1970'li yıllar Türkiye'si, bugünküyle kıyaslanamayacak kadar karmaşık bir siyasi tabloyla karşı karşıyaydı. Bir yandan 12 Mart 1971'de askerlerin verdiği muhtıranın etkisi, diğer yandan "kurtarıcı" gözüyle bakılan "teknokrat hükümet" denemelerinin başarısızlığı toplumsal gerilimlerin fitili ateşledi. "Bir muhtıra, bir darbe arası"nda siyaset "iki arada, bir derede"ydi!

MUHTIRA AKIŞI DEĞİŞTİRDİ

Türkiye, 1970'li yıllara Süleyman Demirel'in başında olduğu Adalet Partisi iktidarıyla girmişti. Bu dönemde, Emekli Korg. Cemal Madanoğlu'nun başında olduğu askeri cuntanın darbe hazırlığı son anda ortaya çıkarıldı. Darbe önlendi ama hükümet, Genelkurmay Başkanı Org. Memduh Tağmaç ve kuvvet komutanlarının 12 Mart 1971 muhtrasıyla istifa etmek zorunda kaldı.

TEKNOKRAT TARZI TUTMADI

Muhtırayla parlamento fesh edilmedi, partiler kapatılmadı, anayasa askıya alınmadı. Ancak askerlerin dediği oldu ve Başbakan Demirel, istifasını verdi. Ordu, "teknokratlar hükümeti" talep ediyordu. O hükümeti, CHP'den istifa eden Kocaeli Milletvekili Nihat Erim "bağımsız Başbakan" olarak kurdu. Hükümette AP'den 5, CHP'den 3, Milli Güven Partisi'nden (MGP) 1 bakan yer aldı. 27 üyeli kabineye dışarıdan katılanlar arasında, Dünya Bankası'ndan davet edilen Atilla Karaosmanoğlu da vardı. Türkiye, 2001 krizinde gördüğü Kemal Derviş örneğini, 1971'de Karaosmanoğlu'yla da yaşamıştı. Hedef, ekonomiyi düzeltmekti. Ancak, o süreçte enflasyon 9 ay içinde yüzde 11'den, 23.3'e çıktı. 11 bakanın istifasıyla son bulan ilk hükümetin ardından, Erim'in kurduğu 2. teknokrat hükümeti de beklenen başarıyı sağlayamadı.

GEZMİŞ VE ARKADAŞLARI İDAM EDİLDİ

Erim'in Başbakan olduğu döneme damga vuran olaylardan biri Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan hakkında verilen idam cezalarının onanması oldu. Kararlar, 24 Nisan 1972'de TBMM'de yapılan oylama sonucunda kesinleşmişti. Üç isim, 6 Mayıs 1972'de idam edildi.Erim'in ardından Ferit Melen ve Naim Talu'nun kurduğu teknokrat hükümetlerinin akıbeti de, Erim hükümetlerinden farklı olmadı.



'Olmaz'ı oldurdular

CHP'de değişimin ayak sesleri sandığa yansıdı, 2'nci koalisyon dönemi başladı. Demirel muhalefet olmak isteyince Ecevit, Erbakan ile el sıkıştı.

1970'lerin başında siyasette yaşanan en büyük değişimlerden biri CHP'de oldu. "Ortanın solu" hareketini başlatan Bülent Ecevit, İsmet İnönü'ye bayrak açmış ve 4 Mayıs 1972 kurultayında CHP'nin başına geçmişti. Ecevit'in ilk sınavı Cumhurbaşkanlığı seçimi oldu. Askerler Faruk Gürler'in seçilmesini istiyordu. Ama Ecevit, Demirel'le birlikte buna karşı çıktı ve "Fahri Korutürk" yeni Cumhurbaşkanı oldu. Ecevit liderliğinde girdiği ilk seçim olan 14 Ekim 1973'te yüzde 33.3 oy aldı ama tek başına iktidar olamadı. Türkiye'de "ikinci koalisyonlar dönemi" başlıyordu.
1973'te CHP-AP koalisyonu bekleniyordu. Ancak Demirel, "Halk bize muhalefet görevi verdi" dedi. Ecevit ise "Olmaz" denilen bir formülü devreye soktu. Milli Selamet Partisi (MSP) Lideri Necmettin Erbakan'ın kapısını çaldı. İki isim, koalisyon için el sıkışıyordu.

