FARUK ERDEM

Geçtiğimiz yıl çıkartılan EYT yasası sonrası SGK'dan aylık alan dosya sayısı 16 milyonu geçti. Bunların neredeyse 14-15 milyonunu emekliler oluşturuyor. Bakıldığında emekli sayımız 130 ülkenin nüfusundan daha fazla. EYT ile birlikte genç yaşta emekli olanların sayısı artarken, çalışma hayatında ayrılmayanlar da çoğaldı. Yasalarımıza göre emekli olduktan sonra çalışmanın önünde bir engel bulunmuyor. Bu durum emekliler için ek ücret anlamına geliyor. İşte çalışan emeklilerin ücret ve özlük haklarıyla ilgili detaylar...
Çalışan emeklinin sigortası yapılıyor mu?
Emekliler çalıştıklarında kayıtlı oluyor. Sosyal Güvenlik Destek Primi ödenmesi gerekiyor. Bunun dışında kayıt dışı çalıştırmak yasalarımıza göre suç.
Ödenen primler emekli maaşını artırır mı?
Emekliler çalıştığında ödenen primler meslek hastalığı ve iş kazası ile ilgili primler. Bu yüzden emekli maaşını artırıcı etkisi bulunmuyor. Ayrıca bu primlerle ikinci bir emeklilik de sağlanmıyor.



Emekliler çalışınca aylıklarında eksilme oluyor mu?
Çalışan emekliler iş yerlerinden ücretlerini kesintisiz alıyor. Emekli aylıkları da tam ve eksiksiz ödeniyor. Herhangi bir kesinti olmuyor. Daha önce Bağ-Kurlulardan yapılan kesinti de tamamen kaldırıldı. Böylece çalışan emekli iki aylığı da tam alabilir.
Hangi emeklilere 3 aylık ödeniyor?
Eşi vefat eden emekliler ölüm aylığı alabiliyor. Yani eşinden ölüm aylığı bağlanmış kişi, emekli olursa her iki aylığı da alıyor. Bu kişi aynı zamanda bir iş yerinde çalışırsa hem eşinden ölüm aylığını, hem kendi emekli aylığını, hem de iş yerindeki ücretini alabiliyor. Böylece kendisine üç ödeme yapılabiliyor.
Eşten aylık bağlanması için ne kadar prim lazım?
Vefat eden sigortalılar belli bir prim tutarını tamamlanmışsa aylıkları hak sahibi yakınlarına bağlanıyor. Burada en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya SSK sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıl sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekiyor.
Emekliler memur olabilir mi?
Emekli olduktan sonra kamuda çalışmak mümkün. Ancak eğer emekli birisi memur olursa emekli aylığı kesiliyor. Memuriyetten ya da kamu hizmetinden ayrıldıktan sonra tekrar güncellenerek bağlanıyor.



EN AZ 47.425 TL ÖDEME YAPILIYOR
Emekli olan ve eşinin aylığı alan bir kişiye en az ne kadar ödeniyor?
En düşük emekli aylığı ödemesi 16 bin 881 liraya çıktı. Eşi vefat edene ölüm aylığı oranı yüzde 50 ise 8 bin 440 liradan, yüzde 75 ise 12 bin 660 liradan az aylık ödemesi yapılamayacak. Hem emekli aylığı hem eşinden maaş alan bir kişiye alt sınır aylığı düzenlemesi kapsamında en az 25 bin 321 lira (16.881 + 8.440 lira) ödeniyor. Bu kişi çalışıyorsa asgari ücret alıyorsa bu durumda aylık kazanç en az 47 bin 425 lira (25 bin 321 + 22.104 lira) oluyor.

BAŞVURU ŞARTI VAR
Emeklinin eşinden maaş alması için ne yapması gerekir?
Bir sigortalı vefat ettiğinde eğer sigortalılık süresi uygunsa eşine aylık bağlanıyor. Burada kadın ya da erkek olunması fark etmiyor. Dul kalan eşin çalışıp çalışmaması, emekli olup olmaması da aylık bağlanmasını etkilemiyor. Fakat kişi emekli ya da çalışıyor ise bağlanacak aylığın oranı düşüyor. Çalışmayan ya da emekli olmayan kişi, vefat eden eşinin aylığının yüzde 75'ini alıyor. Eğer dul kalan eş çalışan ya da emekli ise, vefat eden eşinin aylığının yüzde 50'si bağlanıyor.



İZİN VE TAZMİNAT HAKKI
Çalışan emeklinin izin hakkı var mı?
Emekli ya da emekli olmadan çalışanların arasında özlük hakları açısından bir fark bulunmuyor. Emekliler de kıdemlerine göre izin hakkı kullanıyor. Hatta 50 yaş üstü ise izin hakkı 20 günden az olamıyor.
İstifa edince tazminat alınır mı?
Çalışan emekliler de diğer çalışanlar gibi istifa ederlerse tazminat alamıyor. 1 yılı doldurmuşlarsa ve kendi istek ve kusurları dışında işten çıkartılırlarsa ihbar ve kıdem tazminatı hakları oluyor.
Emekli çalışanlar işsizlik maaşı alabilir mi?
Emekliler işten ayrıldıklarında eğer şartlar uyuyorsa geri dönüş davası açabiliyor. Ancak işsizlik maaşı alamıyor. Çünkü çalışırlarken kendilerinden işsizlik sigorta primi kesilmiyor.