Milyarlarca insan nasıl aşılanacak? İşte merak edilen sorunun yanıtı

Dünya geçen aralık ayından beri daha önce görmediği çapta bir salgının pençesinde boğuşuyor. Dünyaya yayılan koronavirüs salgını karşısında çaresiz kalan insanlık virüse diz çökmüş durumda. Gelen son rakamlara göre dünyada Covid-19 vaka sayısı 21 milyonu aşmış durumda. Virüs nedeniyle hayatını kaybeden kişi sayısı ise 757 bin 476'ya ulaştı. İnsanlığın koronavirüsü yenmekteki tek umudu ise güvenilir ve tam etkili bir aşı geliştirmek. Dünyanın birçok yerinde Covid-19'a karşı aşı geliştirme çalışmaları devam ediyor. Dünyada bilim insanları Covid-19'a karşı bir aşı geliştirebilmek için seferber olmuş durumda ancak zihinlerdeki en büyük soru hala cevap bekliyor: Dünyadaki 7 milyar insanı koronavirüse karşı aşılamayı nasıl başaracağız? İşte gündemin en önemli sorusuna bilim insanlarının cevabı... İngiltere Başbakanı Boris Johnson'ın 'Yaşamlarımızın en acil ortak çabası' olarak nitelendirdiği seferberlik için herkesin aklında ortak bir soru daha var: 7 milyar insana nasıl koronavirüs aşısı yapılacak? Operasyonun lojistiği nasıl olacak? İngiltere'de aşı çalışmalarına Oxfordshire'daki eski bir RAF (İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri) hava üssünde bulunan Harwell Bilim Kampüsü'nde devam ediliyor. Aşı Üretim ve İnovasyon Merkezi (VMIC) yöneticisi Matthew Duchars, 'Zaman çizelgesini gerçekten neredeyse yarıya indirdik. Bu nedenle 2022'nin sonunda hazır olmasını beklerken, şimdi 2021'de hazır olmasını umuyoruz' diyerek aşı sürecine dair bilgiler veriyor. Duchars, 'Bu tür aşıları hızlı ve etkili bir şekilde üretebilmek, sadece ülke için değil, küresel olarak kritik önem taşıyor' ifadeleriyle aşının önemini vurgularken bir de benzetme yapıyor: 'Bir benzetme yapmak gerekirse evde pasta yapmak gibi bir şey. Mükemmel pastayı hazırlamak için saatler harcayabilirsiniz. Ama şimdi yaptığınız o pastadan 70 milyon tane yapmanız gerekiyor. Hepsinin de mükemmel olması gerekiyor, bu yüzden oldukça zorlu.' Oxford Üniversitesi'ndeki aşı çalışmaları için yeteri miktarda geçici laboratuvar alanı kuruldu. Sonuçta, insan ırkının milyarlarca dozda birkaç çeşit Covid-19 aşısı yapması gerekecek. Hepsi dünya çapında üretilmeli, dağıtılmalı ve yönetilmeli. Uluslararası aşı ittifakı (Gavi) ülkeleri aşı uygulamalarının insanlara tedariki üzerine düşünmeye çağırdı. Ancak aşı konusunda uluslararası işbirliği elde etmek kolay değil. Çünkü birçok zengin ülke, sihirli formül bulunursa malzemeleri güvence altına almak için ilaç şirketleriyle hali hazırda ikili anlaşmalar yapıyor. AŞI MİLLİYETÇİLİĞİ BÜYÜK SORUN Gavi'nin CEO'su Seth Berkley, karşılaşılan en büyük engellerden birinin sözde 'aşı milliyetçiliği' olduğunu söylüyor. Berkley, aşının küresel olarak düşünülmesi gerektiği vurguluyor ve 'Herkes güvende olmadığı sürece hiçbirimiz güvende olmayız' diyor. Gelişmekte olan ülkelerin doğru aşılara erişimini sağlamaya çalışmanın yanı sıra; Berkley, dünyada aşının konacağı flakonun (cam şişe) yeterli olup olmadığı da dahil olmak üzere, aşı uygulamasının daha yavan yönlerini düşünmek zorunda. 'Bu konuda endişeliydik' diye itiraf ediyor Berkley: 'Bu yüzden iki milyar doza yetecek kadar flakon satın aldık. 