CANLI YAYIN
Son dakika: Wikipedia'nın kurucusu Larry Sanger itiraf etti: Artık bilgiler güvenilir değil! Propaganda aracına dönüştü
Son dakika haberine göre Türkiye’de bir dönem terör propagandası yaptığı için kapatılan ve daha sonra Anayasa Mahkemesi kararı ile açılan Wikipedia'nın kurucusu Dr. Larry Sanger, platformun artık güvenilir bilgilerden uzak içeriklerle dolduğunu ve bazı kullanıcılar tarafından propaganda aracına dönüştürüldüğünü itiraf etti. Joe Biden başlığına atıfla Wikipedia’da yer alan kimi bilgilerin yanlı ve güvenilmez olduğunu ifade eden Sanger, Joe Biden sayfasının sadece Demokratların bakış açısı ile yazıldığı ve Cumhuriyetçilerin görüşlerine yer vermediğini ayrıca şirketlerin ücret karşılığı yazarlar ve editörler ile anlaşarak sayfaları manipüle ettiğini söyledi. Öte yandan Wikipedia'ya bilgi girişi yapabilmek için üye olma zorunluluğu bulunmuyor. Bu durum, bilgilerin herkes tarafından eklenebilmesine ve değiştirilmesine olanak veriyor. Wikipedia, bu açık kaynaklı yapısı nedeniyle hatalı bilgiler de içerebildiği için bazı uzmanlar tarafından eleştirilmiş ve özellikle akademik çalışmalar için kaynak oluşturulamayacağı savunulmuştu.
Dünyanın en büyük çevrimiçi ansiklopedi platformlarından Wikipedia'nın güvenilirliği her geçen gün sorgulanırken, kurucusu da sitenin eski halinden giderek uzaklaştığını kabul etti.
"WİKİPEDİA, GERÇEĞİ YANSITMADA HER ZAMAN GÜVENİLİR DEĞİL"
Kültür ve fikir dergisi Unherd'in Lockdown TV isimli YouTube kanalında konuşan Dr. Larry Sanger, Wikipedia'nın her şey hakkında bilgi sağladığını belirtirken, "Gerçeği yansıtma konusunda her zaman güvenilir olamadı" sözleriyle dikkat çekti.
"WİKİPEDİA ARTIK TARAFLI"
Joe Biden başlığına atıfla Wikipedia'da yer alan kimi bilgilerin yanlı ve güvenilmez olduğunu ifade eden Sanger, Joe Biden sayfasının sadece Demokratların bakış açısı ile yazıldığı ve Cumhuriyetçilerin görüşlerine yer vermediğini ayrıca şirketlerin ücret karşılığı yazarlar ve editörler ile anlaşarak sayfaları manipüle ettiğini söyledi.
"Her zaman gerçeği söylediğine güvenebilir misiniz? Bu, gerçeğin ne olduğunu düşündüğünüze bağlı" diyen Sanger, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Wikipedia eskisi gibi değil, artık olayları taraflı bir şekilde veriyor. Bu da bazı kişilerde Wikipedia'nın kontrolünü ele geçirme isteği yaratıyor."
Benzer şekilde Hristiyanlık, uyuşturucu ticaretinin serbestleştirilmesi, gibi geniş sosyal toplulukları ilgilendiren başlıkların da tek yönlü bilgiler içerdiğini ve akademik olmadığını ifade etti.
Sanger açıklamasında Wikipedia'da editörlük yapanların da şirketleştiği, kâr amaçlı editörlük yapıldığı ve anonim yazarlık nedeniyle bunların tespitinin mümkün olmadığından hareketle Wikipedia üzerinde egemenlik sağlamak istendiğine dair iddialarda bulundu.
Tarafsız bilginin ancak gazetecilik, referans içerikler ve basılı yayınların harmanlanması ile sağlanabileceğine ancak bunun da günümüz koşullarında mümkün olmadığına işaret ederek sadece inandıkları dinin, partinin veya kişinin görüşlerini duymak isteyenlerin insanlıktan çıktığını ifade etti.
Covid konusunda ise içeriğin çoğunluğunun uluslararası kuruluşların görüşlerini yansıttığını ve özellikle liberal çizgideki ikincil kaynakların yer bulamadığını söyledi. Buradan hareketle tarafsız bilginin yer bulamadığını ve ana akım anlatının Wikipedia'da hâkim olduğunun altını çizdi.
"PERDE ARKASINDA BÜYÜK, KÖTÜ, KARMAŞIK BİR OYUN VAR"
Platformun bazı olaylara dair bilgileri manipüle etme aracı haline dönüştürüldüğünü söyleyen Sanger, "Makalelerin, birisinin söylemesini istediği şeyi yansıtmasını sağlamak için perde arkasında oynanan büyük, kötü, karmaşık bir oyun var" ifadelerini kullandı.
"BÜYÜK ŞİRKETLER, BUNUN İÇİN MAAŞLI PERSONEL TUTUYOR"
Bazı büyük şirketlerin platformda yazarak kamuoyunun düşüncesini etkilemek için maaşlı personeller çalıştırdığını belirten Sanger, şöyle konuştu:
"Elbette, dini bir lider, parti yetkilileri veya bir diktatör gibi bir otorite figürü tarafından ne düşünmeleri gerektiğinin söylenmesini isteyen insanlar var. Ancak bu tür dürtülere hitap eden bir kaynak sadece kötülük yapmış olur."
"WİKİPEDİA, PROPAGANDA ARACI OLDU"
"Böyle bir kaynak, aynı zamanda, halkın gerçeklik algılarını kendi çıkarları için manipüle etmek isteyenler için de yararlı bir araç haline gelir. Sistematik olduğunda bunun adı 'propaganda'dır. Ve Wikipedia'da gerçekten uğraştığımız şey bu."
