KEREM ALKİN

Küresel tarım ve gıda fiyatları 2024'e 'düşüş' trendini koruyarak başladı. 2023 yılını 118,5 puanla tamamladığını önceki yazılarımızda belirttiğimiz BM Gıda ve Tarım Teşkilatı'nın (FAO) Gıda Fiyat Endeksi (FFPI), FAO'nun gecikmeli verilere dayalı düzeltmesi ile 2023 yılını 119,1 puanda kapatmış. 2024'ün ilk ayı sonunda küresel gıda fiyat endeksinin 118 puana gerilemesi, 2022 ve 2023'e göre daha iyi bir yeni yıl açılışı yaptığına işaret ediyor. Küresel ölçekte genel fiyat endeksinin gerilemesinde, küresel tahıl ve küresel et fiyat endekslerindeki düşüşlerin şeker fiyat endeksindeki artışı fazlasıyla telafi etmesi etkili olmuş gözüküyor. Yeni yılın ilk ayında, 2023'ün son ayına göre 1,2 puanlık (yüzde 1) düşüşte küresel süt ürünleri ve küresel bitkisel yağlar ürün gruplarındaki sınırlı fiyat ayarlamalarının etkisi de kayda alındı.
Küresel genel tarım fiyatları endeksi, 2023 yılının ocak ayına göre ise 13,7 puan (yüzde 10,4) altında kaldı. Küresel tahıl fiyat endeksindeki gerilemede, küresel buğday ihracatçıları arasındaki güçlü rekabetin devam etmesi ve Güney Yarımküre ülkelerinde yakın zamanda hasat edilen ürün miktarı etkili oldu. Küresel mısır ihracat fiyatları ise, iyileşen mahsul koşulları, Arjantin'de hasatın başlaması ve ABD'de artan arzın etkisiyle keskin bir düşüş yaşadı. Küresel arpa ve sorgum fiyatlarında da gerileme var. Buna karşılık, küresel pirinç fiyatları, geçen yılın üstüne, yeni yıla yüzde 1,2 artışla başladı. Tayland ve Pakistan'dan yapılan güçlü sevkiyatlara rağmen, Endonezya'nın ek alımları, yüksek kaliteli Indica pirinci fiyatlarında artışı tetiklemiş gözüküyor.
Küresel bitkisel yağ fiyatlarındaki kısmi artışta ise, üretici ülkelerdeki mevsimsel nedenlerden oluşan düşük üretim ve Malezya'daki olumsuz hava koşulları etkili. FAO, dünya ayçiçek yağı tekliflerinde özellikle Türkiye'den artan ithalat talebinin etkisiyle sınırlı bir artış gözlendiğini; buna karşılık, uluslararası soya ve kolza yağı fiyatlarının ise Güney Amerika'dan büyük arz beklentisi ve Avrupa'da bol miktarda ürün nedeniyle düştüğünü belirtiyor. Küresel et fiyatlarında ise, kümes hayvanı etinde sürekli zayıflayan küresel talep ve önde gelen ihracatçı ülkelerdeki adz bolluğu düşüşte etkili. Küresel sığır eti fiyatları da, özellikle Okyanusya ve Güney Amerika'dan gelen yüksek ihracat arzının etkisiyle marjinal bir düşüş gösterdi. Buna karşılık uluslararası küçükbaş eti fiyatları, yüksek küresel ithalat talebi ve Okyanusya'da kesim için azalan hayvan arzı nedeniyle artmış durumda.
Dünya şeker fiyatlarındaki artış ise, Brezilya'da ortalamanın altındaki yağışların nisan ayından itibaren hasat edilecek şeker kamışı üretimi üzerindeki olumsuz etkisine dair endişeler ile, Tayland ve Hindistan'daki olumsuz üretim beklentilerinden kaynaklanmakta. Avrupa Birliği (AB) cephesinde ise, tarım fiyatları 2022'deki yüzde 24'lük büyük sıçramanın üstüne, 2023'te gördüğü yüzde 2'lik artış daha eklemiş durumda. Eurostat verileri, tarımda tüketilen mal ve hizmetleri kapsayan girdilerin ise yüzde 5 düştüğünü gösteriyor. Zeytinyağı, patates ve yumurta fiyatlarında sırasıyla yüzde 54, yüzde 23 ve yüzde 20'lik ciddi artışlar yaşandı. Gübre fiyatları 26 AB ülkesinin 22'sinde 2022 yılına kıyasla daha düşük kaldı. Buna karşılık, bitki koruma ürünleri, pestisitler, tohumlar ve ekim stoklarının ortalama fiyatlarında yüzde 9'luk artış gözlendi. AB'de, tohum ve gübre dahil olmak üzere, hammadde maliyetleri gıda maliyetlerini etkileyen başlıca faktörler olmayı sürdürüyor.