NASUH ÖZER

Pandemi döneminde yaşanan çip kriziyle birlikte tüm dünya bu minik işlemcilerin değerini anladı.

O dönemde konuyla hiç ilgilenmeyenler dahi çip üretimi ve çiplerin kullanım alanları hakkında daha fazla bilgi sahibi oldu.

Çünkü bu küçük cihazların adı sıkça geçse de modern yaşamın vazgeçilmez bir parçası olduğu yaşanan krizle birlikte fark edildi.

Ne zaman küresel çapta otomotiv üretimi durdu, o zaman çiplerin önemi net bir şekilde ortaya çıktı.

Şimdi bu konuya eğilmenin tam zamanı.

Çip tedariğinden neden kıyasıya bir rekabet var, kim nerede ve nasıl konumlanıyor?

Kısaca hatırlayalım.

Çip üretiminde en etkin ülke Tayvan, dünya genelinde çip üretimindeki payı tam olarak yüzde 68. Ayrıca teknolojik üstünlüğe sahip çipler Tayvan'da üretiliyor

Tayvan'da üretilen çiplerin dizaynı da ABD'de yapılıyor.

Çip üreten fotolitografi sistemini yani çip yapan makineyi üreten tek ülke ise Hollanda (ASML Holding).

Tek ülke olmasının nedeni bu sistemin kurulmasının maliyetinin çok yüksek olması.(Yaklaşık 30 milyar dolar)

Tüm üretilen çiplerde silikon kullanılıyor.

Dünya genelinde çiplerde kullanılan silikon malzemesinin de üçte biri Çin'de üretiliyor.

Daha ilginç olan bir konu ise, Çin'in ürettiği bu silikonların büyük kriz yaşadığı Tayvan'a gönderiliyor olması.

Ve Tayvan'da tüm bileşenler bir araya gelerek çiplerin üretimi tamamlanıyor.

Yani çip üretiminde tüm aktörler kuyruğundan birbirine bağlanmış girift bir yapının içinde çalışıyor.

Çin hemen hemen her sürecin içinde olmasına rağmen, 14 nanometreden küçük çipleri tedarik edemiyor. Bunun nedeni ise ABD'nin getirdiği yasaklar.

ABD, 7 Ekim 2022'de, Çin başta olmak üzere birçok ülkeye gelişmiş çipler ve çiplerin geliştirilmesinde kullanılan teknolojilerin ihracatını yasakladı.

14 nanometreden küçük çipler, yapay zeka, süper bilgisayarlar ve diğer ileri teknolojiler için kritik öneme sahip olduğu için ABD bu çiplere erişimi kısıtlayarak, Çin'in bu alanlardaki gelişimini yavaşlatmayı ve kendi teknolojik üstünlüğünü korumayı amaçlıyor.

Küresel gücün zirvesinde tek başına yer almak isteyen Çin de bu gelişmenin ardından güçlü bir hamle yaptı.

Çin, çip üretiminin önemli ham maddeleri arasında bulunan Galyum ve Germanyum ihracatına ağırlık verdi.

Çin henüz en büyük çip üreticisi değil ancak en büyük tüketici konumunda. Çin'in hedefi 7 nanometre çip üretmek.

Moore Yasası'na göre çiplerin gücünün her iki yılda bir ikiye katlanması gerekiyor. Bu yasa, çip endüstrisinin gelişimini yakından takip etmek için önemli bir referans.

Bir nanometrenin, bir metrenin milyarda biri olduğu düşünülürse Çin bu konuda oldukça yol almıştı.

Nano kelimesinin etimolojik kökeni de Yunanca cüce anlamına gelen 'nanos'tan geliyor.

Bir atom, yaklaşık olarak 0,1 nanometre büyüklüğünde. DNA molekülü ise yaklaşık olarak 2 nanometre boyutunda.

Nasıl bir teknoloji kullanılması gerektiğini hayal edin…

Hangi ülke çip üretiminde ne kadar paya sahip ?
Tayvan yüzde 68
Güney Kore yüzde 12
ABD yüzde 12
Çin yüzde 8
2030'da Çin'in üretiminin yüzde 25, ABD'nin üretiminin de yüzde 30 olacağı öngörülüyor.

Peki çip elektronik sistemler için neden bu kadar önemli?

Çipler, elektronik sistemlerin beyni diyebiliriz. Bu minik devreler, cihazların tüm işlemlerini kontrol ederek, veri işliyor, kararlar alıyor ve cihazın diğer bileşenleriyle iletişimi sağlıyor.

Çipler nasıl çalışıyor?

Çip aslında elektrik akımını kontrol eden bir aktarma cihazı. Transistörlerin bir araya gelmesiyle oluşuyor. Bir çipin üzerinde ne kadar fazla transistör varsa o kadar iyi. Çünkü transistörler arttıkça kontrol daha etkin sağlanıyor.

Çipe bir elektrik sinyali uygulandığında, bu sinyal transistörlere ulaşıyor.

Gelen sinyal, transistörleri açıp kapatarak bir dizi elektriksel işlemi tetikliyor.

Bu elektriksel işlemler, verilerin işlenmesi, depolanması veya iletilmesi gibi çeşitli görevleri yerine getiriyor.

İşlem sonucunda ise elde edilen yeni bir elektrik sinyali, çipten dışarıya gönderiliyor.

Tayvan Çip üretiminde nasıl lider ülke oldu?

ABD'nin Teksas eyaletinde yaşayan Moris Chang, Texas Instruments'ta çip üretimi konusunda edindiği tecrübeyi hayata geçirmek için yatırım yapabileceği bir yer arıyor.

O dönem Chang'e en cazip teklif Tayvan hükümeti tarafından yapılıyor. Bu teklifi kabul eden Chang, 1987'de Tayvan Yarı İletken Üretim Şirketi'ni (TSMC) kuruyor.

Chang'in iş bağlantılarını kullanmasıyla birlikte 36 bin 197 kilometre yüzölçümüne sahip Tayvan, gerçek yarı iletken devi olmayı başarıyor.

Teknolojik Soğuk Savaş mı?

Çip tedariği, yapay zeka, siber güvenlik ve veri gizliliği, bu dört unsur önümüzdeki dönem küresel teknoloji yarışında belirleyici faktörlerin başını çekeceğe benziyor.

Teknoloji yarışının geleceği oldukça belirsiz ve karmaşık bir tablo çiziyor. Bu mücadelenin sonucu, küresel güç dengesini, ekonomileri, teknolojik gelişmeleri ve hatta günlük hayatı bile etkileyebilir.

Ülkeler yeni dönemde olası ABD-Çin rekabeti ekseninde kutuplaşma yaşayarak kendi teknolojik ekosistemlerini oluşturmaya ve diğer devletlerle iş birliğini gözden geçirmeye ihtiyaç duyabilir. Bu durumun yaşanması halinde, küresel inovasyonun yavaşlaması söz konusu olabilir.

Not: 2018'de dünyada sadece '7 nanometre' çip kullanan iki firma vardı, Apple ve Huawei