FARUK ERDEM

Ülkemizde milyonlarca sigortalı, emekli olduktan sonra çalışmaya devam ediyor. Özellikle EYT düzenlemesinden sonra 40'lı 50'li yaşlarda emekli olanlar çalışma hayatından kopamadı. Artık çalışan emekliler için ikinci bir emekli maaşı imkânı bulunuyor. İşte o detaylar…
Çalışan emeklilerin hangi hakları bulunuyor?
Emekli çalışanların özlük hakları bakımından diğer çalışanlardan hiçbir farkı yok. Yani izinleri, tazminatları aynı şekilde hesaplanıyor. Emekli bir çalışan da diğerleri gibi 1 yıl dolduktan sonra işten çıkartılırsa, kanunun tarif ettiği ihbar ve kıdem tazminatını brüt maaş üzerinden alıyor. Ayrıca izin günleri de yine diğer çalışanlar gibi kıdemlerine göre belirleniyor. Hatta 50 yaşından büyük olanlar için kıdemine bakılmaksızın 20 günden az izin verilemiyor. Bir işyerinde çalıştıktan sonra emekli olanlar istedikleri zaman ayrılıp kıdem tazminatını alabiliyor. Daha sonra bir başka iş yerinde de bir yılı doldurup kendi istek ve kusuru dışında çıkartılırsa bu kez ikinci tazminatı da alabiliyor.
Çalışan emekliler için farklı uygulama var mı?
Çalışan emekliler diğer çalışanlardan farklı olarak rapor parası alamıyor. Ayrıca işsizlik sigortası kesintisi olmadığı için işsizlik maaşı da alamıyor. Kriz anlarında kısa çalışma ödeneği gibi sosyal ödemeler de emekli çalışanlara ödenmiyor.
Emekli olduktan sonra çalışanlar sigorta yaptırıyor mu?
Evet emekli ya da emekli olmadan çalışan herkesin kayıtlı olması zorunlu. Emekliler çalıştıklarında iş yerleri tarafından Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödeniyor.

SGDP emekli maaşını artırır mı?
İkinci emeklilik sağlar mı? Emekli olduktan sonra çalışanların ödediği Sosyal Güvenlik Destek Primi ikinci bir emeklilik sağlamadığı gibi emekli maaşını da artırmıyor. Bu primler iş kazası ve meslek hastalığı durumunda çalışana katkı sağlıyor.
Yeni sistem neleri değiştirecek?
Çalışma mevzuatımıza girecek olan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi ile çalışma hayatında olan herkes bu imkândan yararlanacak. Daha önce emekli olmuş ve çalışmaya devam edenler de sistem ile ikinci emeklilik imkânına kavuşabilecek.
Yeni sistem nasıl uygulanacak?
Çalışanlar ve emekli olduktan sonra iş hayatına devam edenler, Sosyal Güvenlik Kurumu dışında ikinci bir prim ödeme sistemine alınacak. Böylece hem SGK hem de TES (Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi) primleri ödenecek. Burada uygulanacak yöntem mevcut Bireysel Emeklilik Sistemi'ne uygun olacak.

Emekli çalışanlar TES primini nasıl ödeyecek?
Diğer çalışanlar gibi emekli olduktan sonra çalışanlar da Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) dahilinde her ay en az brüt maaşlarının yüzde 3'ü kadar katkı yapacak. Böylece ikinci emeklilik imkânı başlayacak.
Sisteme primleri sadece emekliler mi ödeyecek?
Yeni sistemde üçlü bir yapı olacak. Bugün uygulanan sistemde katılımcı ile birlikte devlet de yüzde 30 katkı yapıyor. Yeni sistemde bunlara ilaveten işverenin de katkısı alınacak. Böylece üçlü bir birikim söz konusu olacak.
İkinci emekliliğin şartları nasıl olacak?
Şu anda uygulanan sistemde emeklilik için 10 yıl prim ve 56 yaş yeterli oluyor. Bu şartlar korunacağı gibi yaş şartının 60 yapılması da gündemde.
Emekli olunca ödemeler nasıl yapılacak?
SGK'dan alınan emekli maaşı aynen ödenmeye devam edecek. Tamamlayıcı Emeklilik sistemi ile şartları tamamlayanlara iki alternatif sunuluyor. Ya düzenli bir maaş, ya da birikimin tamamını toplu olarak almak. Katılımcı bunlardan birisini seçiyor.

EMEKLİYE HACİZ VE VERGİ YOK

Bankalar emekli maaşına bloke ve haciz uygulayabilir mi?
Emeklilerin maaşlarının haczedilmesi durumu, 5510 sayılı Kanun'un 93. maddesi ile düzenleniyor. Bu maddeye göre, maaşlar, SGK ve vergi alacakları, nafaka borçları dışında haczedilemiyor. Dolayısıyla bankalar bu iki alacak dışında bloke ve haciz işlemi yapamıyor. Yaparsa icra müdürlüklerince reddediliyor. Ancak burada bir başka istisna devreye giriyor. O da emeklinin rızası.
Emekliler izin verirse haciz yapılır mı?
Yargıtay kararlarına göre eğer emekli bu izni bankaya verirse bloke ve haciz uygulanabiliyor. Bu yüzden bankalardan kredi çekerken imzalanan belgelere çok dikkat etmek gerekiyor. Bankalar bu izni emeklilerden alabiliyor.
Emekliler hangi vergilerden muaf tutuluyor?
Emekliler belediyelere ödenen emlak vergisinden belli şartlarda muaf tutuluyor.
Vergi ödememek için hangi şartlar gerekiyor?
Türkiye sınırları içinde 200 metrekareden küçük tek evi olan emekliler, eğer çalışmıyorlarsa belediyelerde emlak vergisi ödemiyor. Çalışıyorlarsa veya ikinci ya da daha büyük bir ev varsa vergi ödeniyor.