Emeklilik…

İhsan getirdiği çayları dağıtırken, Selim, Melih Bey'le beraber gelen ve Çalışma Bakanlığı'ndan emekli olduğunu öğrendikleri misafiri Hakan Zengin'e:

- Çalışma Bakanlığı'ndan emekli olduğunuza göre, bize bazı konularda bilgi verebilirsiniz herhalde?..

- Bildiğim kadarıyla bilgi vermekten memnuniyet duyarım. Sorularınız zor olmazsa elbette… Selim gülümseyerek:

- Teşekkürler. Asgari ücret 17 bin lira yapılarak hakikaten sevindirici bir rakam verildi. Bu arada önümüzdeki yılın ilk altı ayı için memurlar ve memur emeklileri için 49,25 oranında zam öngörülürken, işçi ve Bağkur emeklileri için ise yüzde 37,57 zam söz konusu. Bunun sebebi nedir?..

- Bunun temel sebebi hesaplamaların farklı kriterlere göre yapılması ile alakalı. Geçtiğimiz yıl yapılan toplu sözleşme gereğince, memurlar ve memur emeklilerinin maaşlarında 2024'ün ilk altı ayı için yüzde 15 ekstra artış kararı alınmıştı. Dolayısıyla enflasyonla beraber hesaplandığında onlara yüzde 49,25 zam öngörülüyor. İşçi ve Bağkur emeklileri için ise enflasyon farkı olarak belirlenen yüzde 37,57 geçerli… Hakan Bey, çayını yudumladıktan sonra devam etti.
- Tabii bunlar yapılan hesaplamalarla ilgili durum. Özellikle işçiler ve Bağkur emeklileri için ne olacağı tam olarak belli değil. Bu oranın refah payı eklenerek artırılması gündemde. Ayrıca bir de kök maaş dediğimiz esas maaşları düşük olanlar için bazı düzenlemeler yapılması ihtimal dahilinde… Remzi:

- Memur emeklileri ile işçi ve Bağkur emeklileri arasındaki fark, dikkat çekici. Bu konuda bazı düzenlemeler yapılamaz mı?..

- Bu, yöneticilerimizin bileceği bir iş. Ancak, şu anda memurlar lehine olan bu farkın, geçmişte onlar aleyhine olduğu dönemleri de hatırlamak gerek. Hem, vaktiyle primlerini yüksek yatırdıkları için memur emeklilerine nazaran daha yüksek maaşlar alan işçi ya da Bağkur emeklileri de mevcut. Enflasyonist ortamın dengeleri bozması yanında, özellikle sigortalılık süresine ve primler konusuna dikkat etmemiş olmanın bedeli, böylesi durumlarda ağır olabiliyor… Mustafa:

- Emekli maaşları konusunda, şu anda SGK adı altında birleştirilen SSK, Emekli Sandığı ve Bağkur'un, geçmişte topladıkları primleri gerektiği gibi değerlendirmemiş olmalarının da payı vardır herhalde?..

- Tabii ki. Aynı şekilde özellikle 90'lu yıllarda siyasi sebeplerle emeklilik yaşının adeta genç yaşlara kadar düşürülmesinin de ciddi etkileri var. Sistem 90'lerden itibaren açık vermeye başladı. Yakın dönemde halledilen EYT, o yıllardan kalan kötü bir mirastı, mesela… İhsan:

- Emeklilerimizin sayısı ne kadar, bu konuda bilginiz vardır herhalde?..

- Geçtiğimiz yılın Eylül ayı itibariyle emeklilerimizin toplam sayısı 15 milyon 752 bin idi. Bunların yaklaşık 9 milyon 985 bini işçi, 2 milyon 683 bini Bağkur ve 2 milyon 292 bini de memur emeklisi… Selim:

- Bunların aldıkları maaşlar ne kadardır?..

- Maaşlar konusunda sadece asgarilerini verebiliriz. Mesela memur emeklilerinin geçen yılın ikinci yarısındaki en düşük maaşları 9.876 liraydı. İşçi ve Bağkur emeklilerinin 7.500 lira altında olanlarının maaşları da bu rakama çıkartılmıştı. Bu kapsamdakilerin yani maaşları düşük olduğu için 7.500 liraya çıkartılan emeklilerin sayısı sanıyorum yaklaşık 5 milyondu. Bu uygulamanın nasıl devam edeceğini ve mesela oldukça düşük olan kök maaşlar konusunda nasıl bir uygulama yapılacağını henüz bilmiyoruz. Çok düşük emekli maaşları ile ilgili kanuni bir düzenleme yapılması ve bu arada işi ve Bağkur emeklileri için öngörülen yüzde 37.57 oranının da yükselmesi, muhtemel. Dileğimiz ve duamız da bu yönde…

Buna da şükür!..

