Son dakika: Yeni asgari ücrette neler değişti? İhbar, kıdem tazminatlarına nasıl yansıyacak?

Asgari ücrette tarihi zam çalışma ve sosyal güvenlikte birçok ödeme kalemini yükseltirken diğer gruplarda da ücret artışlarını beraberinde getirecek. Çalışanlara, bütün iş kollarını kapsayacak şekilde belirlenen asgari ücret altında ücret ödenemez. İş sözleşmelerine bunun aksine hükümler konulamaz.

Çalışanlara sağlanan sosyal yardımlar nedeniyle de asgari ücretten indirim yapılamaz. Asgari ücrette yapılan yüzde 50.5'lik artış ücretlere yansıtılmak zorunda. Asgari ücret zammı hem özel sektör hem de kamuda çalışanların yeni yıl zammında da belirleyici olurken, emeklilere de yansıyacak. En yüksek işsizlik maaşı 4 bin 260 liraya çıkarken, boşanıp nafaka almayan kadın işçi ya da memur baktığı çocuklar için asgari geçim indirimi farkını alır. Ocak 2022'den itibaren asgari ücret günlük brüt 166,80 lira aylık da 5004 lira, net ise 4253 lira olacak. Asgari ücrete net üzerinden yüzde 50.55 artış yapılırken, uygulamaya yönelik merak edilen soruların yanıtları şöyle:

Diğer ücret artışları emekli, memura yeni yıl zammı yeni asgari ücretten etkilenir mi?
Hem özel sektör hem de kamuda ücret artışını da beraberinde getirecektir. Sürmekte olan toplu iş sözleşmelerinde yeni asgari ücret dikkate alınacaktır. Emekli aylığı ve memur maaşları da zamlanacak. SSK, Bağ-Kur emeklileri 5 aylık enflasyonla yüzde 10'un üzerinde zammı garantilerken asgari ücretteki artış da dikkate alarak yıllık bazda bir iyileştirme yapılması planlanıyor. Yine ocak ayında memurlara toplu sözleşme dışında enflasyondaki artış dikkate alınarak ek protokolle zam yapılacak. Ek zammın seyyanen yapılması öngörülürken bunda yeni asgari ücret tutarının da etkili olması bekleniyor. Kamu çalışanlara ek zam da 15 Ocak'ta maaşlara yansıyacak.

Yeni ücret ihbar, kıdem tazminatlarına nasıl yansıyacak?
Ocak ayından itibaren kıdem tazminatları son brüt maaş üzerinden hesaplanacak. İşten ayrılanlar için hesaplamada yeni asgari ücretin brüt rakamı olan 5.004 lira geçerli olacak.

Kıdem tazminatı tavanı ne kadar olacak, işveren bunun üzerinde ödeme yapabilir mi?
Kıdem tazminatı hak edenlere yapılacak ödemede üst sınıra "kıdem tazminatı tavanı" deniyor. Emekli olmak isteyenler en fazla ne kadar alacağını bunun üzerinden hesaplıyor. Bu yıl için uygulanan tavan 8 bin 284 lira olup işveren isterse bunun üzerinde ödeme yapabiliyor. Gelecek yıl kıdem tazminatı tavanı yaklaşık 13 bin liraya yükselecek. Tavan miktar üzerinde bir ödeme yapıldığında aşan kısım kıdem tazminatı niteliği taşamadığı için gelir vergisi ödeniyor. Haftada 45 saatten fazla çalışıp fazla mesai ücreti almaya hak kazanan asgari ücretliler fazla mesaiden dolayı asgari ücreti aşan kısımlar nedeniyle vergiye tabi olacak.

AGİ devam edecek mi, maaşı yüksek olanların geçim indirimi yine çocuk sayısına göre mi belirlenecek?
Vergi alınmaması durumu sadece asgari ücretli çalışanları kapsıyor. Asgari ücret üzerinde maaş alanlar için gelir ve damga vergisi devam edecek. Ancak brüt asgari tutarın üzerinde geliri olanlar için AGİ ödemeleri sürecek. Asgari geçim indirimi hesaplanırken ocak ayında geçerli olan brüt asgari ücret tutarı esas alınırken, temmuz ayında asgari ücret artsa bile asgari geçim indirimi değişmiyor. Raporlu ve izinli olunan dönemde de ücret alınması ve bu ücretten gelir vergisi kesilmesi halinde asgari geçim indiriminden yararlanılabilir.