"KIBRIS" ÇIKARMASI

26 Ocak 1974'te işbaşı yapan Ecevit Başbakanlığındaki hükümet, tartışmalarla görev yaptı. Bu sürece iki olay damga vurdu:
- Hükümet, ABD'nin baskısıyla 1971'de yasaklanan "haşhaş ekimi"ni, 1 Temmuz 1974'te serbest bıraktı.
- Temmuz 1974'te ise Kıbrıs karıştı. Ada'daki Türklerin yaşamı tehlikeye girince, 20 Temmuz 1974'te Kıbrıs Barış Harekatı gerçekleştirildi. Ecevit, ilk Başbakanlığı'nda "Kıbrıs Fatihi" olmuştu. Anlayışları farklı iki partinin koalisyonu uzun sürmedi. "Siyasal mahkumların genel af kapsamına alınması" hükümete büyük darbe vurdu ve 10 aylık koalisyon tarihe karıştı.



Güvenoyu alamayan 'Baba'ya koştu

Seçim sonrası kurulan azınlık hükümetleri güvenoyu alamayınca iktidarın kapıları Demirel'e açıldı.

17 Kasım 1974'te Sadi Irmak'ın kurduğu "azınlık hükümeti" güvenoyu alamayınca sahneye bir kez daha Demirel çıktı. AP, MSP, MHP ve CGP "1. Milliyetçi Cephe Hükümeti" kurdu. Erbakan yine Başbakan Yardımcısı'ydı. 5 Haziran 1977'de CHP yüzde 41'le tek başına iktidar olamadı. Ecevit, bu kez "azınlık hükümeti" denedi. O da "güvenoyu" alamayınca iktidarın kapıları, yeniden Demirel'e açılmıştı. Demirel'in başbakanlığında AP, MSP ve MHP, 21 Temmuz 1977'de "2. Milliyetçi Cephe Hükümeti"ni kurdu.

11'LER OLAYI TARİHE GEÇTİ

11 Aralık 1977'deki yerel seçimleri CHP kazanınca, AP karıştı. Ecevit, Tuncay Mataracı, Hilmi İşgüzar gibi isimlerin de olduğu istifacı AP'lilerle temas kurdu. Pazarlıklar, "Güneş Motel"e kadar taşınmıştı. Ecevit, "Kumar borcu olmayan 11 vekil arıyorum" diyerek, tarihe "11'ler Olayı" olarak geçen eski AP'liler ile anlaştı.



Ve 12 Eylül darbesi...

Genelkurmay Başkanı Kenan Evren komutasındaki TSK, 12 Eylül 1980'de yönetime el koydu. Partiler kapatıldı, liderler gözlem altına alındı. Böylece "ikinci koalisyon dönemi" de, asker müdahalesiyle sona erdi.



Enflasyon patladı katliamlar yaşandı

1977'nin son günü, Demirel başkanlığındaki hükümet, "yolsuzluk" iddialarıyla verilen gensoru sonucu düşürüldü. Ecevit, DP, CGP'liler ve 11 bağımsızla 5 gün içinde yeni hükümeti kurarak, Başbakan oldu. Bu süreçte enflasyon hızı yüzde 100'ü bulurken, grevler yayıldı. Malatya ve Maraş'ta anarşi tarihe acı izler bıraktı. TÜSİAD, gazetelere verdiği tam sayfa ilanlarla, hükümetin istifasını istiyordu. Ecevit'le Güneş Moteli'nde anlaşan bakanlar hakkındaki yolsuzluk iddiaları koalisyonu derinden sarstı. 14 Ekim 1979'da yapılan "ara seçimler"de başarısızlığa uğrayan Ecevit, istifasını vermek zorunda kaldı.



Korutürk'ün yerine kimse seçilemedi

Cumhurbaşkanı Korutürk, hükümeti kurma görevini bir kez daha Demirel'e verdi. Demirel de, MSP ve MHP'yle bu kez "azınlık hükümeti" kurdu. Bu tartışmalar arasında bir başka kriz de kapıya dayandı. Cumhurbaşkanı Korutürk'ün görevi sona ermişti. Korutürk'ün yerine Cumhuriyet Senatosu Başkanı İhsan Sabri Çağlayangil vekalet etmeye başladı.



Kuyruklar ve 70 Cent'e muhtaç bir Türkiye

Yaşanan bu süreç toplumu her yönden olumsuz etkiledi. "70 cent'e muhtaç Türkiye" söylemi, o günlerde ortaya çıkmıştı. Ülkenin dört bir yanında benzin, yağ, tüp kuyrukları alabildiğince uzuyordu. Anarşi ise her gün can alır hale gelmişti. Birçok ilde "sıkıyönetim" uygulanmaya başlanmıştı.

DARAĞACI GÖLGESİNDE İLK KOALİSYON.. TIKLAYIN

HAKKI KURBAN - AKŞAM