KEREM ALKİN

Eski kıta Avrupa 2. Dünya Savaşı'dan bu yana, 80 yılın en zor sınamalarından birisini yaşıyor. 1945'de en ince ayrıntısına kadar düşünülerek tasarlanmış olan o zamanın 'yeni dünya düzeni' bugün kurumlarıyla birlikte ortasından çatlarken, en beklenmedik gelişme Atlantik İttifakı'ndaki derin ayrışma olsa gerek. ABD, 80 yıl sonra, Başkan Trump aracılığı ile, Avrupa'yı kendileri için bir 'varlık' olarak değil, artık bir 'yükümlülük' olarak gördüklerini tüm dünyaya ilan ediyor. Atlantik'in batı yakası doğu yakasına 'kendi başının çaresine bak' diyor. NATO ve OECD gibi çok taraflı teşkilatlar aracılığı ile, Atlantik İttifakı'nın 80 yıldır sağlam temellerle oluşturulduğu düşünülen ekonomik, siyasi ve askeri ilişkilerinin bundan sonra nereye evrileceği konusunda herkesin zihni karışık.
İngiltere'nin 'liberal demokrat' kanadının, neoliberal ekonomi politikalarının savunucusu Londra'nın City'sinin, Londra merkezli uluslararası neoliberal finans çevrelerinin temsilcisi olan Financial Times Gazetesi'nin 25 Şubat'ta baş ekonomi yorumcusu Martin Wolf'un imzasıyla yayınlanan makalesinde, ABD artık 'batı'ya düşman' olarak tanımlanıyor. Bir başka deyişle, aslında Wolf ABD'nin Avrupa'yı artık bir nevi 'düşman' olarak gördüğünü de ifade etmek istiyor. Bu ifade 'yükümlülük'ten de daha ağır bir ifade. Financial Times 25 Şubat'taki makaleyi doğrulamak ve desteklemek adına, 2 Mart'ta yayınladığı grafikte ise, ABD'nin Kore Savaşı'nda o zaman ki milli gelirinin yüzde 3'ünü, Vietnam Savaşı'nda yüzde 1'ini, Irak Savaşı'nda yüzde 0,8'ini, Afganistan operasyonunda yüzde 0,35'ini, Ukrayna Savaşı'nda ise topu topu şu ana kadar yüzde 0,2'sini zor harcadığını göstermiş.
Avrupa şu temel gerçek ile karşıya: Clinton-Obama-Biden dönemlerinin Atlantik ilişikleri bir daha geri gelmeyecek şekilde yıkılıyor. ABD'nin önceliği artık kendi sınırları, kendi ekonomisi, kendi refahı; radarındaki bir numaralı hedef ise Çin olacak. ABD yıllarca GSYH'sına oranla yaptığı askeri harcamalarla Avrupa'yı da korurken, gözünün içine baka baka ortalama bir Avrupalı ailenin bir Amerikalı aileden daha iyi bir yaşam standardına kavuşmuş olmasını, Avrupa'nın savunma bütçelerini küçültüp 'kendi refahı'nın peşinde koşmuş olmasını artık içine sindiremiyor. ABD'nin içine sindiremediği bir başka kritik başlık ise, Avrupa'dan, ikircikli tutumu nedeniyle, Çin konusunda da gereken desteği de alamamış olması. Bu nedenle, Trump yönetimi tüm dünyaya artık Avrupa'nın kendisi için bir 'yükümlülük' olduğunu ilan ederken, Avrupa'nın güvenliğinin artık sadece Avrupa ülkelerinin sorumluluğunda olduğunu da vurguluyor.
Avrupa Birliği Komisyonu'nun geçtiğimiz hafta açıkladığı 4 yılda harcanacak 800 milyar euroluk yeni Avrupa savunma bütçesi hamlesi, onun öncesinde Almanya'nın açıkladığı 200 milyar euroluk bütçe, Avrupa'nın yeni güvenlik mimarisinin inşası için önemli adımlar olsa da, Avrupa'nın önümüzdeki dönemde en az 1 trilyon euro ve üzerinde yeni tahvil borçlanması yapacağını da gösteriyor. Bu durum, daha şimdiden Avrupa borçlanma piyasasında bir fırtınaya sebep olmuş durumda. Almanya'nın tahvil faizleri 2023'deki seviyesine göre bir anda yüzde 51 artarak, yüzde 2,83'e yükseldi. Uluslararası yatırımcılar daha yüksek faizle borçlanacağının farkında oldukları Avrupa'dan daha fazla faiz koparmak için, Alman, Fransız, İtalyan ve İspanyol tahvillerinden hızla çıkıyorlar. Tüm bu tablo, Avrupa'nın yeni güvenlik mimarisinin inşasında Avrupa için en değerli adımın, en akılcı adımın Türkiye'nin 'tam üyelik' sürecini hızla tamamlamak olduğunu gösteriyor.