KEREM ALKİN

OECD bünyesinde çalışmalarını yürüten ve küresel ölçekte en kritik enerji aktörlerinden birisi konumunda olan Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) en taze yenilenebilir enerji raporunu dün yayınladı. Raporun en çarpıcı verilerinden birisi, Türkiye'nin de içinde yer alan önde gelen ekonomilerin 2019'dan bu yana hızlandırdıkları yenilenebilir enerji kapasitesi artışında, 2022'ye göre yüzde 50 artışla, sadece 2023'de 510 gigawatt'lık ilave kapasitenin hayata geçirilmiş olması. Bu sayede, tüm dünya ekonomisinde 2022'de 3.372 gigawatt düzeyinde olan toplam yenilenebilir enerji kapasitesi, 2023'de 4 bin gigawatt'a yaklaşmış oldu.
Buna rağmen, kömür ile elektrik üretimi küresel elektrik enerji üretiminin halen yüzde 35'i düzeyinde. Bu konuda, Çin ve Hindistan açık ara öndeler. Çin, yenilenebilir enerji alanında da büyük sıçramalar gerçekleştirmekte olsa da, iki dev nüfusu ve yüzölçümü olan ülke için kömürle elektrik üretimi hala kritik önemde. Çin'in olabilecek en hızlı şekilde yenilenebilir enerjiye geçiş çabaları ve bilhassa, 2023'de Çin'in güneş enerjisi pazarındaki yükseliş, küresel yenilenebilir enerji kapasite artışlarında da etkisini göstermekte. Elektrik enerjisi üretiminde, nükleer enerjiye yeniden dönüş önde gelen ülkelerin gündeminde olsa da, bir yavaşlama gözleniyor. Küresel payı yüzde 9,2 düzeyinde olan nükleer enerji olmadan dünyanı netsıfır karbon hedefini yakalaması neredeyse imkansız.
Yenilenebilir enerji kapasite artışında 2023 son 20 yılın en yüksek kapasite artışı olsa da, 22 yıldır yenilenebilir enerji kapasitesi güçlü bir artış trendinde de olsa, 4 bine dayanmış olan toplam küresel kapasitenin önce 2028'de 7300 gigawatt'ı, 2030'da ise 12 bin gigawat'ı geçmesi bekleniyor; ancak yetmiyor. Son küresel iklim zirvesi COP28'de 2030 yılına kadar küresel yenilenebilir enerji kapasitesinin 3 katına, bu haftanın enerji verimliliği haftası olduğunu hatırlatarak, küresel enerji verimliliği yatırımlarının da 2,5 katına çıkarılması gerekiyor. Dünyanın önde gelen ekonomilerinin hükümetleri, yenilenebilir enerjide kapasite artışlarında gözlenen mevcut zorlukların üstesinden gelebilir ise, 2030'a kadar 11 bin gigawatt daha kapasite artışı ile, esas hedef olan 15 bin gigawatt'ı yakalamak mümkün olacak.
IEA'nın raporu, ülkeye göre farkılık gösterecek mevcut zorlukları dört ana grupta topluyor. 1) yenilenebilir enerjiye yönelik politika belirsizlikleri ve küresel makroekonomik ortama hızlı uyum sağlayamayan politikalar; 2) yenilenebilir enerji kaynaklarının daha hızlı yayılmasını önleyen şebeke altyapısına yeterince hızlı yeni yatırım yapılamaması; 3) idari alandaki hantallık ve engeller ile, izin prosedürleri ve sosyal kabul sorunları; 4) yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerde yetersiz finansman. Rapora göre, bu zorlukların üstesinden gelinir ise, yenilenebilir enerjide ortalama yüzde 21 yıllık kapasite artışı ile, 2030'a kadar küresel kapasiteyi üç katına çıkarma taahhüdüne yaklaşılması mümkün olacak.