"Ayrıca, müşterileriyle ilgili Wikipedia sayfalarını izleyen ve onlar adına düzenlemeler yapan koca bir sektör de var. Wikipedia editörleri kimliklerini açıklamak zorunda olmadığı için bunların bir kısmı engellenemiyor."
WİKİPEDİA NE KADAR TARAFSIZ?
Sanger'ın altını defalarca çizdiği tarafsızlık Wikipedia açısından da bir hayli tartışmalı. Özellikle politik konularda Wikipedia başlıklarında ve içeriklerinde kullanılan dil tarafsız olmadığını gösteriyor. Dolayısıyla burada bahsedilen "tarafsızlığın" emperyalizmin hâkim söylemi ile sınırlı olduğu anlaşılıyor.
Örneğin 1945 sonrası dünyadaki savaşlar hakkında kullanılan dil emperyalizmin hâkim söylemi ile gayet uyumlu ve bunun dışındaki içerikler Wikipedia tarafından engelleniyor. Benzer biçimde Wikipedia'da çeşitli dillerde "Komünist rejimler altındaki kitlesel katliamlar" başlığı bulunmasına rağmen "Kapitalist rejimler altındaki kitlesel katliamlar" defalarca yayından kaldırıldı. Vakıf, sayfanın "önem taşımadığını" ve "saldırı amaçlı" olduğunu öne sürerek sildi.
WİKİPEDİA BİLİMSEL KAYNAK OLABİLİR Mİ?
Aslında bu soru pek çok kereler sorulup yıllar tartışıldı. 2005'te Nature Dergisinde yayınlanan bir araştırma başta olmak üzere pek çok araştırmada Wikipedia'nın özellikle İngilizce sayfalarının çok sık editöryal gözetimden geçtiği ve yanlış bilgilerin çok hızlı düzeltildiğinden hareketle akademik olarak güvenilir olduğu savunuldu. Özellikle Britannica ile karşılaştırıldığında benzer nitelikte içeriğe sahip olması nedeniyle Britannica kabul ediliyorsa Wikipedia'nın da kabul edilmesini savunan görüş uzun süre kendine yer buldu.
Benzer şekilde atıf yapılan maddelerdeki içeriğin değişebilmesi ve pek çok maddede manipülatif içeriklerin bulunması nedeniyle Wikipedia'nın akademik olarak güvenilmez olduğunu ortaya koyan pek çok yayın da mevcut.
Örneğin eczacılık alanında yapılan bir başka araştırma ilaçların etken maddeleri ile ilgili başlıklarda özellikle yan etkiler ve dikkat edilmesi gereken hususların yer almadığını ortaya koydu. Bu durum hemen akıllara bir soru getiriyor; ilaç tekellerinin para karşılığı yazarlık/editörlük hizmeti alabildiği bir mecrada yer alan bilgiler ne kadar güvenilir olabilir?
TÜRKİYE'DE ERİŞİME KAPATILMIŞTI
Türkiye'yi terör örgütüne yardım eden ülke gibi gösteren, dünyanın en büyük anksiklopedisi Wikipedia, 29 Nisan 2017'de engellenmişti.
Anayasa Mahkemesi (AYM), Wikipedia'nın engellenmesini ifade özgürlüğünün ihlali olarak saymıştı.
2020'DE AYM KARARI İLE ERİŞİME AÇILDI
AYM'nin 26 Aralık'ta verdiği ifade özgürlüğünün ihlali kararı açıklandı. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Wikipedia ile alakalı çalışmalarını tamamlayarak, erişime açılması için operatörlere gerekli bildirimleri yapmış, 14 Ocak 2020'de de söz konusu internet platformu erişime açılmıştı.
WİKİPEDİA'NIN ZAYIF YÖNLERİ
Resmi Gazete'de yer alan gerekçeli karara göre Wikipedia'nın en zayıf yönünün onun vandalizm için kullanılmaya müsait yapısı olduğuna dikkat çekiliyordu. Kararda şu ifadelere yer verilmişti:
"Bariz vandalizm girişimleri kolayca tespit edilip düzeltilmesine rağmen, göze çarpmayan vandalizm veya bakış açısı eksikliği içeren maddeler oldukça fazladır. Sık denetlenen maddelerde daha az gözükmek üzere, maddeler bazı yönlerden eksik olabilir. Örneğin bir maddede bir bakış açısı iyi yansıtılmış olmasına rağmen diğer bakış açıları üzerinde durulmamış veya göz ardı edilmiş olabilir."
WİKİPEDİA NEDİR?
2001 yılında Jimmy Wales and Larry Sanger tarafından kurulan Wikipedia ismi, Hawaii dilinde hızlı anlamına gelen "wiki" ve Antik Yunan Medeniyeti'nde "kapsamlı kültürel eğitim sistemi" anlamına gelen paideia kelimesinden türetildi. Jimmy Wales Wikipedia'yı, "Dünya üzerindeki her insana kendi dilinde, en üst kalitede, bedava bir ansiklopedi oluşturma ve dağıtma uğraşısı" olarak tanımlıyor.
Wikipedia'nın içerikleri, sitenin gönüllülerin ortaklaşa çabasıyla oluşturuluyor. Wikipedia'ya bilgi girişi yapabilmek için üye olma zorunluluğu bulunmuyor. Bu durum, bilgilerin herkes tarafından eklenebilmesine ve değiştirilmesine olanak veriyor. Wikipedia, bu açık kaynaklı yapısı nedeniyle hatalı bilgiler de içerebildiği için bazı uzmanlar tarafından eleştirilmiş ve özellikle akademik çalışmalar için kaynak oluşturulamayacağı savunulmuştu.
GÜNÜN MANŞETLERİ İÇİN TIKLAYIN
