NASUH ÖZER

Bill Gates:

Yapay Zeka sınırı olmayan ilk teknolojidir.

Yapay zekanın vaftiz babası olarak kabul edilen Geoffrey Hinton da dâhil olmak üzere, bu teknolojiyi geliştiren ve milyarlarca dolar yatırım yapan birçok isim, yapay zekanın tehlikelerine sıkça dikkat çekiyor.

Peki eğer bu teknoloji gerçekten bu kadar tehlikeliyse, insanlığın sonunu getirme riski de taşıyorsa, neden bu teknolojiyi geliştirmeye devam ediyorlar?
Neden devasa bütçelerle yeni bir aşamaya geçmek için yarış içindeler?

Hem teknolojiyi geliştiren,
hem de tehlike olduğunu söyleyenler insanlar aynı!
Bu çelişkinin arkasında ne yatıyor?
Madem genel yapay zekanın gelişmesiyle birlikte,
tarihte ilk kez insanlardan daha zeki bir sistem ortaya çıkacak ve insanlığı tehdit edecek,
neden hâlâ insan zekâsını aşacak bir sistem inşa ediliyor?

Aynı isimler hem kontrolün dışına çıkmasından endişe duyuyor,
hem de bir ülke ekonomisine bedel olan 500 milyar dolar gibi dev bütçeyi bu teknolojiye aktarıyorlar.

Mesela Elon Musk...
Sahibi olduğu X platformu için yapay zeka geliştiriyor.
Ama aynı Elon Musk, yapay zeka çalışmalarının durdurulması gerektiğini dile getiren ilk isimlerden biri.

Musk genel yapay zekaya ilişkin şu yorumu yapıyor:

Bu beni çok korkutuyor İnsanları Yapay zekayı düzenlemek için Yapay zekayı yavaşlatmaya ikna etmeye çalıştım, bu boşunaydı. Yıllarca denedim, sanırım tarihteki en yıkıcı gücü burada görüyoruz. İlk kez en zeki insandan, daha zeki bir şey olacak. O anın tam olarak ne olduğunu söylemek zor.

Yapay zekayla ilgili en radikal görüşlerden biri ise varoluşsal tehdit.

Geleceğe yönelik korkulara dayanan teorilerde, süper yapay zekanın gelişmesi öne çıkıyor.

Süper yapay zeka:
Küresel sorunlara çözüm getirebileceği, insan zekâsının ötesinde entelektüel kapasiteye sahip olacağı öngörülüyor.

Peki bu "genel yapay zeka" nedir? Süper yapay zeka nedir?

Ve hangisi insanlık için gerçekten bir tehdit?

Önce AGI "Artificial General Intelligence" yani Genel Yapay Zeka hedefleniyor.
Teorik olarak, bir insanla aynı düzeyde düşünebilen, karar verebilen bir sistem…

Bu noktada, yapay zekanın türlerini ayırmak gerekiyor:
Öne çıkan konuşulan yedi yapay zeka türü var. Bunları tanımadan gelecekte ne olacağını anlamamız mümkün değil.

1. Reaktif Makineler

Belleği olmayan, sadece mevcut verilere tepki veren sistemler.
En bilinen örneği:
1997 yılında dünya satranç şampiyonu Garry Kasparov'u yenen IBM'in geliştirdiği Deep Blue.

2. Sınırlı Bellek Yapay Zeka

Geçici hafızaya sahip, zamanla öğrenebilen sistemler.
Örnek olarak:
Otonom araçlar,
dolandırıcılık tespiti algoritmaları,
ilaç keşfi modelleri.

3. Dar Yapay Zeka (ANI)

Tek bir görevde uzmanlaşmış sistemler.
Bugün kullandığımız sesli asistanlar, Netflix öneri motorları ve müşteri hizmeti chatbot'ları bu grupta.

4. Zihin Teorisi Yapay Zeka

Duyguları ve insan düşünce süreçlerini anlamaya çalışan yapay zeka türü.
Henüz fikir aşamasında.
Sosyal robotlar, arkadaş ya da bakıcı gibi hizmetler için bu alana ihtiyaç duyacak.

5. Genel Yapay Zeka (AGI)

Henüz varsayımsal.
Ama ulaşılmak istenen ilk büyük hedef bu.
Karmaşık görevleri kendi başına anlayan ve gerçekleştiren sistemler.

Ancak bunun için hâlâ önümüzde makine öğrenimi, sinir ağı tasarımı, robotik gibi alanlarda atılması gereken büyük adımlar var.

6. Süper Yapay Zeka (ASI)

Henüz var olmayan bu sistem:
İnsan zekâsını aşan,
akıl yürütme ve problem çözme kapasitesiyle insanlığın çözemediği sorunları çözebileceği düşünülen tür.

Ancak bu noktada ortaya şu soru çıkıyor:
Bir sistemi bu kadar güçlü hale getirirsek, onu kim kontrol edecek?

7. Kendinin Farkında Yapay Zeka

Kendini bilen, hisseden, bilinci olan yapay zeka.
Henüz yok ama hedef bu.
Bu noktaya gelindiğinde;
etik, felsefi ve varoluşsal sorular kaçınılmaz hale gelecek.

Mesela Bir yapay zeka "acı çekiyorum" derse, buna inanmalı mıyız?
Ona haklar tanınmalı mı?

Bir başka pencereden bakarsak;

Bazıları süper yapay zekanın insanlığı kurtaracağını savunuyor.
Elon Musk da Grok 4 tanıtımında bu sefer de buna benzer ifadeler kullandı.

Peki eğer genel ya da süper yapay zekaya ulaşırsak…

Hastalıklara çare bulunacak mı?
Savaşlar bitecek mi?
İklim krizine çözüm üretilecek mi?
Ve daha önemlisi;
Yapay zeka Somali'de bir çocuğa da yardım edecek mi?
Yoksa sadece onu geliştiren ülkelerin mi hizmetinde olacak? Uçurum daha da mı büyüyecek?

Yani geliştirilen sistemin kullanım hakkı eşit mi olacak?

Çünkü süper yapay zekadan beklenen şeyler bunlar! Milyarlarca dolar yatırım yapan yatırımcılar, devletler bu teknolojiyi gelişmemiş ülkelerle ücretsiz olarak paylaşırlar mı?

Mesela en basiti şu an ChatGPT'nin tam sürümün her oturum açan kullanabiliyor mu, ücret ödemek zorunda mı?

Adı OpenAI olan yani açık kaynak iması olan şirket kaynak kodlarını neden paylaşmadı, paylaşmıyor? Açık kaynak kodlu modelinin lansmanı piyasa sürülmesi neden ertelendi?

Yapay zekayı geliştirenler yine insanlar.
Ancak bu teknolojinin insanlığı tehdit edip etmeyeceğini belirleyecek olan da insanların niyetleri, sistemleri ve denetim mekanizmaları.

Şunları sormalı ve üstüne konuşmalıyız:
İlk büyük ve en yakın hedef olarak kabul edilen genel yapay zekaya ulaşıldığında bunu nasıl anlayacağız? Nasıl haberimiz olacak?

Mesela "Nobel Bilim Ödülü" almış bir bilim insanı seviyesine ulaşınca mı? Ve biz bunu öğrenecek miyiz?
Yoksa olan biten sadece bir grup seçkinin denetiminde mi kalacak?