CANLI YAYIN
Uçak kazasında dezenformasyona dikkat! "Jeti İsrail düşürdü" algısını kim yayıyor?
Libya Genel Kurmay Başkanı'nın da bulunduğu askeri heyeti taşıyan Ankara'da düştü. Kazada heyetin tümü hayatını kaybederken olaya ilişkin soruşturma çok yönlü devam ediyor. Kaza sonrası özellikle sosyal medyada İsrail manipülasyonları dolaşıma sokuldu. Kazada "Jeti İsrail düşürdü" algıları oluşturulmaya çalışılırken uzman isimler bu konuda uyarıda bulunarak kazanın teknik arıza nedeniyle gerçekleşeceği ihtimalinin üzerinde duruyor. A Haber'de Arka Plan programına katılan uzman isimler bu konuda dikkat çeken değerlendirmelerde bulundu.
23 Aralık'ta Libya Genelkurmay Başkanı Mohammed Ali Al-Haddad'ın da aralarında bulunduğu 5 kişiyi taşıyan Falcon 50 tipi jet, dün ülkeye dönmek üzere havalandıktan kısa süre sonra Ankara'da düştü.
Libya Başbakanı Abdülhamid Dibeybe, uçakta bulunan Genelkurmay Başkanı Korgeneral Mohamed Ali Ahmed Al-Haddad ve beraberindekilerin hayatını kaybettiğini açıklamıştı. Libya Ulusal Birlik Hükümeti kaza nedeniyle ülkede 3 günlük ulusal yas ilan edildiği belirtilerek, "Bu süre zarfında tüm devlet kurumlarında bayraklar yarıya indirilecek ve tüm resmi etkinlikler ve kutlama etkinlikleri askıya alınacaktır" demişti.
Kazaya ilişkin soruşturma oldukça geniş ve derin bir biçimde devam ederken özellikle sosyal medyada komplo teorileri ve dezenformasyonlar oluştu. Bu tür dezenformasyonlar durumla ilgili yanlış yönlendirmelere veya düşüncelere sebep olabilir.
A Haber'de Banu El sunduğu Arka Plan programına katılan Dr. Eray Güçlüer, Gazeteci Mete Sohtaoğlu ve Gazeteci Abdulkadir Selvi uçak kazası ve detaylarına ilişkin dikkat çeken değerlendirmelerde bulundu.
Dr. Eray Güçlüer konuya dair açıklamasında Libya heyetini taşıyan uçakla ilgili bir yorum yapmak yerine, uçaktaki teknik verileri esas alarak bir yorum yapmanın çok daha değerli ve kıymetli olacağını söyledi.
SPEKÜLASYONLARLA TÜRKİYE HEDEF ALINIYOR!
Spekülasyonlara değinen Eray Güçlüer "Bu düşürdüğümüz Karadeniz'den gelen İHA ve Türkiye'deki iki 18 kilogram ağırlığında iki adet portable, yani sökülüp takılabilen bir gitar bavulunda bile taşınabilecek, gitar kutusunda bile taşınabilecek iki tane dronun düşme hadisesini ele aldık. Şöyle bir önemi var: Yani bunlar üzerinden de spekülasyon yapılması noktasında Türkiye hedef alınmış durumda." dedi.
VATANDAŞLARA UYARI: ALGI OPERASYONLARINA DİKKAT
Dr. Eray Güçlüer'in konuşması şu şekilde:
Yani bu algılar maalesef Türkiye'yi hedef alan algı operasyonları da bir taraftan yürütülüyor. Dolayısıyla resmi makamların dediklerine ve raporlarına inanmak gerekir diye bir kere daha altını çizerek vurgulamak istiyorum.
Efendim şimdi uçak konusuna gelecek olursak; uçak 1988 yapımı Dassault Aviation firması tarafından üretilmiş. Dassault da o firmayı kuran Fransız bir kişi bu, ailenin soyadı. Ve 1979'da ilk üretimi gerçekleşiyor, 88'de de bu uçak üretiliyor, 96'da bu uçağın üretimi durduruluyor. Yerine Falcon 50 EX diye bir üst model üretimi kısa süre sonra başlıyor ama o da 2008'de üretimi duruyor.
