NİHAT HATİPOĞLU

Hayvanlardan sadece koyun, keçi, sığır, manda ve deve kurban edilir. Bunlardan koyun ile keçi bir yaşını, sığır ve manda iki yaşını, deve beş yaşını bitirmiş olmalıdır. Ancak, koyun altı ayını tamamladığı halde bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olursa kurban edilebilir. Keçi için böyle bir durum yoktur, bir yaşını doldurması şarttır.
Koyun ve keçi bir kişi için kurban olur. Sığır, manda ve deve birden yedi kişiye kadar ortaklaşa kurban edilebilir. Burada ortakların sayısı çift veya tek olabilir.
Evla olan kişinin kurbanını kendisi kesmesidir. Ancak, kendi beceremezse başkasını vekil eder ve niyet edip kesilirken kurbanına bakar, şahit olur.
Kurbanın eti üçe ayrılır. Bir parçası kendi ailesine nafaka, ikinci parçasını dostlara ziyafet, üçüncü parçası da fakirlere sadaka olarak verilir.
Kurban derisi satılamaz. Evde seccade yapılabilir, ya da fakirlere veya hayır kurumlarına bağışlanabilir.

*****

KİMLER KURBAN KESER

Aşağıdaki şartları taşıyan kimselerin kurban kesmesi vaciptir:
1) Müslüman olmak,
2) Akıllı olmak,
3) Erginlik çağına gelmiş olmak,
4) Hür olmak,
5) Mukim olmak (Yani misafir olmamak),
6) Nisab miktarı mal veya paraya sahip olmak. (Kurban nisabında mal ve paranın üzerinden bir senenin geçmesi şart değildir.)
Kurban kesiminin vakti, Kurban Bayramı'nın birinci, ikinci ve üçüncü günüdür. Üçüncü günün akşamından sonra kurban kesilmez.

*****

KURBAN İLE İLGİLİ MERAK EDİLENLER

Haram parayla kurban kesilir mi?
- Gayrimeşru yoldan elde edilen parayla kurban kesilmez. Zira Yüce Allah bizlere helal yememizi ve helal kazanmamızı emretmiştir. (Müminun, 51; Bakara, 172) Bütün bunlara rağmen böyle bir parayla kurban kesenin, kestiği kurbandan sevap elde etmesi mümkün değildir. Sadece kurban kesmiş olma ismini almış olur.
Banka kredisiyle kurban olur mu?
- Faizle kurban almak caiz değildir. Faiz parası çekerek kurban alan kişi günaha girer. (Bakara, 275-279; Müslim, Müsakat, 105) Ancak, taksitle kurban almak caiz olur.
Büyükbaş aldık. Dört kişi sonra bir kişiyi daha dahil edebilir miyiz?
- Büyükbaş hayvanlar 1'den 7 kişiye kadar ortaklaşa kurban olabilir. Böyle bir kurbana ortak olan 4 kişi daha sonra (hayvanı kesmeden) bir veya üç kişi daha ortak alabilirler. Ancak bütün ortakların bu ortaklığa rıza göstermesi lazımdır. (Fetava'l Hindiyye, 305) Ancak kurban almadan bu konuların belirlenmesi daha uygundur.
Hangi kusurlar kurbanlığa engeldir?
- Kötürüm derecesinde hasta, çok zayıf ve düşkün, yürüyemeyecek kadar hasta, bir veya iki gözü kör, boynuzlarından biri veya ikisi kökünden kırık, dili, kuyruğu, kulakları ve memelerinin en az yarısı kesik, dişlerinin çoğu sökülmüş olan hayvanlar kurban olmaz. (Ebu Davud, Dahaya, 6)
Satın alınan kurban ölürse ne olur?
- Kurban sahibi zengin ise yenisini almalıdır. Fakat maddi durumu iyi olmayan kişi yeni kurban almaz. Ondan kurban sorumluluğu düşer.
- Kadın kurban kesebilir mi?
Bu işi bilen kadın kurban kesebilir. (El-ihtiyar, s: 716)
Kurban kesenin neye dikkat etmesi gerekir?
- Kurbana eziyet edilmemelidir. Ortalıkta kesilmemelidir. Hayvanlar birbirlerini kesilirken görecek şekilde dizilmemelidir. Hayvanlar korkutulmamalıdır. Hatta imkân varsa gözleri kapatılmalıdır. Hayvanın yemek ve nefes borusuyla iki atar damarından biri mutlaka kesilmelidir. Hayvanın kıbleye çevrilmesi, üç defa 'Bismillahi Allahu Ekber' = 'Allah'ın adıyla. Ey Yüce ve büyük olan sadece Allah'tır' denilmesi gerekir. Ayrıca; şüphesiz benim namazım ibadetim, kurbanım, hayatım ve ölümüm âlemlerin Rabbi olan Allah'a aittir (En'am, 162- 163) ayeti okunmalıdır. Buna (En'am, 79) da eklenmelidir.
4. gün kurban kesilebilir mi?
- Evet kesilebilir. Şafilere göre 4. gün de kurban kesilebilir. (İbn Rüşd, Bidaye, 1, 436) Hanefilere göre ise ilk üç gün kesilir. (Hidaye, IV, 72) Hanefi mezhebine mensup olan bir kişi elbette ihtiyaç halinde 4. gün de kurbanını keser.
Aldığım büyükbaş hayvana daha sonra başkalarını ortak edebilir miyim?
- Büyükbaş hayvanlar bir kişiden yedi kişiye kadar ortak olarak kurban edilebilir. Böyle bir hayvan, yedi kişiye kadar ortak olarak satın alınabileceği gibi, alındıktan sonra veya elde bulunan büyükbaş hayvana yedi kişiyi geçmemek kaydıyla başkaları da ortak edilebilir.
Taksitle kurban alınabilir mi?
- Kişi, mülkiyetinde bulunan ve kurbanlık özellikleri taşıyan hayvanı, kurban olarak kesebilir. Bu itibarla ister peşin ister taksitle olsun satın aldığı hayvan kişinin mülkiyetine geçtiğinden, bu hayvanın kurban edilmesinde sakınca yoktur.

