KEREM ALKİN

Küresel kripto dünyasının 4. en büyük borsası FTX'in iflası kripto para dünyasında çalkantıyı büyütmüş durumda. Uzmanlar, skandallarla örülü çöküşü 'Kripto Para Dünyasının Lehman Kırılması' olarak adlandırmaktalar. Çünkü, 2008 küresel finans krizinde Lehman Brothers'ın iflası ne kadar affedilmez hatalar zinciri ve bir dizi skandalla örülü ise, FTX'in iflasında da benzer olayların yaşanmış olması çarpıcı. Öncelikle, pek çok belgesele ve filme konu olmuş bir detay olarak, finans skandallarının, banker krizlerinin en önemli detaylarından birisi aşırı para harcanması, lüks yaşam tutkusu ve el altından yapılan gayrimenkul alımları. Enron skandalında ve AIG skandalında olduğu gibi, finans alanında aşırı yüksek ikramiye dağıtımı ve yolsuzluk bu şirketleri iflasa gönderiyor.
Batma aşamasındaki bir şirketin kurtarılmasına yönelik toplantıya, aşırı lüks bir dağ villasına tüm yöneticilerin özel helikopterle gitmesi boyutunda bir akıl tutulmasından bahsediyoruz. Küresel kripto dünyası, FTX'in başındaki Sam Bankman-Fried'ı güvenilir bir yatırımcı ve piyasanın önde gelen liderlerinden birisi olarak görüyordu. 30 yaşındaki Bankman-Fried, hem Demokrat Parti'nin bağışçılarından birisi olması, hem de FTX'in reklamlarına, Amerikan spor endüstrisinde, statlarda gerçekleştirdiği yüksek meblağlı sponsorluklarla ve her 'Wall Street' örneğinde olduğu gibi, lüks ve havalı partilere, etkinliklere milyonlarca dolar harcaması ile tanında da bir isim. Bankman-Fried, ABD'de kripto yanlısı kanunların çıkarılması için lobicilik faaliyetleri de yürütüyordu. Ancak, küresel kripto dünyasının önemli isimleri, 'aşırı serbest', 'aşırı kurallardan arındırılmış' bir kripto piyasasını doğru bulmuyorlardı. Bu nedenle, en önemli rakibi olan Binance'ın patronu Changpeng Zhao, kripto borsalarının daha serbest olması adına hükümetlere baskı yapılmasına ve aşırı gevşek düzenleme taleplerine en çok direnen isimdi.
FTX'in likidite sorunu yaşamasının üzerine, kripto borsasını kurtarmak için satın alma kararı alan Binance'in kurucusu Zhao, daha sonra bu adımdan vazgeçtiklerini duyurdu. Bu tablo, 2008 küresel finans krizinde Lehman Brothers'ın iflasından farklı bir durum değil. Uzmanlar, FTX'i çöküşe götüren süreçte, Zhao ve Bankman-Fried arasındaki rekabetin önemli bir rol oynadığına inanmaktalar. Binance, FTX'e başlarda yatırım yapmış ve borsanın çıkardığı FTT coinlerinden büyük miktarda alım yapmıştı. Ancak, Binance FTX'teki hisselerini 2021'de sattı. 2 hafta önce, küresel kripto haber sitesi CoinDesk'e sızdırılan bir belge, Bankman-Fried'ın kripto yatırım şirketi Alameda Research ile FTX'in, iddia ettiklerinin aksine, yakın bir şekilde çalıştığına işaret ediyordu. Oysa, bu iki şirketin ayrı kurumlar olduğu belirtilmişti. Bu haber üzerine, Binance'in lideri Zhao, ellerindeki bütün FTT'leri satacaklarını açıkladı. Bazı uzmanlar, söz konusu belgelerin Binance tarafından sızdırıldığını öne sürse de, şirket bu iddiaları reddetmiş durumda.
Sızdırılan haberin ardından da, Zhao 500 milyon dolar değerindeki FTT'lerini satacağını açıkladı. Bu da FTT'nin fiyatının ciddi derecede düşmesine yol açtı. Parasını kaybetmekten korkan yatırımcılar FTX'ten 6 milyar dolar değerindeki yatırımını üç günde çekti. Bankman-Fried'ın yatırımcılara her şeyin yolunda olduğunu söylediği tweetleri de fırtınayı dindirmeye yetmedi. Bunun üzerine likidite sorunları yaşayan FTX'in satılacağı açıklansa da, Bankman-Fried'ın çabaları Binance'ın anlaşmadan çekilmesiyle boşa çıktı ve FTX'in en önemli 50 alacaklısına hala 3 milyar doların üzerinde borç ile iflas etti. ABD'de geçtiğimiz cumartesi mahkemeye sunulan belgelere göre, en büyük 10 alacaklı için toplam borç 1 milyar 450 milyon dolar. Tek bir alacaklının kaybı ise 220 milyon dolardan fazla. Daha eylül ayında kişisel serveti 17 milyar dolar olan 30 yaşındaki Bankman-Fried, servetinin yüzde 94'ünü doğal olarak kaybetmiş durumda. Umarım, küresel kripto dünyası bu skandaldan gereken dersi çıkarır.