UÇAK EN SON 96'DA ÜRETİLMİŞ
Yani bu uçağın şu an üretimi yok. En son dediğim gibi 96'da üretimi tamamen durmuş. Ancak durmuş olması bu uçağın hani ne yönden kazayla bağlantısı olabilir? Lojistik ve bakım yönünden. Yedek parça ve bakım yönünden problemleri olabilir. Yani burada maalesef Libya halkına da buradan içtenlikle başsağlığı dileklerimi iletiyorum efendim. Allah rahmet eylesin. Komuta heyetinin üst düzey genelkurmay başkanı, kuvvet komutanı ve kara kuvvetleri komutanı ve bir üst düzey heyet maalesef hayatını kaybetti. Fakat bu bizi duygusallığa itmemeli. Yani uzman görüşü olarak nesnel davranmak durumundayız.
LİBYA EKONOMİK OLARAK ZORLUK ÇEKEN BİR ÜLKE
Bir kere böyle bir durum var: Libya'nın içinde bulunduğu şartlar gereği bunun bakımının yapılması vesaire kolay değil, bakın. Gözden kaçmış olan hususlar olabilir. 'Olur' demiyorum ama hani lojistiğe baktığımızda... Neden? Çünkü eğer zaten bu ülkenin daha fazla gücü olsaydı, bu uçak yerine başka bir uçak tercih ederdi. Onu da size söyleyelim. Yani bu uçak neden üretimi durmuş bir uçağı, 88'de üretilmiş işte Malta'dan kiralanmış? Çünkü ekonomik olarak iç savaş yaşamış bir ülkenin ekonomik olarak maalesef zorlukları işte böyle kritik noktalarda da açığa çıkıyor yani. Bu zorluklar büyük bir ihtimal hani bakım konusu vesairesi, lojistiği, yedek parçası, ikmali, uzman değerlendirmeleri, uçuş öncesi süreçlerde aksamalar olabilir efendim.
Maalesef mesela çoğu başka benzer teknik arızalar nedeniyle düşen uçakları inceledim... Ya düşünebiliyor musun? Yakıt olmadığı için düşen uçak var yani literatürde. Evet yakıt bitiyor yani, 10 kilometre kala... Ya o kadar zayıf, ekonomik şartları o kadar zayıf ülkeler var ki! Yani depoya yakıt koyamıyorlar, düşünün, eksik yakıtla çıkıyor ve 10 kilometre kala düşüyor. Yani burada Libya'nın içinde bulunduğu şartları değerlendirmek lazım. Biz Türkiye gibi görmeyin, Türkiye büyük bir ülke, güçlü bir ülke. Bizim gibi görmeyelim yani. Maalesef Libya'daki işte bu emperyalist oyunlarla ortaya çıkan iç savaş ekonomisini, Libya'nın ekonomisini mahvetmiş durumda. Bunun sonucu olarak da böyle bir uçağı, yani üçüncül derecedeki bir uçağı kiralamak durumunda kalıyorlar.
Gazeteci Mete Sohtaoğlu: Libya ve Malta perspektifinden bir katkıda bulunmak isterim. Şimdi birincisi, Libya yaptırım altında olan bir ülke ve ağırlıklı olarak askeri harcamalarla beraber savaş uçakları vesaire, savunmaya daha çok güvenliğe, asayişe para ayıran bir ülke. Ülkenin ikiye bölündüğünü ya da bölünmek üzere görünmez bir soğuk duvar olduğunu iki ülke toprakları arasında söylemek lazım.
Şimdi bu şirket Harmony Jets olarak bilinen, Birleşmiş Milletler'in 2023 yılındaki 229 sayfalık bir raporunda da ismi geçen bir şirket. Şimdi Malta'da şirketler ya da Malta'daki bulunan havacılık ya da bankacılık şirketleri genelde 'offshore' tabir edilen işte illegal ya da legalleştirilmeye çalışılan para transferleri ya da burada zenginlere servis veren, entegre servis veren havacılık şirketleriyle meşhur.
