KEREM ALKİN

'Kovid-19'la mücadele tüm hızıyla sürerken, dünya ekonomisindeki toparlanma ve Çin gibi yüksek miktarda hammadde ve ara mamul kullanan ekonomilerdeki üretim verileri, küresel enflasyon verilerine yönelik endişeleri de tetiklemekte. Türkiye'de tarımsal girdi fiyatlarındaki yıllıklandırılmış artış şubat sonu itibariyle yüzde 19,60 düzeyindeyken, tarım ÜFE'si yıllıklandırılmış artış oranı da mart ayı sonu itibariyle yüzde 22,06'ya dayanmış durumda. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) tüm dünyaca dikkatle takip edilen FAO Küresel Gıda Fiyatları Endeksi ise, yıllıklandırılmış bazda mart ayı sonunda yüzde 28,4'e ulaşmış durumda. FAO Endeksi'nin geldiği seviye 2014 yılı mayıs ayından bu yana ki en yüksek seviye.
Şu ana kadar elde edilmiş nisan ayı küresel gıda ve tarım fiyatlarında ise, şeker fiyatlarındaki artış birinci sırada gözlenirken, şekeri sırasıyla bitki yağları, et ürünleri, süt ürünleri ve tahıl takip ediyor. 2020 yılının mart ayına göre, yıllıklandırılmış bazda tahıl fiyatları yüzde 26, süt ürünleri yüzde 24,1, şeker fiyatları ise yüzde 60 artmış durumda. Küresel pandemiye rağmen, ülkelerin ve dünya vatandaşlarının normalleşmeye dönüş çabaları, tarım ve gıda fiyatlarından başlayarak, küresel ölçekte tüm emtia fiyatlarını etkilemiş durumda. Çin'in normalleşme çabalarına bağlı olarak, tüketimin toparlanma sürecine girmesi, bir tarafta tarım ve gıda fiyatlarını yükseltirken, diğer tarafta kuru yük taşımacılığına dair maliyetleri de arttırmakta. Konteyner maliyetlerindeki tarihi sıçramayı zaten 3-4 aydır konuşuyoruz.
Yük taşımacılığında, gemi maliyetlerinde yeri geldiğinde 7ile 8 kat, konteyner maliyetlerinde ise 3 ile 5 kat fiyat artışları gözleniyor. Zaten artan metal emtia fiyatları ve gıda fiyatları ve artan çip fiyatlarıyla birlikte, üstüne binen navlun ve lojistik maliyetleri, küresel enflasyona yönelik endişeleri tetiklemiş durumda. Başta ABD Merkez Bankası (FED) olmak üzere, önde gelen merkez bankaları, küresel üretim ve dağıtımdan kaynaklanan sorunlara bağlı olarak yavaş seyreden 'aşılama' süreci nedeniyle, genişletici para ve maliye politikası tedbirlerini geri çekmede aceleci davranmaya istekli değiller. Bununla birlikte, göz ucuyla da, küresel emtia fiyatlarında ve özellikle üretici fiyatları endeksindeki artışlar da dikkatle takip ediliyor. Bilhassa, aşılama başarılı oldukça, dünya ekonomisindeki toparlanmanın da hızlanması, küresel emtia fiyatlarındaki tetikleme etkisini derinleştirecek.
Dünyanın bir çok önde gelen ekonomisinde, yerel talepteki artışı ve küresel ticaretteki toparlanmayı yeterince öngörememiş olan şirketler, firmalar hane halkından gelen talepleri ve/veya ithalat cephesinden gelen yeni siparişleri karşılamakta zorlanmaktalar. Bununla birlikte, havacılık, turizm, ağırlama, inşaat sektörleri başta olmak üzere, imalat sanayindeki kimi sektörler ve bilhassa kişisel bakım hizmetlerinden başlayarak, belirli hizmet sektörü alanları üzerinde küresel pandeminin baskısı sürüyor. Bu nedenle, küresel enflasyon riskinin arttığına dair kimi emarelere rağmen, merkez bankaları dünya ekonomisi ve ülke ekonomilerindeki toparlanmaya, küresel ticaretteki toparlanmaya zarar vermemek adına, para politikası tedbirlerini sıkılaştırmada 'aceleci' davranmamada kararlılar.