KEREM ALKİN

Uluslararası kurumların Rusya- Ukrayna gerginliğinin dünya ekonomisine ve küresel ticarete olası etkilerine yönelik analizleri, bilhassa küresel emtia piyasaları ve küresel hammadde, ara mamul ve nihai mamul tedarikinde yaşanacak senaryolara odaklanmış durumda. Otomotiv endüstrisi için katalitik konventörlerde olduğu kadar, dizüstü bilgisayarların ve cep telefonlarının seramik kondansatörlerinde, takılarda ve diş dolgu maddesinde kullanılan paladyumun dünyada en önemli üreticisi yüzde 45'e yakın oranla Rusya. Platinde yüzde 13, nikel ve altın üretiminde yüzde 10'a yakın bir payı var dünya üretiminde.
Çin dışındaki en büyük alüminyum üretici konumundaki Rus şirket UC Rusal, aynı zamanda dünya çapında üçüncü en büyük izabe tesisi. Alüminyumda dünya üretimindeki payı yüzde 6. Rusya kullanılmış alaşımlar için de vanadyum gibi temel hammaddelerin de lider tedarikçisi. Saydığımız tüm bu maden ve metallerin tedarikinde Rusya'dan kaynaklanan aksaklıkların tümü en fazla doğrudan Avrupa Birliği pazarını etkileyecek. Ülkelerin hava sahalarına yönelik aldıkları kısıtlayıcı yasaklar nedeniyle, küresel hava kargosunun yüzde 20'si etkilenmiş durumda. Uçakların rotasının değişmesi, artacak lojistik ve akaryakıt maliyetleriyle birlikte, hava kargo fiyatlarını da arttıracak.
Kargo uçaklarının yolcu uçakları kadar uzun menzilli uçabilme kabiliyeti olmaması nedeniyle, kargo uçuşları ve lojistik ikmal operasyonları Türkiye gibi kabiliyeti yüksek ülkelere kayabilir. Rusya'ya yapılan deniz taşımacılığı kargosu da etkilenmiş durumda. Türkiye'nin Rusya ile diplomatik diyalogu sayesinde gemileri yola çıkarmış olabilmesi önemli bir başarı. Rusya, mevcut gelişmeler ışığında, ülke içi tedariki ve ihtiyaçları karşılamak adına, teknoloji, telekomünikasyon, tıp, otomobil, tarım ve elektrik ekipmanlarının ihracatını yıl sonuna kadar geçici olarak yasakladı.
En kritik konu bu noktada 'gıda güvenliği'. Rusya sadece kimi kritik maden ve metallerde, petrol ve doğalgazda, buğdayda değil, aynı zamanda tarımsal üretimde ekilen ürünlerin gelişiminde kritik bir öneme sahip olan fosfat ve potas gibi besleyicilerin de en büyük üreticilerinden biri dünyada. Bu nedenle, bu tür kritik ürünlerde küresel ölçekte tedarik aksamalarının küresel bir besin krizine dönüşmemesi çok önemli. Uzmanlar, dünya nüfusunun yarısına bu gübreler sayesinde gıda ulaştığını hatırlatmaktalar. Avrupa genelinde besin üretiminde kullanılan gübrenin yüzde 25'i Rusya'dan tedarik edilmekte.
Bunun yanı sıra, tarımsal üretimde kritik önemde bir rolü olan azot gübresi üretiminde kullanılacak amonyak yapımı da büyük miktarlarda doğal gaza ihtiyacı gerektiriyor. Bu nedenle, Rusya-Ukrayna gerginliği nedeniyle Avrupa'nın doğalgaza ulaşmada gerek miktar, gerekse de maliyet olarak sıkışması, aynı zamanda amonyak maliyetlerini de, azot gübre maliyetlerini de doğrudan etkileyecek. Bu nedenle, küresel tedarik zincirinde alternatif ülkelerin nasıl öne çıkabileceğini, üretimlerini ve ihracatlarını arttırıp arttıramayacaklarını birlikte takip edeceğiz.