İŞ İNSANLARININ KİRALAYABİLECEĞİ UÇAKLAR
Şimdi burada bu şirketler charter seferlerde bulunuyor. 6.500 kilometre uçabilen bir uçak. 6,5 - 7 saat havada kalabilen bir uçak. Hani iş insanlarının kullandığı bir uçak ama aynı Harmony Jets'in bünyesinde Falcon 50, 100 ve 900 olmak üzere Falcon serisi uçaklar... İş jetleri bunlar. Bunları kiralayabiliyorsunuz. Siz kiralayabiliyorsunuz. Yani kiralaması bir şeyi değil, yani bir sorun teşkil etmez, bu genel bir kuraldır yani.
UÇAKTA BAKIM ONARIM VE AVİYONİK SORUN OLABİLİR
Orada bir devlet, bizdeki gibi bir benzetme için söylüyorum, bir Cumhurbaşkanlığı uçağı ya da bir makam uçağı olmadığı için, Türkiye'ye gidilecekse oradaki işte havalimanından kimse onların çalıştıkları anlaşılıyor. Fakat burada ilginç olan tabii haklı olarak şunu da söylememiz lazım: Burada bir bakım sorunu, onarım sorunu, yazılım, aviyonik güncellemeleri olabilir. Muhtemelen de ona doğru gidecek bir seyir izleyecek.
KOMPLO TEORİLERİNE GEREK YOK
Ben de Eray Bey gibi katılıyorum. Şimdi daha önceki... Şöyle kısaca uzatmadan söyleyeyim, Bingazi ile yani Doğu Libya'ya Malta'dan sık sık uçuş yapan bir şirket. Şimdi burada o zaman bırakın İsrail'i, Libya iç siyaset içinde bir hesaplaşma Malta'dan mı yapıldı diye gideriz. Komplo teorilerine gerek yok açık söylemek gerekirse.
ELEKTRİK ARIZA KAYNAKLI GÖZÜKÜYOR
Ama gerçekçi olup biz gene bilgi, belge, Libya'daki açıklamalar, işte havacılıktan anlayan insanlar, onların üzerinden gittiğimiz zaman ben sadece şunu söyleyebilirim, sizin de vaktinizi almadan: Kara kutu zaten sonuçları ortaya çıkartacak. Şimdi bu kadar yüksek profilli bir operasyonun Ankara'da olması zaten hiç tartışmaya bile gerek yok, mümkün değil. Ama teknik olarak ben şunu söyleyeyim; mantıklı tablo şu anki veriler içerisinde benim için hala yaşlı bir uçakta, 88 doğumlu bir uçak diyelim, 37 yıllık... 37-38 olsun hadi bir yıl da benden; yaşlı uçakta başlayan bir elektrik teknik arızasıyla kaynaklı bir mesele olarak gözüküyor benim için.
Burada çünkü çok... Size de pas atmış olayım... Buyurun... Şimdi burada manyetik enerjiler havada uçuştu, yönlendirildi, işte enerji silahları... Yani Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti, gelenler VIP olarak tabir edilen... Esenboğa'dan kalktı... Bir de Esenboğa... Abdülkadir Abi, Esenboğa'daki güvenlik önlemlerini, köpekleri, güvenlik köpeklerini, aramaları, taramaları, X-ray'leri... Yani pek normal de bir havalimanı değil hani şey için söylemiyorum; güvenliğin aşırı olduğu bir havalimanı.
İNCELEMELERDE UÇAĞA MÜRETTEBAT DIŞINDA KİMSE GİRMİYOR
Gazeteci Abdulkadir Selvi: Şimdi uçak Türkiye'ye geldiğinde Esenboğa Havalimanı'nda Genel Havacılık'ta VIP bölümüne alınıyor uçak. Geldiğinde herhangi bir arıza bildirilmiyor ve o bölümde uçağı gören yerde 24 saat izleyen kameralar var. Oranın güvenliği normal Esenboğa Havalimanı güvenliğinden daha sıkı bir güvenlik var. Bu olaydan sonra biliyorsunuz Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturma açtı. Savcılık o görüntülere de el koyuyor. Orada yapılan incelemede uçağa herhangi bir uçak mürettebatı dışında giden kimse olmadığı gibi bir gölge dahi tespit edilmiyor. Yani bu şekliyle uçak... Bir de uçak havalanmadan önce de onlar tüm kontrolleri yapıyorlar, herhangi bir sorun olmadığı görülüyor, ondan sonra zaten uçuşuna izin veriliyor.