2021 sonuna kadar hazır olmasını umduğumuz doz sayısı da bu kadar.' BUZDOLABI SORUNU Birmingham Üniversitesi'nde soğuk zincir lojistiği uzmanı olan Prof. Toby Peters, Gavi gibi kuruluşların gelişmekte olan ülkelerdeki mevcut soğutma kapasitesini nasıl en üst düzeye çıkarabilecekleri hakkında düşünmelerine yardımcı oluyor. Peters, bu potansiyel sorunu şu sözlerle açıklıyor: 'Sorun sadece aşı buzdolaplarında değil. Onu uçaklarda hareket ettirecek paletler, ulaştırılması gereken noktalara götüren araçlar, ardından motosikletler. Tüm bunların sorunsuz bir biçimde çalışması gerekiyor.' Prof. Peters, bu devasa projeye yardımcı olabilmek adına soğuk zincir depolarını ödünç almak için küresel yiyecek ve içecek şirketleriyle görüşüyor. ÖNCELİK KİMİN OLACAK? Aşı uygulamasının daha yönetilebilir hale getirilmesi için, ülkelerin kendi nüfuslarında kime öncelik vereceğini belirlemesi gerekecek. İngiltere'de insan ve hayvan sağlığı üzerine araştırmalar yapan Wellcome Trust'ın aşı yöneticisi Dr. Charlie Weller, ülkelerin kendilerine bazı samimi sorular sormak zorunda kalacaklarını söylüyor ve şu soruları yöneltiyor: 'Kimin bu aşıya ihtiyacı var? En yüksek risk grupları hangileri? Ve en yüksek öncelik kim? Emin olduğumuz bir şey varsa, o da üretilecek ilk aşının tedarikinin çok fazla olmayacağı.' SAĞLIK SİSTEMLERİ YETECEK Mİ? Örneğin İngiltere, oy kullanılan merkezleri kullanabilmek için bir şablon üzerinde duruyor. Ancak fakir ülkeler için daha da korkutucu. Dr Weller, hedef grupları aşılamak için doğru teknik becerilere sahip sağlık çalışanları ile güçlü sağlık sistemlerinin anahtar olacağı konusunda ısrarcı. Bilim insanlarına göre bir şekilde koronavirüs için bir çeşit aşı bulunacak. Ancak pek çok bilim insanı, aşıyı milyarlarca insana ulaştırmak için geceleri uyumadığını söylüyor. Bilim insanları aşı konusundaki bu kritik soruya cevap vermek için seferber olurken Dünya Sağlık Örgütü'nden de konuya dair önemli bir açıklama geldi. 'DÜNYA AŞI İÇİN 100 MİLYAR DOLAR HARCAMALI' Ghebreyesus, DSÖ'nün İsviçre'nin Cenevre kentinde bulunan merkezinde video konferans yöntemiyle düzenlenen basın toplantısında, dünyanın halihazırda salgının kısa vadeli sonuçlarıyla uğraşmak için trilyonlarca dolar harcadığını ifade etti. Sadece G20 ülkelerinin salgınla mücadele için 10 trilyon doları seferber ettiğini belirten Ghebreyesus, 'IMF, salgının küresel ekonomiye ayda 375 milyar dolara mal olacağını ve küresel ekonomide 2 yılda 12 trilyon doların üzerinde kümülatif bir kayıp olacağını tahmin ediyor.' dedi. Geliştirilmiş olası aşılar başta olmak üzere salgınla mücadelede kullanılacak araçlar için dünyanın en az 100 milyar dolar harcaması gerektiğini tahmin ettiklerini söyleyen Ghebreyesus, öncelikle DSÖ'nün 'ACT-Accelerator' programı için 31,3 milyar dolara ihtiyaç duyulduğunu bildirdi. Ghebreyesus, Covid-19 ile mücadelede etkili bir aşının bulunması için farklı tiplerde çok sayıda aşı adayına ihtiyaç olduğunu, başarılı bir aşı bulunduğunda da talebin arzdan fazla olacağını dile getirdi.

Milyarlarca insan nasıl aşılanacak? İşte merak edilen sorunun yanıtı

Tüm dünya koronavirüse karşı aşı bulma umuduyla aylardır çalışıyor. Rusya'nın 'aşıyı bulduk' açıklaması, sağlık otoriteleri tarafından büyük ilgi görmedi. Şimdi gündeme gelen bir başka soru yanıtını arıyor. Aşı bulunsa bile 7 milyar insan nasıl aşılanacak?