*****

KURBANI DOĞRU ANLAMALIYIZ

Kurban kavramı her ne kadar kesilen hayvan için kullanılsa da; esasen Allah'a yaklaştıran şey anlamına gelir. Kurbiyyet, karib olma, yani yakın olma ve kurban aynıdır. (Hac, 34,36; Kevser, 2)
Hicretten iki yıl sonra Efendimiz her Kurban Bayramı'nda kurbanını kesti. Gücü olanlara da emretti. Kesip etini dağıtın, paylaşın diye.
Hanefiler kurbanı vacib, diğer üç mezhep sünnet kabul etmiştir.
Bizler kurbanı, bayram günlerinde kesilen ve eti dağıtılan bir kurban işlemi olarak gördük hep. Ama bu ibadetin özünde; Yüce Allah'ın emrine boyun eğen İbrahim peygamber ve Allah'ın emrine bağlanan İsmail peygamberin teslimiyetleri var. Fedakarlık, samimiyet, dürüstlük temalarının hatırlanması vardır.
Bizim Kurban bayramlarında şunu düşünmemiz lazım.
Kestiğim kurbana layık mıyım? Acaba bu kurban benden razı mı? Helal paramla mı kurban kesiyorum? Bugün içimdeki kin, nefret, kibir, düşmanlık, öfke gibi hastalıkları atabiliyor muyum?
Kurban Bayramı'na karşı olanların hiçbir mazeretleri yoktur. Günde dünyada milyonlarca hayvan kesiliyor. Ve tüketiliyor. Kurban Bayramı'nda kesilen bu hayvanların ise her şeyden önce fakirlere dağıtılması var.
Kendi alın terinin başkalarıyla paylaşılması vardır. Neticede kişi kendisine Yüce Allah'ın verdiği bu nimeti yaratılma gayesine göre tüketiyor.
Burada önemli olan hayvanlara eziyet etmemektir. Onları koşullarına uygun ve eziyet etmeden kesmektir. Bu işi bilenlerin yapmasıdır. Aksi takdirde hayvana eziyet ettiğimizde günaha gireriz. Vicdanen rahatsız oluruz ve olmalıyız.
İslam fıkıhçıları daha az acı veren hangi yöntem varsa uygulanmasına - fıkhi ölçüler içinde- müsaade etmişlerdir.
Hayvan kesimhaneye götürülürken çekiştirilmemeli. Hayvanlar birbirlerinin gözü önünde kesilmemeli. Tamamen ölmedikçe; ayakları kesilmemeli. Hayvanlar aç bırakılmamalıdır.
Efendimiz; 'Her nefes alanın, hesabı ve hakkı var.' buyuruyor.

*****

TEŞRİK TEKBİRLERİNİ UNUTMAYIN

Teşrik tekbiri, arife gününden başlayarak Kurban Bayramı günlerinde farz namazlardan sonra getirilen tekbirlerdir.
Kurban Bayramı'nın ilk gününe "yevmi nahr" diğer üç güne ise "eyyamü't- teşrik" (teşrik günleri) denir. Bayramdan bir gün önceki güne de "arife günü" denir.
Arife günü sabah namazından itibaren bayramın dördüncü gününün ikindi namazına kadar, yirmi üç farz namazının arkasından birer defa;
"Allahu ekber Allahu ekber, La ilahe illallahu vallahu ekber. Allahu ekber velillahi'lhamd" diye tekbir getirilir ki, buna "teşrik tekbiri" denir.
Anlamı şöyledir: "Allah her şeyden yücedir, Allah her şeyden yücedir. Allah'tan başka ilah yoktur. O Allah her şeyden yücedir, Allah her şeyden yücedir. Hamd Allah'a mahsustur."
Teşrik tekbirlerinin başlangıcı Hz. İbrahim'in oğlu İsmail'i kurban etme olayına kadar uzanır. İbrahim (a.s.) gördüğü sahih rüya üzerine oğlunu Allah yolunda kurban etmeye karar verir. Kurban hazırlıkları sırasında Cebrail (a.s.) gökten buna bedel olarak bir koç getirir. Dünya semasına ulaştığında Cebrail (a.s.) "Allahu ekber Allahu ekber" diyerek tekbir getirir. İbrahim (a.s.) bu sesi işitince başını gökyüzüne çevirir ve onun bir koçla geldiğini görünce; "La ilahe illallahu vallahu ekber" diye cevap verir. Bu tekbir ve tevhid kelimelerini işiten ve kurban edilmeyi bekleyen İsmail de (a.s.); "Allahu ekber velillahi'l-hamd" der. Böylece kıyamet gününe kadar sürecek büyük bir sünnet başlatılmış olur. (es-Saffat, 37/102 el-Mavsılî, el-İhtiyar li Ta'lili'l - Muhtar, Kahire , I, 87, 88)