FARUK ERDEM

Değişin hayat şartları sebebiyle artık evlerde birçok konuda yardıma ihtiyaç duyuyoruz. Anne babanın her ikisinin de çalışıyor olması, özellikle temizlik, çocuk bakımı gibi konularda bir yardımcının çalıştırılmasını zorunlu kılıyor. Yine hasta ya da yaşlı bakımı, büyük evlerde bahçe bakımı gibi işlerde de yardımcılar çalıştırılıyor. Sosyal güvenlik mevzuatımızda yapılan değişiklikler ile artık ev işlerinde çalışanların da hakları korunuyor. Diğer çalışanlar gibi onlarında sigorta, tazminat, izin, emeklilik gibi hakları var. Üstelik çalıştıkları evler birer işyeri, çalıştıranlarda işveren sayılıyor. Bu hakların verilmemesi de ciddi cezaları beraberinde getiriyor. Peki evde gündelikçi ya da başka amaçlarla çalışan insanlarla iş ilişkimiz nasıl olacak? İşte cevapları...
Kimler ev çalışanı sayılıyor?
Evlerde çalışanlar ikiye ayrılıyor. Ayda 10 günden az çalışanlar ve 10 günden fazla çalışanlar. Her biri için ayrı şartlarda sigorta yapma zorunluluğu bulunuyor. Haftada bir temizliğe gelen bir gündelikçi 10 günden az çalışan sayılırken, hafta için bebek bakımı yapan birisi 20 gün çalıştığı için farklı statüye geçiyor.

10 günden az çalışanlar nasıl sigortalanıyor?
Bu çalışanların günlük primleri (iş kazası, meslek hastalığı sigortası) günlük kazanç alt sınırının yüzde 2'si olacak. Bu da 2025 yılı için günlük 17.34 TL'ye geliyor. Yani haftada bir gelen bir gündelikçinin sigortası aylık 69.36 TL oluyor.
Bu primin faydası var mı?
Evinizde çalışan kişi bu prim sayesinde iş kazası ya da meslek hastalığı durumunda iş göremezlik ödeneği alacak.
10 günden fazla çalışanda durum nasıl?
Eğer evdeki yardımcınızın aylık çalışma günü 10 ve üzeri ise asgari ücretin altında bir ücret belirlemeniz mümkün değil. Evde çalıştırılan kişiler için damga ve gelir vergisi alınmıyor. Bu yüzden de primler düşük oluyor. İşveren olarak evde çalıştırdığınız kişiler için yüzde 32.5 oranında prim ödemek durumundasınız.
Bu çalışanlar hangi haklardan yararlanır?
Ev hizmetlerinde çalışanlar, 5510 sayılı Kanunu'nun Ek-9. maddesi kapsamında sigortalı sayılmakta ve bu statü ile sosyal güvenlik haklarından (emeklilik, sağlık hizmeti vb.) yararlanabilmektedir.
Sigorta yapmamanın cezası var mı?
Evdeki yardımcıları kayıt dışı çalıştırmanın cezası her ay için brüt asgari ücret, yani 26.005,50 TL olacak. Kaç ay kayıt dışı çalıştıysa o kadar yüksek ceza ödenecek.
Çalışan birden fazla eve gidiyorsa sigortayı kim yapacak?
Çalışan birden fazla eve gidiyorsa her ev kendi günü kadar prim ödeyecek. Böylece her ev kendi sorumluluğunu yerine getirecek.

EMEKLİLİK İÇİN EK PRİM

Evde çalışanlar nasıl emekli olabilir?
10 günden az çalışanlar uzun vadeli sigorta kollarından kendi primlerini isteğe bağlı sigorta ile ödeyebilirler. 10 günden fazla çalışanlar ise 30 güne kalan günleri yine kendileri ödeyerek tamamlayabilir ve emeklilik sürelerine ekletebilirler

TAZMİNAT VE İZİN VAR MI?

Ev işlerinde çalışanlar tazminat alabilir mi?
Her ne kadar primler 4A (SSK) kapsamında yatırılıyor olsa da iş ilişkisi İş Kanunu'na göre değil Borçlar Kanunu'na göre belirleniyor. Bu yüzden kıdem tazminatı hakkı yok ancak ihbar tazminatı ve sözleşmenin erken bozulması durumunda kalan sürenin ücreti alınabilmektedir.
Yıllık izin hakkı var mı?
Ev hizmetlerinde çalışanlar en az bir yıl çalışmışsa, yılda en az iki hafta ücretli yıllık izin kullanıyor. Ayrıca haftada bir tam gün izin de kullanma hakkı bulunuyor.

SİGORTA YAPMAK KOLAY

Ev hizmetlerinde çalışanlar için sigorta nasıl yapılır?
Sigorta işlemleri SGK müdürlüklerinden yapılabildiği gibi e-devlet üzerinden de gerçekleştiriliyor. Primler de bankadan yatırılıyor.

EVDE ÇALIŞANLARIN HAKLARI

Fazla mesai ücreti alabilirler mi?
Belirlenen saatlerin dışında bir çalışma yaptırılırsa fazla çalışılan saatler yüzde 5 fazlasıyla ödenir.
Resmi tatillerde çalışırlar mı?
Resmi tatillerde ilgili kanun gereği izin yaparlar. Çalışırlarsa bunun için ayrıca bir yevmiye örenir.
İşe dönüş hakları var mı?
İş kanunu kapsamında olmadıkları için ş güvencesi kapsamında değiller. Bu yüzden işe geri dönüş davası açamıyorlar.