CANLI YAYIN
EYT'DE KİMLER BORÇLANMA YAPMALI? EYT'de hangi tarihe dikkat eden kazançlı oluyor? Kıdem tazminatı nasıl artar?
EYT düzenlemesinde herkesin aklında soru işaretleri var. Masada hangi başlıklar var? EYT'de kimler borçlanma yapmalı? Hangi tarihe dikkat eden kazançlı oluyor? Hepsinin detaylarını A Haber canlı yayınına konuk olan ekonomist Muhammet Bayram anlattı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin tarafından 1,5 milyon kişiyi kapsadığı aktarılan düzenleme ilgili Meclis tarihi olarak Aralık ayı verilmişti. Meclis takvimine bakıldığında 5 – 16 Aralık tarihleri arasında bütçe görüşmelerinin yapılması bekleniyor. Bu tarihler arasında yasa teklifi Meclis gündeminde olmayacak ancak 16 Aralık sonrası yasanın Meclise gelmesi olası. Gelmemesi durumunda yeni yılda; ocak ayının başında düzenlemenin yasalaşması bekleniyor. Yeni yıla kalması halinde 5-15 Ocak 2023 tarihleri konuşulmaya başladı.
Bakan Bilgin tarafından son aktarılan gelişmelere göre bir süredir gündemde yer alan prime takılma meselesi de çözüldü:
"Milyonlarca EYT'li var deniliyor. Rakamlar 5 milyondan 8 milyona kadar çıkıyor. Şu anda yaş şartını kaldırsak emekli olacak, prim gün sayısı ve hizmet yılı tutan 1.5 milyon insan var. 1.5 milyon dediğim rakam, haziranda aldığımız veri. Bu rakam yılsonu itibarıyla değişir. Bazı milletvekillerince 'prime takılanlar' gibi bir şeyin oluşacağı söyledi. Prime takılanlar olmayacak. Çünkü o günkü, 8 Eylül 1999 öncesi prim gün şartını değiştirmiyoruz; 5000 ve 5400. İki şartı kaldırmıyoruz: Prim gün sayısı ve yıl sayısı. Kadınlar için 20, erkekler için 25 şartını yerine getirdikleri zaman onlar da bundan istifade edecekler. Yani yaptığımız herkesi kapsayan bir düzenleme, sınır koyan değil."
EYT yasası öncesinde düzenlemeden yararlanıp yararlanamayacağını öğrenmek isteyen vatandaşların hizmet dökümlerinde kontrol etmeleri gereken belli başlı noktalar bulunuyor. Bunlar arasında, eksik prim, çizelgede yanlışlık ya da kimlik bilgilerinin başkalarına ait olması gibi sorunların var olup olmadığı dikkatlice incelenmeli. Primlerde yer alan k,ş,s harfleri de hizmet dökümünüz üzerinde dikkat edilmeli. Kontrollü, şüpheli, sahte ve paravan işyeri anlamlarına gelen bu harflere göre bazı şirketlerin primleri Sosyal Güvenlik Kurumu SGK'ya ödemediği tespit edilebiliyor. Sahte sigorta olması halinde hak kazanılmış olsa da hizmetlerin silinme tehlikesi bulunuyor.
Doğum borçlanmasında kritik tarih ne? Maaşlara ocak artışı yansıyacak mı? EYT'de kimler borçlanma yapmalı? EYT'de hangi tarihe dikkat eden kazançlı oluyor? EYT kimleri kapsayacak? Kaç kişi emekli olacak? Kıdem tazminatı nasıl ödenecek? EYT'liler çalışmaya devam edebilecek mi? Askerlik borçlanması nasıl olacak? Borçlanma ne zaman yapılmalı?
Muhammet Bayram'ın açıklamalarından öne çıkanlar:
Vatandaşımızın EYT'ye hazır mı? Buna bir bakmaları gerekiyor. e-Devlet üzerinden primlerinin tamam olup olmadığına bakması gerekiyor. 5 bin prim gün sayısını doldurması gerektiğinden dolayı çeşitli borçlanmalar var. Bundan önce uygulamalar üzerinden 'Ben ne zaman emekli olurum?' kısmına girip bakacaklar ve eğer gerekiyorsa bu borçlanmaları tamamlayacaklar.
Kanun çıkmadan önce 1 Ocak'tan önce yapmaları gerekir. Bir sonraki sene asgari ücret tutarı artacağı için bununla beraber borçlanma tutarları da artacak. Mesela 2000 öncesi borçlanırsa daha fazla emekli maaşı alır. Burada aylık bağlama oranları var. 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008'den sonrası var. 2000 öncesinde aylık bağlama oranları çok daha fazla. Kişilerin borçlanma imkanı varsa 2000 bin öncesine dikkat etmeleri gerekiyor.
Borçlanma imkanı varsa ve prim olarak ihtiyacı varsa bunu sistem üzerinden bakacaklar. Burada dikkat etmeleri gerekir. İşlenmemiş dosyaları olabilir, bununla ilgili hizmet döküm davası açabilirler. Burada borçlanma durumları varsa 1 Ocak'tan önce bunu yapmaları gerekir. Asgari ücret tahminlere en az yüzde 40 artacağı için borçlanma tutarları yükselecek hemen başvuru yapmaları gerekir. En azında bu bir sonraki döneme kalmasın.
Ne kadar fazla prim ödenirse o kadar fazla maaş alacak. Emeklilik hakkı olduktan sonra işveren emekli olamazsın' bunu diyemez. İşyeri zorunlu emeklilik yapamaz ya da çıkaramaz. Bu direkt olarak şahsa bağlı bir durumdur. Vatandaşlarımızın bu konuda rahat olsun, emekli olduktan sonra çalışmaya devam edebilirler. Burada sigorta primleri yatmaya devam ettikçe maaşlar da yükselecek. Çalışmaya devam etmesi işçinin yararına bir durumdur.
Kıdem tazminatı çalışan için ananın ak sütü gibi helaldir. Emeklilerini verdikleri anda kıdem tazminatını almakla mükellefler. İşverende bunu ödemek zorunda. Burada taksit söz konusu değil. Ama işçi ve işveren arasında bir anlaşma yapılabilir. Kıdem tazminatı için KGF'den destek verilecek. Daha bunların detayları tam belli değil ama seçenekler arasında var.
Seneye asgari ücret artacağı için tavan ücrette artacak. İşçi eğer seneye emekli olursa daha fazla kıdem tazminatı alacak. Ama işveren daha fazla kıdem tazminatı ödeyecek. Çalışanların bordrosu var. Burada çıplak maaş, yemek ücreti, ulaşım ücreti ve tüm unsurların burada olması gerekiyor. Biz buna giydirilmiş ücret diyoruz. Yargıtay kararı var. Fazla mesai rutin hale geldiyse bunun o giydirilmiş ücrete eklenmesi lazım. Eğer bir kişi 10 bin lira brüt ücret alıyorsa giydirilmiş ücret 11 bin üzerinden olabilir. Bunu 10 yıl farz edelim 100 bin değil de 110 bin alacak. Burada işçinin 10 bin kaybı olur.
O yüzden bunu önemli bir şekilde önce eksik primler tamamlanmalı daha sonra bordrolara bakılmalı. Giydirilmiş ücret doğru mu mutlaka bakılmalı. Bu çünkü kıdem tazminatı hesaplamalarında dikkat alınacak bir unsur."
GÜNÜN MANŞETLERİ İÇİN TIKLAYIN
