KEREM ALKİN

Rusya-Ukrayna gerginliği 4. haftasını geride bırakırken, küresel emtia piyasaları ve küresel finans piyasalarının da ötesinde, esas küresel enerji piyasalarında ciddi bir depreme ve belirsizliğe sebep oldu. Mevcut 'Küresel Enerji Denklemi'nde, bugünden yarına tedarikçi ülkeler ile ithalatçı ülkeler arasındaki alışverişi, arz-talep dengesini değiştirmek neredeyse imkansız. Çünkü, her şeyden önemlisi, tedarikçi ülkelerin neredeyse tümünün en az 3 ile 5 yıl arasında orta ve uzun vadeli tedarik kontratları var. Bu nedenle, bu ülkelere bir anda dönüp, 'tedariklerini başka bir coğrafyaya kaydır' demek neredeyse imkansız. Bu noktada, bilhassa petrol ve doğalgazda önde gelen tedarikçi konumundaki ülkelerin tümüyle 'küresel fosil yakıtlar' denklemini yeniden kurman gerekiyor.
Dünyanın günlük olarak en önemli petrol tedarikçi ülkesi, ortalama her gün küresel piyasaya 6,5 ile 8 milyon varil arasında petrol ihraç eden Suudi Arabistan. Suudi Arabistan'ı günlük olarak 4,5 ile 6 milyon varil arasında değişen ihracatı ile Rusya takip ediyor. Irak 2012'den bu yana, küresel piyasaya ihracat amaçlı olarak verdiği petrolü 2 milyon varilden 4 milyon varile çıkarırken, ABD, 2012'de, 41 yıl sonra kaldırdığı ihracat yasağı sonrasında, 2013'den bu yana aralıksız arttırarak 3 ile 3,4 milyon varil arasında bir seviyeye çıkararak, Kanada'nın 2,5 ile 3,3 milyon varil arasındaki günlük ihracatını artık aşmış durumda. Ülkelerin günlük üretimi ile, günlük ihracatını birbirine karıştırmayalım.
Dünyanın en önemli petrol üreticisi şu anda günlük bazda 16 milyon varili dahi geçebilen üretimi ile ABD. ABD'yi 13 milyon varil ile Rusya, 12 milyon varil ile Suudi Arabistan takip ediyor. Suudi Arabistan günlük üretiminin önemli bir bölümünü ihraç eden en yüksek orandaki ülkelerin başında geliyor. Petrol rezervleri, günlük üretim, günlük ihracat. Her bir tanımda ülkelerin sıralaması doğal olarak değişiyor. Aynı şey doğalgaz için de geçerli. Ülkelerin rezerv, günlük üretim ve ihracatına göre sıralaması değişiyor. Dünyanın en yüksek doğalgaz tedarikçisi, ihracatçısı ülkesi doğal olarak Rusya, 240 milyar metreküp. Rusya'yı son bir kaç yıldaki ciddi atağı ile, 140 milyar metreküp ile ABD takip ediyor. 3. ülke ise yine doğal olarak Katar, 120-125 milyar metreküp. 110 milyar metreküp ile Norveç'i ve 105 milyar metreküp ile Avustralya'yı unutmayalım.
Avustralya'nın ihracatının tümü, Katar'ın ihracatının yüzde 80'i, ABD'nin ihracatının yarısı LNG, yani sıvılaştırılmış. Buna karşılık, Rusya ve Norveç'in ihracatının yüzde 90 ve üzeri boru hattıyla. Tüm bu detaylı veriler incelendiğinde, Körfez Ülkeleri, İran, Irak, Libya, ABD günlük petrol ihracatında tedarikçi ülkeler olarak daha ne ölçüde devreye girebilirler; günlük ihracatlarını arttırmaları için günlük üretimlerini ne ölçüde arttırmalılar; her şeyden önemlisi İran'la nükleer anlaşmanın yineden rayına girmesiyle, en çabuk İran petrolü ve doğalgazı üzerindeki kısıtlar ne zaman kalkar (uzmanlara göre en erken haziran), bunların tümü, tüm kartlar masada. Doğalgazda ise denklem daha karışık. Çünkü, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG), boru hattından yapılan ihracata göre daha meşakkatli. Bu nedenle, küresel enerji denkleminde tüm kartlar masadayken, daha yeşil enerji, yenilenebilir enerji, dikkat edin, onlara daha sıra bile gelemedi.