Dr. Eray Güçlüer: Tabii bir de 35.000 fite çıkıyor hemen 17 dakikada. Yani bu da 10.000 metrenin üzerinde. Yani eğer bir başka problem olsaydı, o kadar irtifaya o sürede çıkabilmesi performans açısından çok mümkün değil. Hani dolayısıyla şimdi şunu en başta söyleyeyim: Ya işte efendim yönlendirilmiş enerji falan... 11.000 metre, 11 kilometre şimdi siz... Yani bu çok mümkün değil bir kere. İkincisi, burası Türkiye. Yani bir de eğer öyle bir işte elektronik harp vesaire maruz kalsaydı, elektrik sistemlerinden önce iletişim kopardı. Tamam mı? Elektronik harbin tipik karakteristiğidir bu; önce iletişim kopar."
YEDİ DAKİKAYA YAKIN İLETİŞİMDE KALABİLİYORLAR
"Kalabiliyorlar tabii yani. Şeyden sonra da 7 dakika tam senin dediğin gibi; yani arıza bildirdikten sonra 7 dakikada hem radar görüntüsü alınıyor hem de iletişimle... Dolayısıyla şimdi şöyle çok detay vermeyeceğim ama elektronik harbin karakteristiğiyle örtüşmüyor efendim. Yani o yüzden... Bir de uçak dijital uçak değil Eray Bey. Hani bu ne derler; hidrolik..."
UÇAK GERİ DÖNÜŞ BİLDİRİMİ YAPIYOR ESENBOĞA'DA HAZIRLIK BAŞLIYOR
Uçuş paternini incelerseniz resmi olarak açıklandığı için söylüyorum; dönüş manevrasını yapıyor uçak. Dönüş manevrasını yapıyor ve kule diyor ki: 'Şu irtifalara in'. Bu şekilde, şu irtifalara in deniliyor. Bunun üzerine elektrik arızası geri dönüş bildirimi alınınca hemen Esenboğa'da hazırlık başlıyor. Yani her ihtimale karşı derhal müdahale edelim diye güvenlik ve işte protokoller, müdahale protokolleri hayata geçiriliyor ve bekleniyor uçak. Yani sonra bu 7 dakikanın sonunda ani bir düşüşle radardan kaybolma ve yere çakılma olayı gerçekleşiyor. Orada bir detay var: Pilot yakıtı tam olarak boşaltmıyor ya da hiç boşaltmıyor.
MOTORLARDAKİ GÜÇ KAYBI NEDENİYLE DÜŞTÜ
"Bakın şimdi bu da önemli bir ayrıntı. Çünkü pilot hala inebileceğini düşünüyor. İnebileceğini düşünüyor. Yani bu da ne demektir: 1- Eğer bir sabotaj olsa buna vakti bile olmaz. 2- Bildirimde bile bulunamaz. İkincisi; eğer bir dışarıdan vurma, müdahale filan... füze... Öyle çünkü bazı 'aklıevveller' diyeyim, ağzımı bozmayayım; 'işte şöyle bir saldırı oldu bilmem ne' gibi... Efendim bunlar doğru değil yani tamam mı? Her şey ortada, radar teknik verileri ortada. Dolayısıyla buna göre şey yapınca ben tek bir şey söyleyebilirim bu konuda. Şimdi elektrik çok çok kritiktir. Yani uçaklarda elektrik kesintisi diğer sistemleri de kapatır, kapatabilir. Büyük bir ihtimal 7 dakikanın sonunda –bu benim kendi yorumumdur, mutlaka rapor gelince göreceğiz– bu elektrik kesintisine bağlı olarak motorlarda ani güç kaybı olduğu için –yani motorlar büyük bir ihtimal durduğu için– hiç beklemediği şekilde, büyük bir ihtimal pilot da bunu beklemiyordu, yere çakıldılar."
GÜNÜN MANŞETLERİ İÇİN TIKLAYIN
