Futbolda teknolojik devrim!

Futbolda artan hakem hataları teknolojiden daha fazla faydalanılması tartışmalarını gündeme getirdi.

FIFA, 2010 Dünya Kupası'ndan sonra 'çizgi teknolojisi' çalışmalarına onay vermişti. Ancak insan odaklı 'masa hakemi' uygulaması daha iyi bir alternatif gibi görünüyor. Geçen hafta İngiltere FA Cup yarı finalinde Chelsea'nin, Tottenham'ı 5-1 yendiği maçta (yukarıda) hakemin, top çizgiyi geçmediği halde gol kararı vermesi ve Beşiktaş-G.Saray maçında Melo'nun ofsayttan attığı golün geçerli sayılması tartışmaları alevlendirdi.

Futbol, icat olduğu günden beri hep tartışılan bir spor dalı oldu. Yıllar içerisinde birçok kuralı değişti hâlâ da değişmeye devam ediyor. Ancak dünya futbolunun kural koyucusu FIFA'nın ayak diremesi sebebiyle bu cazip oyunda teknolojinin nimetlerinden yeterince faydalanılamıyor.

Son zamanlarda yaşanan hakem hatalarından sonra, futbolda teknolojik devrimin şart olduğu gerçeği ortaya çıkıyor. Geçen hafta İngiltere FA Cup yarı finalinde oynanan ve Chelsea'nin 5-1'lik galibiyeti ile sona eren karşılaşmaya hakem Martin Atkinson ve yardımcısının kararı damga vurmuş, top çizgiyi geçmemesine rağmen gol kararı çıkınca Ada sallanmıştı.

Son yıllarda bunun gibi onlarca hata sayabiliriz ancak 2010 Dünya Kupası 2. turunda İngiltere-Almanya maçında Lampard'ın, takımı 2-1 yenik durumdayken attığı şutta top, kale çizgisini geçmesine rağmen pozisyonda gol kararı çıkmamıştı. Maçı Almanya 4-1 kazanırken, İngiltere kupaya veda etmişti. 90 dakikanın ardından dünya bu maça odaklanmış ve futbolda teknolojik devrimin gerekliliği oldukça sesli tartışılmaya başlanmıştı.

Bariz hakem hatalarına bu sezon Türkiye'de de sıklıkla rastlamak mümkün. Normal sezonda Antalya-Beşiktaş maçında Necati'nin vuruşu çizgiyi geçtiği halde gol değeri kazanmazken, önceki gün İnönü Stadı'nda Beşiktaş ile G.Saray arasında oynanan derbide yaşanan hakem hataları futbol ile teknoloji ilişkisini yeniden gündeme getirdi. Hakem Hüseyin Göçek ve yardımcıları 26. dakikada G.Saraylı Melo'nun attığı goldeki ofsaytı süzemeyince Türkiye'de gündemin ilk sırasına oturdu.

Masa hakemi hata riskini azaltır

Peki futbol, teknolojinin nimetlerinden ne ölçüde faydalanabilir? Futbol, tarihsel gelişimine bakıldığında diğer branşlara nazaran daha muhafazakâr bir oyun. Kural değişiklikleri ve yeni uygulamalar kolay olmuyor. Ancak hakem hatalarının çok can yakmaya başlaması bazı yenilikleri de zorunlu kılıyor. Futbolun hatalar oyunu olduğunu her fırsatta dile getiren FIFA Başkanı Sepp Blatter, 2010 Dünya Kupası'ndaki hakem hatalarının ardından 'çizgi teknolojisi' uygulaması çalışmalarına onay verdi.

Blatter, yıllar sonra teknolojiyi sahaya sürmeye ikna olurken, futbolun daha insan odaklı bir opsiyonu var: Masa hakemi.

Masa hakemi her maçta gözlemci ile birlikte tribünde oturup, önündeki ekrandan tartışmalı pozisyonu izleyerek birkaç saniye içerisinde hakeme telsizle bilgi verebilir. Bugüne kadar hiç dillendirilmeyen bu uygulama ile bariz hataların önüne geçileceği gibi insan faktörü de teknoloji ile bütünleştirilmiş olur. Peki teknik olarak bu mümkün mü? Dünya futbolunun kural koyucusu FIFA... Yerel federasyonlar bir kuralı ancak FIFA koyduğu andan itibaren uygulayabilir. Mesela 1987'de üç puanlı sistemi FIFA önermiş ve Türkiye bu sisteme geçen ilk federasyonlardan biri olmuştu. UEFA'ya bağlı en zengin federasyonlardan biri olan TFF yine 4. hakem kuralını ilk uygulayanlardandı.

Hakem hatalarını en aza indirecek insan odaklı masa hakemi uygulaması şimdilik bir ütopya gibi görünse de FIFA, futbolun gelişimi için teknolojiye daha fazla ayak direyemeyecektir.

Oyun kurallarını IFAB belirliyor

Futbol oyun kurallarını değiştirmede tek yetkili olan Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB), kale çizgisi teknolojisiyle ilgili iki sistemi temmuza kadar deneyecek. Eylül-Aralık 2011 döneminde, 8 firmanın sistemlerini gözden geçiren IFAB, Hawk-Eye ve GoalRef'ten olumlu sonuçlar aldı. Hawk-Eye, tenis organizasyonlarında kullanılıyor. GoalRef'te ise özel bir topa başvuruluyor. IFAB, teknoloji için bazı şartlar koşuyor. Öncelikli olarak gol kararı verilip verilmeyeceği bir saniye içinde belirlenecek. IFAB'ın kale çizgisine kamera konulması uygulaması konusundaki kararını, 2 Temmuz'da Kiev'deki toplantıda verebileceği, teknolojinin 2014 Dünya Kupası'nda uygulanabileceği belirtiliyor.

