KEREM ALKİN

Küresel ekonomi aktörleri, son 3 aydır, Rusya- Ukrayna Savaşı'nın katlanmış etkilerine bağlı olarak, küresel emtia fiyatlarını, küresel enerji fiyatlarını, küresel gıda fiyatlarını ve artan küresel enflasyon baskısını konuşuyor. Bununla birlikte, ham petrolün varil fiyatının seyri, bir noktadan sonra, küresel ekonomi aktörlerinin profesyonel cephesini ağırlıklı olarak ilgilendiren bir mesele. Oysa, üretici, tedarikçi ve dağıtıcı tarafında, tarım, inşaat, sanayi, ticaret ve hizmetler sektöründe aslolan benzin ve motorinin fiyatıdır. Çünkü, hane halkının ve reel sektörün gündelik hayatında kurşunsuz benzin ve dizel ayrı bir önceliğe sahip.
Dizel, gündelik yaşamın olsun, ekonomik faaliyetlerin olsun, adeta itici gücü. Ülke içerisinde ve küresel ticarette, tüm mal ve hizmetleri bir noktadan bir noktaya taşıyan kamyon ve kamyonetler, alt yapı ve üst yapı inşaatlarında kullanılan tüm inşaat sektörüne yönelik ağır iş makineleri, depolama ve lojistik sektöründeki, tarım sektöründeki tüm hafif ve ağır iş makineleri, raylı sistemle yük taşımacılığında kullanılan lokomotifler, deniz ve okyanusları aşan gemiler dizel ile çalışıyor. Bilhassa, Avrupa Kıtası, Rusya- Ukrayna Savaşı'nın bölgesel ve küresel enerji güvenliğinde oluşturduğu riskleri yönetme gayretindeyken, sadece petrol ve doğal gaz temininde değil; aynı zamanda, dizel temininde de hayli zorlanıyor.
sya'dan büyük ölçüde temin edilen dizel yakıtın temin edilememesi; Suudi Arabistan gibi önemli dizel üreticisi ve Avrupa pazarı için önemli tedarikçi konumundaki ülkelerin, ihracatını arttırmak yerine, tersine, dünyadan ürün topluyor ve depoluyor olmaları ve Çin gibi dizel yakıt tedarikinde önemli bir rolü olan bir ülkenin kendi yerel ihtiyaçlarını gözeterek ihracatını kısması, günlük aile ve iş yaşamının vazgeçilmez parçası olan dizelin temininde ortaya çıkacak zorluklara bağlı olarak, yeni 'tedarik zinciri' risklerini de beraberinde getiriyor. ABD'de, bilhassa ülkenin doğu kıyısındaki önemli üretim, ticaret ve yerleşim bölgelerinin yüksek talebiyle de yaşanan arz-talep sıkışması, dizelin günlük fiyatını, 2007'deki bir önceki tarihi rekor seviyesinin dahi üstüne taşıdı.
İngiltere ve Avrupa Birliği'nin önde gelen ülkelerindeki fiyatlar, rekor kıran ABD'deki fiyatların dahi çok ve çok üzerinde rekorlar kırmakta. Bu nedenle, küresel, bölgesel ve yerel enflasyon riskini radarına almış olan önde gelen merkez bankaları açısından, ekonomistler, küresel petrol fiyatlarından çok daha yoğun olarak, esas yerel dizel yakıt fiyatlarının ciddi bir enflasyon riski oluşturduğuna işaret etmekteler. Üstelik de, 'siyah kuğu' küresel pandeminin tüm olumsuz etkilerinin geride kaldığı; ülkeler arasında ticaretin, ülke içerisinde ticaretin, turizm faaliyetlerinin hız kazandığı bir dönemde.
İnsan ve mal taşımacılığının ülke içerisinde ciddi hareket kazandığı bir dönemde, zaten kurşunsuz benzin ve dizele olan talep artarken, ortaya çıkan 'dizel kıtlığı' riski, ekonomik aktivitenin yavaşlaması, üretimin ve tedarik yavaşlaması gibi riskleri de gündeme getiriyor. Günde 1,5 milyon varile yakın talebi olan Avrupa, bu talebin yüzde 45'ini Rusya'dan, yüzde 20'sini ise Suudi Arabistan'dan temin ediyordu. Dizel üretimi için Avrupa'daki petrol rafinelerine ara mamul de Rusya'dan geliyordu. Ham petrolden de öteye, küresel ölçekte 'dizel'i takip etmenizde yarar var.