CANLI YAYIN
A HABER GALERİ
"Örümcek Ağı" Operasyonu! Ukrayna Rusya'nın kalbine nasıl saldırdı? İlmek ilmek işlenen planın detayları...
Ukrayna istihbaratı, 18 ay boyunca hazırladığı gizli saldırı planını uygulamaya koydu. Rusya'nın nükleer kapasiteli uzun menzilli bombardıman uçaklarının bulunduğu dört hava üssü vuruldu, en az 40 savaş uçağı yok edildi. Moskova "kara gün" yaşadı. Peki Ukrayna bu saldırıyı nasıl planladı? İşte ahşap kulübelerden gizli kaçakçılık operasyonlarına kadar saldırı planı...
Ukrayna, savaşın başladığı 2022 Şubat ayından bu yana en cüretkâr ve en geniş çaplı saldırısını 1 Haziran sabahı Rusya'nın derinliklerine düzenledi. "Örümcek Ağı" (Spider's Web) adı verilen operasyon kapsamında, eş zamanlı olarak dört stratejik hava üssü — Belaya, Ivanovo, Dyagilevo ve Olenya — hedef alındı. Ukrayna güvenlik ve istihbarat kurumu SBU'nun açıklamasına göre saldırı 18 aydır planlanıyordu.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, saldırıyı "mutlak anlamda eşsiz bir operasyon" olarak nitelendirerek, operasyonun 117 insansız hava aracıyla gerçekleştirildiğini açıkladı. Saldırının merkezi, Rusya Federal Güvenlik Servisi'nin (FSB) bir ofisinin yakınlarında konuşlandırılmıştı.
Kamyonlardan kalkış, uçaklara doğrudan isabet
Saldırıya dair yayımlanan videolarda, yarı römork kamyonların arkasına gizlenmiş konteynerlerden drone'ların havalanması ve Belaya hava üssünde büyük bir duman bulutu eşliğinde uçakların yandığı görülüyor. New York Times tarafından doğrulanan görüntülerde, bazı drone'ların üsten yalnızca 6 kilometre öteden havalandığı tespit edildi. Wall Street Journal ise, bir uçağa doğrudan isabet eden patlamanın videosunu yayımladı.
Ukraynalı bir güvenlik yetkilisi, drone'ların küçük kutularda kamyonlarla Rusya içine gizlice sokulduğunu ve saldırı sırasında bu kutuların kamyonlardan açılarak uzaktan aktive edildiğini belirtti. Drone'lar sürü halinde hedeflerine yönlendirilmişti.
Tu-95 ve Tu-22M3'lere büyük darbe
Wall Street Journal'a göre, saldırılarda en az 40 Rus uçağı imha edildi. Bunlar arasında Rusya'nın nükleer kapasite taşıyabilen uzun menzilli bombardıman uçakları olan Tu-95MS ve Tu-22M3 modelleri de yer alıyor. Bu uçakların üretimi Rusya'da artık yapılmıyor ve mevcut filolar genellikle eski gövdelerden parçalar "kanibalize" edilerek ayakta tutuluyor.
Londra merkezli Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (IISS) verilerine göre, saldırı öncesinde Rusya'nın envanterinde 54 adet Tu-22M3 ve 58 adet Tu-95MS uçağı bulunuyordu. Kaçının operasyonel olduğu bilinmiyor.
Askeri analist George Barros'a göre, bu saldırı "okları yakalamak yerine okçuları vurmak" gibi. Barros "Bu, Rusya'nın aynı anda drone ve füze saldırılarıyla Ukrayna hava savunmasını aşma stratejisini zayıflatmanın en etkili yoludur." dedi.
7 milyar dolarlık zarar
Ukrayna'nın iç istihbarat servisi SBU, saldırıların 7 milyar dolarlık zarara yol açtığını ve Rusya'nın ana hava üslerindeki stratejik seyir füzesi taşıyıcılarının yüzde 34'ünün vurulduğunu açıkladı.
Rus blogcular: Kara gün, büyük açık
Saldırının hemen ardından Rusya Savunma Bakanlığı, Murmansk ve İrkutsk bölgelerindeki üslerde bazı uçakların yandığını doğruladı ancak saldırıların çoğunun engellendiğini ve can kaybı olmadığını iddia etti.
Ancak Rus askeri blog yazarları durumun çok daha vahim olduğunu savundu. Telegram'da "Fighterbomber" adlı, Rus pilotları arasında popüler bir hesap, saldırıyı şu sözlerle özetledi:
"Bugün Rus uzun menzilli havacılığı için kara gün olarak anılacak. Ve gün daha bitmedi."
The Telegraph: Kremlin büyük bir hata yaptı
The Telegraph'ın aktardığına göre Olenya ve Belaya üslerinde yükselen dumanlar ve sadece birkaç bin sterlin değerindeki dronelar tarafından 75 milyon sterlinlik süpersonik jetlerin ateş topuna dönüşmesi görüntüleri, Kremlin'in büyük bir hata yaptığını gösterdi.
Ukraynalı yetkililere göre, Rusya'nın en pahalı ve gelişmiş 40 bombardıman uçağı — belki de filonun üçte biri — birkaç saat içinde yok edildi.
Kaçakçılık ağı nasıl işledi?
Operasyonun son aşaması birkaç hafta önce başladı; Ukrayna'nın iç istihbarat servisi SBU gözetiminde, çok sayıda birinci şahıs görüşlü dronelar Rusya'ya gizlice sokuldu. Hedef her zaman Rus bombardıman uçaklarıydı, ancak Moskova filonun önemli kısmını daha derin bölgelere taşıyınca taktikler değişti.
