Nobel kimdir? Nobel ödüllerini kazanan Türkler kimdir?

Nobel kimdir? Nobel ödüllerini kazanan Türkler kimdir? 2019 Nobel Edebiyat ödülünü Bosna'da yaşanan soykırımı inkar eden Peter Handke kazandı. Ödülün Handke'ye verilmesinden sonra uluslararası camiadan ve Türkiye'den buna sert tepkiler gösterildi. Bu gelişmelerin ardından Nobel kimdir sorusuna yanıt aranmaya başlandı. Nobel ödüllerini kazanan Türkler kimdir? İşte, Nobel ödülleri geçmişi..

NOBEL KİMDİR?

1833'te varlıklı bir aileden gelen anne Andriette Ahlsell ile mühendis baba Immanuel Nobel'in üçüncü oğlu olarak Stokholm'de dünyaya geldi. Alfred doğduğunda, babası iflas etmişti, dolayısıyla ailesinin maddi durumu iyi değildi. Nobel ailesi 1837'de Finlandiya'ya, 1842 yılında ise St. Petersburg'a taşınır. St. Petersburg'da babası Immanuel Nobel bir atölye açar, annesi ise bir bakkal dükkânı işletir. Baba Nobel, St. Petersburg'da büyük başarı kazanır ve Rus ordusu için silah üretmeye başlar.

Nitrogliserin'i patlayıcı madde olarak kullanma yollarını araştırdı. 1863 yılında Stockholm'de az miktarda nitrogliserin yapmaya başladı. Birkaç ay süren araştırmaların sonunda bir patlama ile laboratuvar yıkıldı. Çalışmalarına devam eden Alfred Nobel 1865'te yeni bir fabrika kurdu, bir süre sonra ikinci fabrikasını da açtı.

1864 yılında araştırmalarının sonucunu aldı ve dinamit barutunu buldu. Araştırmalarına devam eden Nobel, 1877'de Balistit adını verdiği yeni bir çeşit barut tasarladı. 1879'da, Paris yakınlarındaki Servan'da bir laboratuvar kuran Nobel, buradaki çalışmaları sırasında dumansız barut adını verdiği ve eşit miktarlarda nitrogliserinle nitroselüloz karışımından oluşan, itici barutu buldu.

Birkaç yıl sonra kordit adlı patlayıcı madde konusunda İngiliz hükümeti aleyhine dava açtı, ancak davayı kaybetti. Bu dönemde Fransa'ya karşı kurulan bir ittifakta İtalya ile işbirliği yapan Nobel, aleyhindeki kampanyalar sonucunda Paris'i terk ederek İtalya'nın San Remo şehrine yerleşti, laboratuvarını da oraya taşıdı. Nobel, San Remo'da 1896 yılında beyin kanaması sonucu öldü. Buluşları insan oğlunun yıkım gücünü arttırdı. Geri kalan yaşamında sürekli bunun pişmanlığını yaşadığı söylenmektedir.

Öldüğünde ise bir gazete manşette şu başlığı kullandı, '' Ölüm taciri öldü ! ( Le marchand de la mort est mort )''.

Vasiyetinde, mirasının Nobel Ödüllerinin enstitüleştirilmesi yönünde kullanılmasını ve 33.200.000 kronunun her yıl insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir.

Bu ödüller, fizik, kimya, tıp veya fizyoloji, edebiyat ve barışa hizmet olmak üzere toplam beş dalda verilecekti. Nobel'in bu vasiyeti önceleri büyük tartışma yarattı. Ancak 1900 yılında İsveç hükümetinin Nobel Vakfı'nı kurmasıyla, Nobel Ödülleri düzenli olarak verilmeye başlandı. Daha sonra 1968'de İsveç Bankası Alfred Nobel'in anısına bir ekonomi ödülü vermeyi kararlaştırdı, ödül ilk kez 1969'da verildi.

Sentetik bir element olan Nobelyum onun anısına bu isim ile anılmıştır. Nobel ödülleri her sene ölüm tarihi olan 10 Aralık'ta verilmektedir.

NOBEL ÖDÜLLERİNİ KAZANAN TÜRKLER

Çoğumuzun hatırlayacağı üzere Türkiye'ye ilk Nobel ödülünü 2006 yılında Orhan Pamuk getirmişti. Ülkemizden Nobel Ödülü'nü kazanan ikinci isim ise Prof.Dr. Aziz Sancar oldu. Hücrelerin hasar gören DNA'ları nasıl onardığını analiz eden araştırmaları sonucunda Nobel Kimya Ödülü'nü alan Sancar ödüle layık görülmekten onur duyduğunu belirterek, "Ailem, kendim ve Türkiye için çok mutluyum. Memleketime böyle bir hizmetim olduğu için gerçekten mutluyum." açıklamasında bulundu.

Türkiye'nin Nobel Ödülleri'yle ilgili geçmişi bu iki isimle sınırlı değil. 2013 yılında Nobel Barış Ödülü'nü kazanan Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü, ödüle Ahmet Üzümcü'nün örgütün direktörlüğünü yaptığı dönemde layık görülmüştü. 2011 yılında Nobel Barış Ödülü'nü kazanarak bu ödülü alan en genç kadın ve ikinci müslüman olan Yemen doğumlu Tawakkol Karman ise 2012 yılında Türk vatandaşlığına geçerek Tevekkül Karman ismini aldı.

Türkiye'nin Nobel Ödülleri geçmişi bu isimlerin yanında biraz da hayal kırıklıklarıyla dolu. Ünlü yazar Yaşar Kemal ilki 1973 yılında olmak üzere defalarca Nobel Ödülü almak üzere aday oldu ancak ödülü bir türlü alamadı. Türkiye'den Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilip ödülü alamayan diğer iki isim ise Leyla Erbil ve İlhan Berk olmuştu.