KEREM ALKİN

Dünyanın önde gelen tarım ve gıda uzmanları, tarımsal emtia piyasalarının son üç yılda 'büyük bir kargaşa yaşadığını' belirtmekteler. Gerek tarımsal emtia üretimindeki artış, buna karşılık milyarca tüketicinin alım gücündeki göreceli zayıflamanın sebep olduğu talep azalışı ile, 2023 gıda fiyatları enflasyonunda keskin bir düşüşün yaşandığı bir yıl oldu ve bu beklenti 2024'e de sarkıyor gözüküyor. Tarım ve gıda alanındaki önemli kuruluşlar, 2024'de de üreticiler yüksek fiyatlara tepki olarak üretimlerini artırmayı sürdürebilir. Buna karşılık, tüketicilerin önceki enflasyon döneminin sebep olduğu alım gücü azalışı ve yüksek faiz oranları nedeniyle talebi 2024'de zayıf tutacakları öngörülmekte.
Uluslararası kuruluşlar, bazı emtiaların maliyetindeki düşüşün bilhassa süt ürünleri, fırıncılık ve et sektörlerinin karını potansiyel olarak artırabileceğine işaret ediyorlar. Uzmanlarının görüşleri, dünya genelinde tüketicilerin karşı karşıya olduğu gıda enflasyonunu hafifleten tarımsal emtia fiyatı düşüşleri olabileceği yönünde. Tüm bu göreceli iyimser görüşlere rağmen, 2 'siyan kuğu', önce küresel virüs salgını, ardından Rusya-Ukrayna Savaşı ile, Birleşmiş Milletler (BM), açlıkla karşı karşıya kalan insan sayısının 2022 sonunda 735 milyonu geçtiği uyarısında bulunuyor. BM verileri, 2 'siyah kuğu'nun etkisi ile, açlık tehlikesine maruz nüfusun 2019'a kıyasla yüzde 20 arttığını; Afrika'nın da en kötü etkilenen bölge olduğunu gösteriyor.
Son 4 yılda, dünya genelinde süt ve yumurta gibi temel gıda maddelerinin fiyatlarının artması, hükümetlerin tüketiciyi desteklemek adına fiyat kontrolleri uygulamasına yol açtı. Gıda fiyatları enflasyonu bu tedbirlere bağlı olarak, kimi gelişmiş ülkelerde göreceli olarak gevşemiş olsa da, dünyanın birçok yerinde sabit kalmayı sürdürdü. Dünya çapında küresel tahıl arzı açığı ise beşinci yılına girerken, özellikle gelişmekte olan ülkelerde milyarlarca insanın temel gıdası olan buğday fiyatlarının 2024'de de dalgalı seyredeceği öngörülüyor.
Buğday fiyatlarının 2024'de Rus mahsulünün yüksek olması nedeniyle düşmesi ihtimali dillendirilirken, Arjantin ve Avustralya'nın buğday yetiştirilen bölgelerindeki kuru hava, mahsul verimini engelleyebilir ve fiyatları sabitleyebilir. Ayrıca, Karadeniz Tahıl Koridoru İnisiyatifi devrede olmadığından Ukrayna'dan tahıl ihracatı azalmaya devam ediyor. Rusya, kendisine yönelik yatırımlar nedeniyle, hasadını yalnızca dost olarak tanımladığı ülkelere satarsa ve başka ülkeler üzerinden Rus buğdayının satışına kısıtlamalar getirir ise, buğday fiyatlarında 2024'de yeni dalgalanmalar gözlemlenebilir.
Şeker ve kahve gibi yumuşak tarımsal emtialarında ise, El Nino hava olayının bilhassa Asyalı üreticilere aşırı sıcaklar getirmesi ve rekolteleri olumsuz etkilemesi nedeniyle son yılların en yüksek seviyelerini test ediyor. 2024'de Asya'da hava koşullarının hafiflemesi halinde, şeker gibi önemli mahsullerin fiyatları gevşeyebilir. Geçtiğimiz Eylül ayında 12 yılın en yüksek seviyesine ulaşan şeker fiyatları, dünyanın üçüncü büyük üreticisi Tayland'da hava koşullarının iyileşmesi ile birlikte, 2024'de gevşeyebilir. Güney Amerika'nın bazı bölgelerinde ise, El Nino'nun arttırdığı yağışların kahve ve soya fasulyesi mahsullerinin verimini artırması bekleniyor.