KEREM ALKİN

2000'li yıllarla birlikte, 'bir gün' şirketlerin, firmaların çalışanlarını 'uzaktan' çalıştıracakları fikri yaygınlık kazanmaya başlamıştı. Ancak, başta küresel şirketler, milyonlarca firma bu fikre, bu bakış açısına burun kıvırıyordu. Çünkü, böyle bir çalışma anlayışının (remote working, teleworking) verimsiz olacağı, firmaların ciddi iş ve gelir kaybı yaşacakları sanılmaktaydı. Küresel pandemi, 'Kovid-19' küresel virüs salgını, bu konudaki tartışmaları sonlandıran zorunlulukları gündeme getirince, milyonlarca firmanın zannettiğinin aksine; uzaktan çalışmanın pekala verimli olduğu son 2 yılda pek çok defa kanıtlanmış oldu. İşin ilginç olan kısmı, uzaktan çalışma pandemi bitiyor olsa da, daha yaygın ve daha da yerleşmiş durumda.
Uzmanlar, pandeminin çalışma hayatına 'kalıtımsal' bir miras bıraktığı yönünde değerlendiriyorlar. Artık, asla değişmeyecek bir trend. Bunun bir kaç net gerekçesi var. Birincisi, milyonlarca şirket ve firmayı, binlerce insanı çalıştırdıkları dev ofislere bağlı kalmaktan, dev ofisler barındırmaktan, bina ve ofisler için ciddi bedeller ödenmesinden kurtardı. Geçtiğimiz ilk bahardan bu yana yapılan önde gelen ekonomilerdeki onlarca araştırma, pek çok şirket veya firmanın ofisinde hafta içerisinde ortalama personel sayısının yüzde 25 ile 30 arasında olduğunu gösteriyor. Dolayısı ile, yeni ofis düzeni, personelin kendi bilgisayarını sisteme bağlayabileceği masaların yer aldığı açık çalışma olanı olarak tasarlanmakta. Böylece, işe gelmeleri gerekmeyen personel için onlarca, büyük şirketlerde yüzlerce, hatta binlerce metre kare boş alana gerek kalmadı.
İkinci önemli etki, dünyanın her yerinden son derece yönetilebilir maliyetlerle personel çalıştırmak. Dünyanın önde gelen şirketleri, yükselen firmalar, sıklıkla sadece merkezleri olan ülkelerden değil, başta önde gelen gelişmekte olan ülkeler olmak üzere, dünyanın her yerinden de güçlü 'beyinler' aramaktalar. Eskiden, keşfedilen bir başarılı yabancı personelin, bulunduğu ülkeden şirketin merkezine transfer edilmesi, pasaportu, vizesi, çalışma izni gibi bürokratik ve maliyetli işlemler nedeniyle her iki taraf için de büyük eziyetti. Bugün ise, keşfedilen personelin kendi ülkesinden çalışmayı sürdürmesi artık pek ala mümkün. Böylece, şirketler ve firmalar bir sürü masraftan kurtulduğu gibi, kendi ülkesindeki maaş düzenine göre, daha yüksek bir maaş vereceğine, keşfedilen personelin ülkesindeki satın alma gücüne göre oldukça kabul edilebilir bir maaşla da o kişiyi kapmış oluyor.
Ticaret sektörü, perakende, lojistik, finans, bilişim teknolojisi ve yazılım şirketleri, günlük şirket faaliyetlerinin uzaktan da yönetilebileceği onlarca sektörde, uzaktan çalışmaya geçiş küresel ölçekte yüzde 40 ile 60 arası. İmalat sanayi için dahi belirli ölçekte beyaz yakalı çalışanlar için uygulamalar gözleniyor. Hatta, sanal gerçeklik gözlükleriyle, bir makinedeki arızayı uzaktan tespit edip, söz konusu makinenin uzaktan tamiratını sağlayacak yazılım ve teknolojiler geliştikçe, imalat sanayinin farklı alanlarında da uzaktan çalışma eğiliminin artacağı söylenebilir. Elektronik ticaret, trilyonlarca dolara ulaşan küresel kapasitesi ve hacmi ile son 10 yılın en popüler ve en hızlı yükselen sektörü. Bu sektörde uzaktan çalışma eğilimi neredeyse yüzde 90'a ulaşmış durumda. Robot teknolojisi daha da gelişince, robotların uzaktan erişimle de yönetildiği bir imalat sanayi gerçeğine belki de 10 yıl kaldı.
Uzaktan çalışma koşullarının yaygınlaşması, çalışan haklarının korunması adına, ülkelerin daha detaylı, yeni trendin kendine özgü koşullarını kapsayan yasal düzenlemeler yapmalarını da gerekli kılmakta. Uzaktan çalışma eğiliminin bu derece yaygınlaştığı bir dünyada, çalışanların tümünün personel kaydının olup olmadığı, sözleşmesinin olup olmadığı, çalışan haklarına yönelik yeterince bilgilendirilip bilgilendirilmedikleri, artık daha da yoğun olarak denetlenmesi gereken bir alan. Bu nedenle, iş yeri ziyaretlerinin ötesinde, kamu otoritesinin de bu yeni döneme yönelik çalışma hayatı denetimlerini de uzaktan erişimli olarak yürütmesi, uzaktan çalışan personele sanal ziyaretler gerçekleştirip, görüntülü görüşmelerle çalışma hayatının da çevrimiçi denetlenmesi gerekmekte. Çünkü, bu yeni trend 'sanal' bir kölelik düzeni oluşturabilecek kadar da riskleri olan bir alan.