Bülent Yavuz (MHK eski başkanı): Futbol teknolojiden faydalanmalı. Çizgi hakemliğini Avrupa da uygulamayı düşünüyor. Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi'nde asistan hakemler görev yapıyor. MHK'nın yerinde olsam Süper Final'de çizgi hakemi kullanırdım. Tatbik etmiş olurduk. Ciddi anlamda tartışmaların da önüne geçmiş olurduk. FIFA'nın da topun kale çizgisini geçip geçmediğiyle ilgili çalışmaları var. Teknolojide basketbol ön plana çıkıyor.


Ahmet Çakır (Spor yazarı): FIFA başlangıçta bu konuda çok tutucuydu. Haksız da sayılmazdı. Çünkü genel olarak teknolojinin futbola müdahalesi denilebilecek bu durum, adaleti sağlayacakmış gibi görünürken bu oyundan alınan keyfi epeyce sınırlayacak özellikler taşıyordu. Hatalar futbolu heyecanlı ve keyifli hale getirebiliyor. Ancak özellikle kale çizgisiyle ilgili sıkıntı arttıkça bu düşünce değişmeye başladı. Ofsayt için de benzer düşünceler var. Çünkü bu hatalar bazen birileri için milyonlarca liralık zarara yol açabiliyor. Onu da düşünmek gerekiyor.

Mustafa Çulcu (FIFA kokartlı eski hakem): Örneğin kulaklık uygulamasına geçildi. Hakemler, yardımcılarına teslim oldu. Bazı kritik pozisyonlarda eskiden sorumluluk hakemlerin üzerindeydi. Bunun vecibelerini yerine getirebilmek için kendini zorluyordu. Çünkü karar mercii oydu. Kulaklıklar çıktıktan sonra hakemler pek çok yerde kolayı seçmeye başladı. Hüseyin Göçek de yardımcı hakeme dayanarak karar verdi ve hatalar arttı. Sorumluluktan kaçtı. Derbinin dördüncü hakemi de Serkan Çınar'dı. Beşiktaş'ın aleyhine taç verdi ve o dakikadan sonra oyunun kimyası bozuldu. Benim düşünceme göre sorumluluk paylaşıldıkça hata artıyor.

Ali Aydın (FIFA kokartlı eski hakem): Futbol, son dönemde milyon dolarların harcandığı büyük bir ekonomi. Bunu göz önünde bulundurursak; seyir zevki pahalı bir oyunda hataların azaltılması için büyük adımların atılmasının olumlu olacağı düşüncesindeyim. Futbol sadece seyir zevkini tatmin edecek bir oyun olarak değerlendirilirse görüş değişebilir. Basketboldaki gibi kritik pozisyonlarda masa hakemlerine başvurulabilir. Kulaklıkla bilgi alışverişinde bulunulup son kararı hakem ya da yardımcıya bırakmak doğru olabilir. Teknoloji sahaya girebilir. Ama en üstten en alt lige kadar her maçı canlı yayınlayamazsınız. Bu ciddi ve maliyetli olur.

Aytek Cömert (Basketbol, masa hakemi): Futbol ile basketbol takım sporu ama farklı branşlar. Kuralları da yorumları da farklı. 4. hakem futbolda saha düzeni vs. ile uğraşıyor. Ama biz ilk başta hakemlerin çaldığı düdükleri resmi olarak kayıt altına alıyoruz. Masa hakemleri, fauller, atılan sayılar, kimin attığı vs. gibi işleri yapar. Bunu yapma sebepleri ise hakemlerin hata yaptıkları ya da unuttuğu anda danışması içindir. Masa hakemlerinin oyuna direkt etkisi yoktur. Hakem tartışmalı pozisyonu teknik komisere sorar. Gerekirse görüntü izlenir, son karar yine maçın hakeminindir.

Avrupa, yeniliklere sıcak bakıyor

Avrupa futbolundaki otoriteler, yeşil sahalarda teknolojiyi destekliyor. Real Madrid Teknik Direktörü Jose Mourinho, kale çizgisi teknolojisinin kullanılmasından yana olduğunu söylüyor. Deneyimli çalıştırıcı, "Ben, topun kale çizgisini geçmediği pozisyonda gol kararı verilmesi sebebiyle yarı final kaybettim." ifadelerini kullanıyor. Şampiyonlar Ligi'nde 2004-2005 sezonunda Mourinho'nun başında olduğu Chelsea, 0-0'ın rövanşında Liverpool'a 1-0 yenilerek elenmişti. Liverpool'un Luis Garcia'yla bulduğu golde topun çizgiyi geçmediğini savunan Mourinho, "Hayalet bir golle maçı kaybettik." eleştirisinde bulunmuştu. İtalya Milli Takımı Teknik Direktörü Cesare Prandelli de futbolda teknolojinin yer almasını destekliyor. İngiltere Futbol Federasyonu Genel Sekreteri Alex Horne, kritik pozisyonlarda topun kale çizgisini geçip geçmediğini tespit etmek üzere, İngiltere'de kale çizgisine elektronik dedektör yerleştirilebileceğini kaydediyor. Horne, "Bu uygulamayı 2012-2013 sezonundan itibaren Premier Lig'de görebiliriz. Hakemlere yardımcı olmalıyız." açıklamasını yapıyor. 2010 Dünya Kupası'nda bariz hakem hataları yapılmasına rağmen teknolojinin futbolda kullanılmasına karşı olan FIFA Başkanı Sepp Blatter de bu kararından vazgeçti. Blatter, kale çizgisine kamera konulması kararının alınacağını ve sistemin 2014 Dünya Kupası'nda uygulanmasının mümkün olduğunu bildiriyor. (Serkan Akcan / Zaman)