Lagendijk: Ben de vicdani retçiydim

Eski Türkiye-Avrupa Birliği Karma Parlamento Komisyonu Eş Başkanı Joost Lagendijk A Haber’de 45 Dakika Programı’na konuk oldu ve canlı yayında Defne Samyeli’nin sorularını yanıtladı.

DEFNE SAMYELİ: Türkiye kendi tarihiyle yüzleşmek konusunda adımlar atıyor. Bazı tabular artık açığa çıkmış durumda... Bunlar üzerine konuşabiliyoruz. Bunlardan bir tanesi de askerlik hizmeti. Zorunlu askerlikle ilgili siz uzmanlardan birisiniz. Bu konuda neler söyleyeceksiniz?

JOOST LAGENDİJK: 80'lerde Hollanda'da askerlik zorunluyken ben askere gitmeyi reddettim. Yasal olarak başıma gelebilecek olasılıkları biliyordum. Kendi vicdani ret davanızı savunmanız gerekiyor ama ben bunu yapmak istemedim.

D.S: Neden yapmak istemediniz

J.L: Tabi bu 80'lerde soğuk savaş dönemindeydi ve Hollanda'da Rusya'yla nükleer silahların kullanımı konusunda bir çatışma vardı. Ben de böyle bir askeri sistemin parçası olmak istemedim ve bu yüzden reddettim. Bu bir vicdani ret davası olarak kabul edildi. Onun yerine kamu hizmeti verildi. Ben de kamu hizmeti yaptım. En sonunda da bir parlamento üyesinin asistanlığını yaptım. İlk siyasi deneyimlerimi de aslında orada edindim. Bir buçuk yıl boyunca bir parlamentere asistanlık yaptım. Bu sıradan bir uygulama değildi. Yani vicdani retçilerin kamu hizmeti için böyle olmuyor. Daha çok sağlık hizmetlerinde, hastanelerde çalışıyorlar. Temizlik işlerinde ya da yaşlı insanlara yardım ederek...

D.S: Peki siz neden oralara girmediniz?

J.L: Ben yeterince akıllıca davrandım. Siz kendiniz teklif verebiliyordunuz. Ben kendi teklifimi bu yönde verdim. Yoksa onlar sizi bir yere tayin ediyorlardı. Ben 30 yaşındaydım o zaman hayır pardon 28 yaşındaydım…

D.S: Peki buradaki vicdani ret tartışmaları ile ilgili neler düşünüyorsunuz? Siz uzun zamandır Türkiye'de çalıştığınız için Türkiye'nin dinamiklerine aşinasınız.

J.L: Adalet Bakanlığı'nın yaptığı açıklamadan çok memnunum aslında. Anladığım kadarıyla hükümet bu tarz bir şey düşünüyor ya da hazırlıyor. Potansiyel olarak Türkiye'deki vicdani retçilerin de bir kamu hizmeti yapmasına imkân tanınabilir.

D.S: Tam değil aslında. Belki cezayı kaldıracaklar. Tam olarak detayları bilmiyorum, henüz netleşmiş değil. Orada karışık sinyaller var

J.L: Strasbourg'daki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Türkiye'nin aleyhinde kararlar verdikten sonra, Avrupa Konseyi ile görüşmelerin akabinde, Osman Murat Ülke'nin vicdani ret davasında Türkiye'nin muamelesinin Avrupai olmadığına karar verildi ve Türkiye'den bir alternatifle gelmesi istendi. Geçmişte bütün hükümetler reddediyordu. Tartışmaya bile girmeyi reddediyordu. Hayır böyle bir şey yapmayacağız istemiyoruz diyordu. Bütün önceki hükümetler. Avrupa konseyinin 48 üyesi içerisinde Türkiye bu durumdaydı. Benim samimi arzum gelecekte Türk vatandaşlarının da askere gitmeme ve neden gitmek istemediklerini açıklama imkanlarının olabilmesi. Nedenleri ahlaki olabilir, dini olabilir, vicdani olabilir her şekilde başka bir şey yapma imkanlarının olması lazım.

D.S: Türk Silahlı Kuvvetleri sizce nasıl olmalı? Profesyonel mi olacak, nasıl bir şekle bürünecek?

J.L:Kısa vadede zorunlu askerlik var. Her yetişkin erkek vatandaş askere gitmek zorunda. Bu yüzden alternatif isteyenlerin bir alternatiflerinin olması iyi bir şey. Ama gelecekte benim kişisel görüşüm profesyonel orduya geçilmesi. O zaman böylece bir vicdani ret meselesi de kalmayacak. Çünkü gitmek zorunda değiller. Bu artık bir meslek, başvuracağınız bir iş haline gelecek. Bence Türk ordusunun geleceği de bu yöne doğru gidecek. Tıpkı Fransız, İngiliz ve Alman ordusu gibi… Avrupa'daki ülkeler bunu geçmişte yaptı ve profesyonelliğe geçti. Bunun nedeni de bugünkü modern savaş ortamında önemli olan çok asker sahibi olmak değil iyi teknolojiye sahip olmak. Bu teknoloji de iyi eğitimli insanlar tarafından kullanılabilir. Siz 6 yada 12 ayda bunu yapamazsınız. Türkiye bu noktaya gelmeli, ama bu noktaya gelmeden önce kısa vadede vicdani retçilere böyle bir hakkın tanınması çok önemli.Askere gitmeyip topluma başka bir hizmet olması çok önemli…