CANLI YAYIN
A HABER GALERİ
Dünyanın gözü orada olacak! Rusya Alaska'yı ABD 'ye nasıl sattı? 7,2 milyon dolarlık pazarlık...
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna savaşını bitirmeye yönelik adımlar atacakları ilk yüz yüze görüşmelerini, 1867'de Moskova'dan Washington'a satılan Alaska'da gerçekleştirecek. Tüm dünyanın gözleri önümüzdeki cuma günü gerçekleşecek zirvedeyken Alaska'nın da tarihi merak ediliyor. Peki Rusya, Alaska'yı ABD'ye nasıl sattı?
Ukrayna savaşını bitirmek üzere bir araya gelecek olan iki liderin görüşme yeri, kimsenin tahmin etmediği sürpriz bir yer olarak belirlendi. Şu ana kadar Trump birçok kez barış müzakerelerinin yürütüldüğü İstanbul'u, Putin ise Dubai'yi işaret ederken ABD Başkanı, görüşmenin Alaska'da yapılacağını açıkladı.
Çar II. Aleksandr, 1867'de petrol zengini toprakları ABD'ye sattı. Tüm dünya cuma günü Putin ile Trump arasında gerçekleşecek olan yüksek riskli zirvede, tarihi bağların daha da ısınmasına yol açacak mı sorusuna odaklanmışken Alaska'nın da tarihi merak ediliyor.
ABD Başkanı Donald Trump, Pazartesi günü televizyonda yaptığı açıklamada, uzun süredir beklenen ve büyük önem taşıyan zirve için Cuma günü Vladimir Putin'le "Rusya'da" görüşeceğini söyledi. Coğrafya ve tarihi karıştırdığı anlaşılan bu söz, Trump'ın son dönemdeki dil sürçmelerinin bir yenisiydi.
Ancak bu ifadeyi bir buçuk yüzyıl önce kullansaydı doğru olabilirdi. Çünkü Alaska, başkenti Novo-Arkhangelsk ile birlikte Çar II. Aleksandr döneminde Rus İmparatorluğu'nun parçasıydı ve 1867'de ABD'ye satılmıştı.
Putin'in uçağı Alaska'ya indiğinde, Rusya'nın buradaki geçmişine dair izler hâlâ görülebilir. Baranof Adası'nın vahşi ve sarp kıyılarından Alaska'nın en büyük şehri Anchorage'a kadar, soğan kubbeli Rus Ortodoks kiliseleri hâlâ Rus izlerini taşıyor.
Rusya'nın Alaska'daki varlığı ordularla değil, kürk ticaretiyle başladı. 18. yüzyıl ortalarında tüccarlar ve maceraperestler, değerli deniz samuru kürklerinin cazibesiyle Sibirya boyunca doğuya doğru ilerledi. 1780'lerde II. Katerina, Rus-Amerikan Şirketi'ni kurma yetkisi vererek bu şirkete bölgede ticaret ve yönetim tekelini tanıdı.
Sert mizaçlı tüccar Aleksandr Baranov, 18. yüzyılın sonlarında bölgedeki Rus hâkimiyetini pekiştirdi, yerleşimleri genişletti ve özellikle Tlingit yerlilerinin direnişini acımasızca bastırdı. Tlingitler ona "Kalpsiz" lakabını taktı.
Ardından Rus Ortodoks papazlar geldi; misyonlar kurdu, kiliseler inşa etti. Yeni Arhangelsk'te (bugünkü Sitka) inşa edilen St. Michael Katedrali'nin yeşil kubbesi, 150 yılı aşkın süredir buzullarla çevrili şehir manzarasının merkezinde yer alıyor.
Ancak 19. yüzyıl ortalarında Rus İmparatorluğu, Alaska'yı değerli bir varlıktan çok mali bir yük olarak görmeye başladı. Kırım Savaşı'ndaki ağır yenilginin ardından bölge, St. Petersburg'un bütçesine yük oluyordu. Ayrıca İngiltere'nin Pasifik'te artan deniz gücü, Rusya'yı endişelendiriyordu.
1867 Temmuz'unda Washington'daki Rus elçisi ve satışın baş müzakerecisi Eduard de Stoeckl, bir arkadaşına yazdığı mektupta şunları itiraf etti:
"Antlaşmam ciddi muhalefetle karşılaştı… Bunun tek nedeni, ülkedekilerin kolonilerimizin gerçek durumundan habersiz olması. Ya satacaktık ya da elimizden alınmasını izleyecektik."