- Anlattıklarınıza göre, devletimiz SGK sistemini dengelemek için bütçeden ciddi katkılarda bulunuyor. Bu rakamları biliyor musunuz?.. Soru, İhsan'dan gelmişti…

- Sosyal güvenlik sisteminin bütçe üzerinde ciddi bir yük oluşturduğu açık. Ancak rakamlar konusu biraz karmaşık. Çünkü devletin, açıkları kapaması için aktardıkları yanında, sisteme istihdamı teşvik başta olmak üzere çeşitli şekillerde yaptığı transferler de söz konusu. Mesela 2022'de ek ödeme transferi, faturalı ödemeler, devlet katkısı, ödeme gücü olmayanların GSS primi ve teşvikler gibi çeşitli kalemler adı altında devletçe SGK'ya 389 milyar lira aktarıldı. Bu rakamın 2021'de 252 milyar lira olduğu düşünülürse, EYT'nin getirdiği yük de kısmen anlaşılabilir… Mustafa:

- Anlattığınıza bakılırsa, birçoğumuzun şikayet ettiği bugünkü emekli maaşlarına bile şükretmemiz gerekiyor…

- Orası öyle. Unutmayalım ki geçmişte devletin emeklilerin ve çalışanların maaşlarını ödemekte zorlandığı dönemler de yaşandı. Şimdi, başta Cumhurbaşkanımız olmak üzere, yöneticilerimiz emeklilerimizi mağdur etmeyecek bir bakış açısıyla konuya yaklaşıyorlar. Bir yandan kurumun kendi ayakları üzerinde durmasını sağlayabilecek adımları atarken, bir yandan da emeklilerin mağdur olmaması için ellerinden geleni yapıyorlar. Yoksa normal işleyiş öz konusu olsaydı, bugünkü rakamlar bile hayal olabilirdi, hakikaten… Mustafa:

- Durumdan ders çıkarmamız gerekirse, benim yaptığım gibi yapılmaması gerektiğini söyleyebiliriz. Ben isteğe bağlı olarak sigortalı idim ve hangi akla hizmetse vaktiyle primlerimi hep düşük düzeyde yatırdığım için, emekli maaşım düşük. Bu yüzden şikayet etmiyorum… Selim, gülerek:

- Kendim ettim kendim buldum diyorsun yani. Ya sen Remzi ağabey, senin durumun ne?..

- Ben kısa bir süre memurluktan sonra özel sektöre geçip, SSK'dan emekli oldum. Çalıştığım işyeri, sigorta primlerimi asgari ücretten değil gerçek rakamlar üzerinden yatırdığı için de emekli maaşım fena değil, şükür… Konuşulanları dinleyen Mehmet:

- Doğru olan da bu. Başlangıçta düşünülmeyen şeyler sonra başa dert oluyor. Şu anda Bağkur emeklisi birçok tanıdığım, keşke vaktiyle bu konuya kafa yorup primlerimizi yüksek yatırsaydık diyor. Aynı şekilde, başkalarının yanında çalışırken emekli olanlar da, primlerinin asgari ücret ya da düşük ücret yerine aldıkları ücret üzerinden yatırılmasını sağlamayı düşünmedikleri için pişman… İhsan, Hakan Bey'e dönerek:

- Bağkur primleri ne kadar?..

- Yeni yılın rakamları tam bilmiyorum, ama 2023 yılının ikinci yarısı için Bağkur primlerinin en düşüğü 3 bin 500 lira civarında, en yükseği de sanırım yaklaşık 26 bin lira idi… Selim, Mehmet'e:

- Senin ne kadar prim ödediğini sormayalım, ama söylediğinden, ayda 3 bin 500 yatıranın aldığı ve alacağı emekli aylığı ile 26 bin lira yatıranın aldığı ve alacağının aynı olmayacağı anlaşılıyor… Mehmet:

- Ben primlerimi mümkün olduğu kadar yüksek yatırmaya niyetliyim. Aynı şekilde çalışanlarımın primlerini de aldıkları gerçek ücreti esas alarak yatırıyor ve bu arada bu konuda değişik tekliflerde bulunanları da tersliyorum. Şu anda primleri düşük göstertip farkını cebe atmak cazip gelse de, sonra nasıl pişman olacaklarını iyi biliyorum çünkü. Çevremdeki arkadaşların da aynı şekilde davranmalarını sağlamaya çalışıyorum. Çünkü Sosyal Güvenlik Sistemi'nin sağlıklı çalışması için prim ödemelerinin gerçekçi yatırılması önemli… Hakan Zengin, söz alarak:

- Netice olarak, söylediğiniz gibi Bağkur ya da isteğe bağlı emeklilik sistemine kayıt olanların yüksek primler ödemeyi tercih etmeleri, işçi olarak çalışanların mutlaka sigortalarının yaptırılmasına ve bu arada primlerinin aldıkları ücret üzerinden ödenmesini sağlamaları, konunun en önemli tarafı. Bu arada istihdamın daha da artırılıp, emekli çalışan dengesinin daha sağlıklı hale getirilmesi de gerekli olan hususlardan. Türkiye Yüzyılı'nda bu konudaki bütün pürüzler giderilir, işçisi ve memuru ile çalışanlar ve bütün emekliler şikayet etmeyecekleri bir gelir düzeyine ulaşırlar, inşallah…

- İnşallah…