Asgari ücrette vergi muafiyeti kayıt dışını teşvik eder mi?
Maaşı yüksek olduğu halde asgari ücretli gibi gösterilip vergi kaçırılması durumunda ödenmeyen vergiler gecikme faiziyle birlikte işverenden tahsil edilecek. Sosyal Güvenlik Kurumu ve Maliye faturasız, belgesiz elden ödeme yapan işletmeleri yakından takip ediyor. Şirketlerden toplanan belgelerle yapılan ödemeler, bordrolar karşılaştırılıyor.

Ücretli kesiminde beyanname sınırının üzerine çıkan ikinci gelir vergisi talep edilirken gerçek ödemeyi banka üzerinden değil elden yapan şirketlere ceza kesiliyor. İşverenin asgari geçim indirimi tutarını da, o ayki ücretiyle birlikte ücretliye nakden ödenmesi gerekiyor. Aksi takdirde, ücretliye nakden ödenmeyen asgari geçim indirimi, işverenler tarafından haksız yere yapılan bir mahsup işlemi niteliği taşıyacak.

Çocukları olup boşanan çiftlerden hangisi AGİ farkını alır?
Asgari ücretin üzerinde geliri olan memurlar da dâhil bütün çalışanlar asgari geçim indiriminden yararlanır. Bekâr, evli, boşanmış, dul, çocuklu, çocuksuz tüm işçi ve memurlara uygulanır. Çocuktan kaynaklı olarak bu tutar artar. Gelir Vergisi Kanunu'na göre boşanma durumunda çocuğun bakımını kimin üstlendiğine ve çocuk için nafaka ödenip ödenmediğine bakılır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır. Çocuk ya da çocuklar için iştirakçi nafakası ödeniyorsa nafakayı ödeyen taraf çocuklardan kaynaklanan AGİ farkını alabilir. Nafaka ödenmiyorsa çocukların bakımını kimin sağladığına bakılır. Bakımını sağlayan AGİ farkını alır.

İşverenin SGK tavan maliyeti ne kadar olacak?
İşverenin ücretini ödediği işçilerinden prime esas kazançları toplamı SGK tavan matrahını aşan kişiler için hesaplanan prim tutarları asgari ücretle birlikte değişiyor. Yılbaşından itibaren 1 günlük taban matrah tutarı 166,80 lira olup 30 günlük 5004 lirayı buluyor. Tavan tutar da 1 günlük 1251 lira olup 30 günlük tutar 37 bin 530 liraya ulaşıyor.

En yüksek işsizlik ödeneği kaç lira?
İşsizlik ödeneği de asgari ücretle birlikte yükseldi. Çalışanın ortalama brüt kazancının yüzde 40'ı kadar işsizlik maaşı ödeniyor. En fazla işsizlik ödeneği ise aylık brüt asgari ücretin yüzde 80'ini geçemiyor. Asgari ücret zammıyla beraber gelecek yıl en düşük işsizlik ödeneği 2 bin 130 lira, en yüksek işsizlik ödeneği da 4 bin 260 lira olacak.

Vergi dilimi nedeniyle yılsonunda maaşlar düşecek mi?
Meclis'e getirilen yasa teklifine göre asgari ücretin üzerinde maaş alınmasına karşın vergi dilimi nedeniyle yılın son aylarında maaşları düşecek olan çalışanlar için de tedbir alınıyor. Bu çalışanların vergi dilimi nedeniyle asgari ücretin altına düşmesi durumunda Asgari Geçim İndirimi artırılarak bu fark kapatılacak.

Asgari ücretteki artış Genel Sağlık Sigortası primlerine de yansıyor mu?
GSS primleri de asgari ücret zammı kadar arttı. Geliri brüt asgari ücretin 3'te birinin altında olan kişilerin primlerini devlet karşılıyor. Geliri bunun üzerinde olanlar ise primlerini kendisi ödüyor. Ödenen aylık prim tutarı ise brüt asgari ücretin yüzde 3'ü kadar oluyor. GSS primi 2021'de 107,32 liraya çıkmıştı. 2022'de 161.55 lira olarak uygulanacak.