HINCAL ULUÇ

Candeğer Furtun, dünyaca ünlü seramikçilerden biri.. Onu 80'li yazlardan birinde Tuzla'da tanıdım.. Bizim Damat Fethi'nin akrabası, dolayısıyla benim de hısmımdı.. Çok sevdim.. İki sebeple.. Birincisi üstümü başımı çamurladım diye annemden çok azar işitmiştim, Van'da, Bandırma'da çocukken.. Çamur belaydı yani başıma.. O devirde oyuncak yok, evde oynayasın. Çocuk bahçesi yok, parkta eğleneceksin. Tek oyun alanı, toprak yollar ve arsalar. Eee. Yağmur yağdı mı bekleyecek halin yok ki kurusun. Hadi orda oyna.. Çamurda "Elim sende" oynasan pabuç, çorap ve kısa olmasına rağmen pantolon, hatta gömleklerimiz, okul önlüklerimiz çamurlanır. (O zaman kısa pantolon giyerdi çocuklar, ortaokulda bile..) Deterjan da yok. Annem ertesi gün lazım ya, sabunla yıkayıp temizlerken söylenirdi bana.. Bana o bela çamurun nasıl bir sanat malzemesi olduğunu Candeğer öğretti işte, Tuzla'da iç içe yaşarken. O yüzden çok sevdim.. İkincisi de, hayatta ben onun kadar şaka kaldıran insan az gördüm.. Fethi ile nasıl yüklenir, şaka diye ne ağır şeyler söylerdik.. Nasıl gülerdi.. Mizahı anlayan, kabul eden insana o kadar hasretiz ki bu ülkede..
Şaka kaldıramadığımızdan kaç bin dava açılır bu ülkede.. O davaları kaç kalem savunur.. Oysa Türk tarihi nasıl ünlü mizah insanları, nasıl heccavlarla doludur.. Candeğer mucize idi benim için..
Çoktandır görüşemiyorduk.. Sergi haberini gazetede okuyunca koştum Arter'e..
Yaşam Boyu Sergisi açmış.. 1963'ten, Amerika Massachusetts'ten 2017 İstanbul Bienali'ne dek..
Retrospektif diyorlar, yaşam boyu eserlerin sergilenmesine..
Duyunca Serpil'i aradım.. "Bizim Candeğer de, bunca yıldır açtıkları sergilerden satamadıklarıyla Yaşam Boyu Sergisi açmış" dedim.
Serpil "Olur mu" dedi.. "Satmaya kıyamadıklarıdır onlar.."
Candeğer de ayni şeyi söyledi inanır mısınız, yarı şaka yarı ciddi takıldığım zaman..
Hep düşünürüm ressam ve heykelcileri ve de işte böylesi sanatçıları.. İnsan elindeki güzellikleri satmaya nasıl kıyar diye..
Neyse.. İlk defa gittiğim Dolapdere'deki Arter'e hayran oldum.. Onu ayrıca yazacağım, yazmaya değer çünkü.. Bugün konum Candeğer..
İki kata yayılmış bir sergi. Bir katında sosyal..
Öbür katı biraz siyasal.. Sayfama aldığım üç resmi, o siyasal kattan aldım.. Üçü de, geçen yüzyıldan kalma eserler genelde..
Hemen bütün eserlerin ortak yanı "düşündürücü" olması.. Benim şansım, gitmeden önce Candeğer'le randevulaşmam ve sergiyi onun rehberliğinde gezmem.. İşaret ettiğim, önünde fazla durduğum eserleri, ne zaman ve niçin yaptığını, neyi anlattığını izah ediyor, yaratıcısı, düşünün.. Ara ara itiraz ediyorum ona..
"Sanat, yapanın olduğu kadar, bakanın da eseridir. Senin niye yaptığın değil, benim ne anladığım önemlidir" dedim..
"Haklısın" dedi Candeğer.. "Esere hangi açıdan baktığına göre, yorumun değişir.." Giderken, yol evden Dolapdere'ye uzun ya..
Tabletimle vakit geçiriyorum, yazı konusu bir laf, bir şaka bulur muyum diye..
Bir Uzakdoğu felsefesine rastladım.. Sararmış yapraklarıyla harika bir sonbahar fotoğrafı.. Altında diyor ki.. "Kendi haline bırakırsanız en güzel olur. Sonbahar onun için güzeldir.." Ne kadar doğru. İşte bir fotoğraf, sanki ressam peyzajı..
Sararmış, ama sarının bin tonu ile sararmış yaprakların bazısı dalda, bazısı havada uçuşuyor, bazısı da yere düşmüş, orada kıpırdaşıyor.. Elle yerleştirmeye kalksanız, yerleştiremezsiniz ya, bu güzelliğe ulaşmanız zor.. Kendi haline bırakmanın yarattığı güzellik ve sanata bakar mısınız?.
Candeğer son zamanlarda Zen felsefesine de dalmış, onu anlatıyor ve eserlerinden birini gösteriyor bana.. İnce uzun yuvarlak bir toprak vazo. Yukardan boyayı bırakmış. Boya aşağı kendi süzülmüş. Dalgalı bir aşağı akış.. "Bak, bunu boyayı kendi haline bırakarak yaptım" demez mi?. Yahu 10 dakika evvel okudum ben bunu.. Yani tesadüfe bakar mısınız?.
İki kat dolaştıktan sonra bir kat yukarı çıktık. Bir yanı bina girişine bakan, bir yanı arka bahçeye çıkan çok şirin bir kafe.. Orda kahvelerimizi içtik. Nefis bir şeyler de atıştırdık..
"Bu geliş ne sana yetti, ne sergine Candeğer" dedim, maskeli kucaklarken.. İkimizin de aşıları tam ya. "Bir daha geleceğim mutlak!." Sergi 17 Nisan'a dek açık. Nerdeyse altı ay daha.. Ama "Bugün, yarın, nasılsa çok zaman var" deyip ertelemeyin..
Hayat erteleme kayıplarımızla dolu.. Bir düşünün..

***

BAYRAM!..
Yıllardır Los Angeles'ta yaşayan mizah yazarı, oyuncusu ve yöneticisi Uğur Uludağ dostumdan bir "Bayram" dizeleri aldım.. Bayramlar bu yıl için geçti ama seneye gene gelecek.. O zamanı bekleyemedim. Bu içli güzelliği, hüzünlü satırları size hemen sunmaya karar verdim.

İŞTE GÜNÜMÜZ İNSANLARI!..
Candeğer Furtun Sergisi'nden seçtiğim bazı insan parçaları yerleştirmelerini kafamdan yorumladım. Candeğer özellikle insanı konu alan çalışmalarında, tümevarımcı. İnsan parçalarını yapıyor. "Bütüne siz ulaşın" diyor ya..


Ve.. El açanlar.. Yumruk kaldırıp direnenler.. Ve de bunların hepsine "Yeter" diyenler.. Candeğer'e bu çalışma ve yerleştirmelerini sormadım. Çünkü sanatı yorumlamak, asıl bakanın hakkı.. Herkesin sanatçıyı bulup "Bu ne demek?" diye sorma şansı yok ki.. Yazdıklarım benim yorumlarım.. Siz de kendi yorumlarınızı yapın, rahatça..