DİPLOMASİ TARİHİNDE NADİR GÖRÜLEN KAZAN-KAZAN
Alaska'nın satışı, diplomasi tarihinde nadir görülen bir "kazan–kazan" olarak ortaya çıktı:
Rusya için nakit sağlama, Atlantik ötesinde yeni bir müttefik kazanma ve İngiltere ile olası bir çatışmadan kaçınma fırsatı; ABD içinse Avrupa'nın genişlemesini engelleme ve Pasifik'te artan etkisini pekiştirme imkânı.
İMPARATORLUĞUN YENİ BİR AŞAĞILANMASI...
Yine de 1867'de satış anlaşması yapıldığında, her iki tarafta da pek az kişi bunu tam bir zafer olarak gördü. St. Petersburg'da bazıları için bu, imparatorluğun yeni bir aşağılanmasıydı. Uzak, ikmal maliyeti yüksek bu koloni zaten imparatorluğun gözdesi değildi, ancak 7,2 milyon dolarlık fiyat, birçoklarına hakaret gibi gelmişti.
Liberal Golos gazetesi, anlaşmayı "tüm gerçek Rusları derinden öfkelendiren" bir satış olarak niteledi ve "Milletin gururu, altı–yedi milyon dolar uğruna feda edilecek kadar değersiz midir?" diye sordu.
ABD DIŞİŞLERİ BAKANI DA ALAY KONUSU OLDU
ABD'de ise antlaşmayı yürüten Dışişleri Bakanı William H. Seward, "buzdan çöl" için gereksiz yere para harcamakla alay konusu oldu. New-York Daily Tribune bu satışı "aşılamaz karlarla kaplı çöllerin sözde mülkiyeti" olarak küçümsedi.
Bazıları ise fiyatın şüpheli derecede düşük olduğunu, Rusya'nın değersiz bir toprağı elden çıkardığını savundu. New York World, 1 Nisan 1867'de "Rusya bize posası çıkmış bir portakal sattı" diye yazdı.
19. YÜZYILDA PETROLÜN KEŞFİYLE...
Fakat bu algı kısa sürede tersine döndü. 19. yüzyılın sonundaki altına hücum dönemleri ve sonraki yıllarda petrol yataklarının keşfi, alay edilen bu satışı ABD tarihinin en kârlı anlaşmalarından biri hâline getirdi.
Ucuza satışın hatırası Rusya'da uzun süre unutulmadı ve zaman zaman Alaska'yı geri alma çağrılarına ilham verdi. 1974'te Amerikalılar, SSCB'nin buğdayı düşük fiyata almasından şikâyet edince, Sovyet ticaret yetkilisi Vladimir Alkimov, "Alaska da sadece 7 milyon dolara satılmıştı" diye karşılık verdi.
1867'de ise hava farklıydı. Satış, kısa süreliğine de olsa ABD ile Rusya arasında sıcak bir dönem başlatmıştı. New York Herald o dönemde Rusya'yı "potansiyel yeni bir müttefik" olarak överek, "Rus Alaska'sının devri büyük önem taşıyor" diye yazdı.
Bu yakınlaşma, 1871'de Büyük Dük Aleksey Aleksandroviç'in donanma filosuyla New York'a yaptığı ziyarette doruğa ulaştı. Askerî geçit törenleri, görkemli resepsiyonlar ve resmî törenlerle karşılandı.
Trump ile Putin bu hafta Alaska'da bir araya geldiğinde, bu görüşme iki ülke arasında yeni bir yakınlaşma fırsatı olarak görülüyor. Kiev ise umutlu; ancak bu kez böyle bir dostluğun, Ukrayna'nın toprak kaybı pahasına olmamasını ve büyük devletlerin toprakları pazarlık konusu yaptığı dönemlerin artık geride kalmasını istiyor.
ABD TOPRAKLARINDAKİ İLK RUS LİDER
Alaska tarihinin yanı sıra başka yenilikleri de barındırıyor. Putin'in ziyaret edeceği Alaska, herhangi bir Rus liderinin ayak bastığı ilk ABD toprakları olacak.
