KEREM ALKİN

Dünyanın önde gelen ekonomileri arasındaki 'teknoloji rekabeti', son 2-3 yıldır 'teknoloji soğuk savaşı'na dönüşmüş durumda. Bir tarafta, yarıiletkenler, bataryalar, 5G teknolojileri, uydu teknolojileri ve yapay zeka teknolojileri üzerinden giderek gerginleşen bir 'cephe savaşı'na şahit oluyoruz. Diğer tarafta, kripto paralar, dijital paralar, fintech yazılımları ve blokzincir teknolojileri üzerinden bir başka rekabetin olanca yoğunluğuyla ilerlediğini gözlemliyoruz. Yeşil dönüşüm, iklim dönüşümü, yenilenebilir enerji, akıllı şehir teknolojileri ayrı bir rekabet alanı. Savunma, havacılık ve uzay teknolojileri bambaşka bir rekabet seviyesi.
3-4 sene öncesine kadar, yukarıda sıraladığım teknoloji alanlarında ülkeler pek çok ara mamulü, nadir metal ve mineralleri, yarıiletkenleri, yazılımları birbirinden temin edebiliyor veya birbirinden temin etmekte sakınca görmüyorlardı. Ancak, kimi ülkeler, başka ülkelerden elde ettikleri ara mamul, kompozit ve komponent ürünler, nadir metal ve mineraller ile, yarıiletkenler ile, yüksek teknolojide iddialı ülkelerin ürettiği ürünlerden, cihazlardan, araçlardan daha hesaplı ve daha kaliteli ürünler üretmeye başlayınca, işin rengi değişti ve ülkelerin birbirlerine tedarik iştahı azaldı; hatta, 'gizli ambargo' uygulama eğilimi arttı, bile diyebiliriz. 2008 yılında yarıiletken (semiconductor) endüstrisinin dünyadaki en önemli tedarikçisi yüzde 13,3 ile Intel iken, Samsung yüzde 6,8 ile takip ediyordu. Sektörün yüzde 54,3'ü başka şirketler arasında dağılmaktaydı.
2021 itibariyle ise, Samsung'un payı yüzde 6,8'den 13'e çıkmış iken, Intel'in payı yüzde 13,3'ten 12,5'e gerilemiş durumda. SK Hynix payını yüzde 2,4'den 6,8'e çıkarırken, 2008'de sıralamada bile olmayan Micron Technology yüzde 4,9 ile artık 4. sırada tedarikçi. Qualcomm yüzde 2,5 olan payını yüzde 4,6'ya çıkararak 5. sıraya oturmuş. Kioxia (Toshiba Memory) artık sıralamada yok iken, Texas Instruments'ın yüzde 4,2 olan payı 2,9'a ve sıralaması 5'den 8'e gerilemiş. STMicroelectronics artık listede yok iken, Broadcom ve MediaTek şirketleri 6. ve 7. sıraya yüzde 3,2 ve 3 payla oturmuşlar. Nvidia yüzde 2,8 ile ve AMD yüzde 2,7 ile sıralamadalar. Sektörün geri kalan şirketlerinin payı ise, 2021'de yüzde yüzde 44,1'le, 10 puandan fazla gerilemiş.
Yerli ve yabancı sermayeli şirketler aracıyla 2021'de 359,4 milyar dolar yarıiletken ve entegre devre (integrated circuits) üretimi gerçekleştiren Çin, üretimini 2020'ye göre yüzde 33,3 arttırmış durumda. Bu üretim ve diğer sektör ihtiyaçları için gerekli olan çip (chip) ithalatı ise 2021'de, yüzde 23,6 artışla, 432 milyar dolara ulaştı. Bu nedenle, dünyanın önde gelen ülkeleri, var güçleriyle, birbirlerinin çip, yarıiletken ve entegre devre tedariklerini engellemeye, gizli ambargo oluşturmaya çalışıyorlar. Aynı zamanda, bu teknolojik ürünlerde kendi yeter ülke olma hedefine örnek bir adım olarak, ABD'nin İnovasyon ve Rekabet Yasası Amerikan yarı iletken sektörüne 52 milyar dolarlık, Amerika'nın rekabet gücünü arttırma amacıyla araştırma ve geliştirme çalışmaları yürütülmesi için de 200 milyar dolarlık yardımı hedefliyor. Teknolojide 'kendi kendine yetebilme' önümüzdeki 10 yılın en önemli ekonomik savaşı olacak.