Dronelar, tavan panelleri uzaktan kumandayla açılan modifiye konteyner kamyonlarının içinde gizlendi.
Kamyon sürücülerinin taşıdıkları yükün farkında olmadığı söyleniyor.
Olenya üssü yakınlarındaki sakinler, panik halinde kamyon sürücüsünün kamyonun arkasından peş peşe droneların kalkışını izlerken etrafta koşuşturduğunu anlattı. Sürücü polise, kendisine kamyonu Olenegorsk kasabası yakınlarındaki bir dinlenme alanına park etmesi talimatının verildiğini söyledi.
Her kamyon hedefine ulaşamadı; bazıları yolda kendi kendini imha etti.
Rus pilotlar uçaklarına yetişemedi
Daha önce de kamyonlar savaşta kullanılmıştı. 2020'de, Kırım ile Rusya ana karasını bağlayan Kerç Köprüsü'ne yapılan saldırıda bir kamyon uzaktan patlatılmıştı.
Ancak bu sefer operasyon çok daha karmaşıktı. Droneların, yapay zeka yardımıyla uçakların en zayıf noktalarına saldıracak şekilde eğitildiği iddia ediliyor. Saldırı o kadar hızlı gerçekleşti ki, Rus pilotlarının uçaklarına yetişemediği belirtiliyor.
Rusya, savaşın başlamasından haftalar önce önemli bombardıman uçaklarını sınırdan uzak noktalara, Kutup Dairesi'ndeki Olenya ve Sibirya'daki Belaya üslerine konuşlandırmıştı.
Bu üsler, Ukrayna sınırından sırasıyla 1.600 km ve 4.000 km'den fazla mesafede yer alıyor. Uzun menzilli ve nükleer ya da konvansiyonel başlık taşıyabilen Tu-95, Tu-160 ve Tu-22M3 gibi Rus Hava Kuvvetleri'nin en değerli uçakları burada bulunuyor.
Ancak Ukrayna, The Telegraph'ın aktardığına göre Rusların beklemediği bir zekâ ve kararlılıkla, basit fakat etkili el tipi FPV dronelar kullanarak bu stratejik hedeflere ağır darbe indirdi.
"Nakavt değil ama ciddi bir yere serme"
Rus askeri çevreler tarafından 1941 Pearl Harbour sürpriz saldırısına benzetilen Örümcek Ağı Operasyonu, kapsamı ve cüretkârlığıyla savaş tarihinde benzersiz bir an olarak değerlendiriliyor. Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkan Yardımcısı Iryna Vereshchuk, operasyonun düşmana "bir nakavt olmasa da çok ciddi bir darbe" olduğunu belirtti ve "Düşman arazisinde büyük ölçekli savaş operasyonlarında yeni bir başarı standardı belirledik." dedi. Bu saldırı, Ukrayna'nın sadece yakın sınırda değil, derin Rus topraklarında da etkili bir güç olduğunu gösterdi.
Aynı gün: Rusya'nın misillemesi ve İstanbul görüşmeleri
Ukrayna'nın bu büyük saldırısıyla aynı gün içinde, Rusya da Dnipro bölgesindeki bir Ukrayna askeri eğitim üssünü hedef aldı. Saldırıda en az 12 Ukraynalı asker öldü, 60'tan fazlası yaralandı. Üs komutanı Tümgeneral Mykhailo Drapatyi, saldırının ardından istifa ettiğini ve "kişisel sorumluluk" hissettiğini açıkladı.
Her iki ülkenin de büyük kayıplar yaşadığı bu gergin günde, gözler İstanbul'da gerçekleşecek yeni bir ateşkes görüşmesine çevrildi.
Ukrayna heyeti, Rusya'dan beklenen yazılı teklif metnini görmeden masaya oturmayı kabul etti. Zelenski, müzakereler öncesi üst düzey yetkililerle bir araya gelerek ülkesinin pozisyonunu belirlediklerini açıkladı. Görüşmelere Ukrayna Savunma Bakanı Rustem Umerov liderlik edecek.
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio da Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'la yaptığı telefon görüşmesinde Trump yönetiminin müzakerelerin devamına verdiği desteği yineledi.
"En büyük darbe": Stratejik dönüm noktası mı?
Kimi analistler bu saldırıyı Ukrayna'nın savaş boyunca Moskova'ya verdiği "en büyük stratejik darbe" olarak tanımlıyor. Saldırı hem Rus hava gücüne ağır zarar verdi, hem de Rusya'nın derinliklerinde SBU tarafından yürütülen gizli harekât kapasitesini açıkça gözler önüne serdi.
Savaşın kaderi değişir mi bilinmez, ama artık Rusya topraklarında "güvenli bölge" diye bir şey kalmadığını Moskova da açıkça görmüş durumda.
Tarih kitaplarına yer alacak
Zelenski saldırının tarih kitaplarına geçeceğini söyleyerek; "Elbette, şu anda her şey açıklanamaz, ancak bunlar şüphesiz tarih kitaplarına geçecek Ukrayna eylemleridir. Ukrayna kendini savunuyor ve bunda haklı – Rusya'nın bu savaşı bitirme gerekliliğini hissetmesini sağlamak için her şeyi yapıyoruz. Savaşı başlatan Rusya'dır, savaşı bitirecek olan da Rusya olmalıdır. Zafer Ukrayna'nın olsun" diye yazdı.
