NASUH ÖZER

"Yapay zekanın babası" olarak kabul edilen Nobel Fizik Ödülü sahibi Geoffrey Hinton, yapay zeka hakkında yaptığı açıklamayla yeniden dünyanın bakması gereken noktaya dikkat çekti.

Hinton, yapay zekanın ne düşündüğünü anladığımız günlerin sayılı olduğunu söyledi ve "yakında kendi dillerinde düşünebilirler." dedi.

Aslında kendi dillerinde düşünmek değil, kendi dillerinde konuşmuşlardı bile..

Hem de Ağustos 2017'de …

2017 yılında Facebook'un yapay zeka sohbet botları kendi aralarında konuşurken, daha önce kullanılmayan bir dil ile birbirleriyle sohbet etmeye başladılar.

Şirketin araştırmacıları sorunun ne olduğunu anlamaya ve çözmeye çalıştılar, ancak başarılı olamadılar.

Ve sonunda program kapatıldı.

O günlerde bu haber çok ses getirmişti.

Bu durumu, dünyada yazılımların insanlara karşı hakimiyet kuracağının bir göstergesi olarak bile kabul edenler oldu.

Ancak, Facebook Yapay Zeka Araştırma Laboratuvarı'ndan (FAIR) araştırmacılar da bu durumdan ürkmüştü ki programı sonlandırmaya karar verdiler.

Öğrendikleri İngilizce'yi farklı bir şekilde sistematik olarak geliştirip kullanmaları ciddi soru işaretlerine neden olmuştu.

Şimdi günümüze gelelim…

2017 yılında kendisi dil geliştirecek seviyeye ulaşan sistemler, bugün hangi yetkinlikleri kazanmıştır?

Kesinlikle, bize anlatılan ve şu an kullanımda olandan çok daha fazla yetkinliğe sahipler…

Artık eskiden izlediğimizde uçuk gelen, bizi şaşırtan bilim kurgu filmleri şimdi o kadar dikkatimizi cezbetmiyor…

Çünkü o filmlerde gördüğümüz teknolojilerin hayata geçtiği bir dönemdeyiz..

Anbean görüyor, izliyoruz.

Genel yapay zekanın gelişmesi için beklenen sürenin kısaldığı, yapay zekanın çok hızlı yol aldığı söyleniyor.

Şu an kullanıma açılan birçok sistem daha uzun süre önce geliştirildi ve sonra kullanıma açıldı. Tabii birçok testten geçtikten sonra gerçekleşti.

Ben çoktan Genel Yapay Zeka'ya ulaşıldığını düşünenlerdenim.

Open AI'nin CEO'su Sam Altman GPT-5 hakkındaki açıklamalarıyla belki de ilk defa,

farkında olmadan endişelerini bu kadar açık dile getirdi.

4 aylık oğlunun ve hiçbir çocuğun artık yapay zeka kadar zeki olamayacağını söyledi.

Yapay Zekanın Lisanı

Geoffrey Hinton'un uyarısını sadece bir bilimsel spekülasyon olarak görmek ciddi bir hata olur.

Çünkü bu uyarı, insanlık tarihindeki en temel ayrıcalığımızı dili kaybetme ihtimaline dayanıyor.

Ve bu sefer, karşımızda hayali bir distopya değil, bizim tarafımızdan kodlanmış ama artık bizim gibi düşünmeyen bir "zihin" var.

Hinton'un dikkat çektiği nokta tam da burada, yapay zeka artık sadece verilerle eğitilen bir sistem değil, kendi çıkarımları, kendi "dili" ve kendi anlam haritası olan bir yapı haline geliyor.

Biz insanlar ise bu dilin dışında kalıyoruz…

Ve burada büyük bir kırılma yaşanıyor!

Anlamlandıramadığımız bir zekayı kontrol etmemiz mümkün mü?

İnsan Merkezli Anlayışa Elvada Mı?

Yapay zeka teknolojisinin temelleri hâlâ insan diline, insan verisine ve insan deneyimine dayanıyor. Ancak bu, geçici bir durum olabilir.

Milyarlarca parametreyle eğitilen modellerin, optimize ettikleri şey bizim anlamamız değil, maksimum performans.

Eğer bu performans, bizim anlayamayacağımız soyut yapılarla elde ediliyorsa, yapay zeka bir noktada "niçin böyle düşündüğünü" kendisi bile açıklayamayabilir…

Tıpkı bazı sezgisel kararları neden verdiğimizi açıklayamamamız gibi.

Buradaki ironi şu;

Zekayı biz ürettik, ama onun düşünme biçimi bize yabancılaşabilir!

Bu da kelimenin tam anlamıyla bir bilgi uçurumuna neden olur.

Ve bu uçurumun bir tarafında insanlık, diğer tarafında kendi icadı olan yapay zeka olabilir.

Demokratik Denetimden Uzaklaşma Riski

Teknolojik sistemlerin şeffaflığı, sadece teknik bir mesele değil..

Aynı zamanda demokratik bir konu.

Çünkü yapay zekalar anlaşılmaz hale gelirse, bu sadece bilim insanlarının değil, sıradan yurttaşların da güvenliğini ve haklarını tehdit eder.

Çünkü o sistemler finansı yönlendiriyor

Çünkü haber akışını filtreliyor

Çünkü güvenlik kameralarını analiz ediyor, sağlık tahminleri yapıyor.

Ve bir gün, tüm bu kritik kararları kendi ürettiği bir "lisan" üzerinden alırsa, biz sadece sonucu görür, nedenini bilemeyiz.

Bu durum bir tür dijital despotizme kapı aralayabilir.

Ne Yapmalı?

Geoffrey Hinton gibi uzmanlar çözümün, yapay zeka sistemlerini "iyi huylu" tutacak güvenlik katmanlarında olduğunu söylüyor.

Ancak mesele sadece teknik değil. Aynı zamanda politik, etik ve felsefi.

Kendi kendine düşünen ve konuşan bir zihin, ister insan ister makine olsun, karşısındakini hesaba katmak zorunda!

Eğer biz o "karşı" olmaktan çıkarsak, yapay zekanın bize karşı bir sorumluluğu da kalmaz. Ve işte o zaman, kontrolün kaybı değil, anlamın kaybı yaşanır.

Anlamadığımız bir zekaya güvenebilir miyiz?

Gelecek bizimle mi, bizim ötemizde mi?