Patates hakkında bilmedikleriniz

Patatesin, 8-10 bin yıldan beri var olduğu tahmin ediliyor. İlk kez Güney Amerika'da bugünkü Şili ve Peru'da İnkalar tarafından M.Ö. 1400'lerde hasat edilmeye başlandı. İspanyollar, 16'ncı yüzyılda Amerika'daki keşif gezileri nedeniyle patatesi Avrupa'ya getirmişti. Ürüne 'patata' diyorlardı. Peru bugün patatesin dünya başkentidir. En büyük üretici değildir ama en çok çeşit, şekil ve renkte patates bu ülkede bulunur. En büyük üretici de tüketici de, Çin'dir. Patatesi, keşif gezilerindeki denizciler çok sevmişti. Hem doyurucuydu hem de içerdiği vitaminler, onları hastalıklardan koruyordu. Ama Avrupa'da hemen kabul görmedi. Hıristiyanlar, İncil'de bahsedilmediği için patates ekmeyi reddettiler. Şeytanın yiyeceği ilan ettiler. Özellikle İskoçlar ne ektiler ne de yediler. Bugün bile hala bazı bölgelerde bu sebepten dolayı patates yenmez. Fransız tarımcı Parmentier, 18'inci yüzyılda patatesi püre haline getirdi. Böylece kimse birbirinden patates çalamıyor ya da tanınmaz hale geldiğinden patatesi 'hastalık yapar' diye kötüleyemiyordu. Yetiştirilmesi çok kolay fakat saklanması zor bir besin maddesidir. Genellikle 4 derecenin üstü ısılarda saklanmalıdır. Aksi halde içindeki nişasta şekere dönüşerek tadı değişir. İdeal ısı, 7-10 derece arasıdır. Patates, dünyanın 125 ülkesinde yetiştirilir. Toprak altında yetiştiğinden ve ihtiyaç olduğunda topraktan çıkarıldığından, yüzyıllardır yağmacılara ve hırsızlara karşı etkili bir besin deposu oluşturur. Bu bitkinin yüzde 75'i sudur. 250 gram patates, haşlanması ya da fırınlanması şartıyla sadece 110 kalori verir. Dünyada her birey, yılda 33 kilo patates yer. Beyaz Ruslar, yılda kişi başına 181 kilo patates tüketirler. Günde neredeyse yarım kilo... Dünya restoranlarının mönüsünde mutlaka patates vardır. Her yerde biber, patlıcan bulamayabilirsiniz ama patatesi mutlaka bulursunuz. Potasyum açısından zengin oluşu ve çok az sodyum içermesi nedeniyle yüksek tansiyona ve kalp rahatsızlıklarına karşı koruyucudur. Aynı zamanda antioksidandır. Potasyum içeriği, muz, ıspanak ve brokoliden daha fazladır. Patatesi yağda kızartmak, Belçikalıların fikriydi. Ama Amerikalılar, bunu dünyaya ?Fransız kızartması? olarak tanıttılar. Patates kızartmasını Beyaz Saray mutfağına sokan ilk başkan, 1801-1809 arası ülkeyi yönetmiş olan Thomas Jefferson'du. 1974'te İngiliz çiftçi Eric Jenkins, tek bir fidandan 167 kilo patates hasat etmeyi başarmıştı. Guinness Rekorlar Kitabı'na göre, 1982'de İngiltere'de dört kiloluk bir patates yetiştirilmiştir. 2010'da yine İngiltere'de 3 kilo 760 gramlık bir patates daha hasat edilmiştir. ABD'de Idaho Patates Müzesi'nde dünyanın en büyük cipsi sergilenmektedir. Boyu 61 cm, eni 35 cm olan oval bir cipstir. Bugün yılda milyarlarca paket cips satılmasını sağlayan kişi Amerikalı demiryolu kralı Cornelius Vanderbilt'tir. Vanderbilt, 1853'te Saratoga Springs'te, bir restorana girdi. Masasına gelen patates kızartmalarının çok kalın olduğundan yakındı. Aşçı George Crum da kızarak patatesleri kağıt inceliğinde kesip kızarttı. Vanderbilt, patatesin bu yeni şekline bayıldı, tekrar tekrar ısmarladı. Patates, uzayda yetiştirilen ilk üründür. Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi NASA ile Madison kentindeki Wisconsin Üniversitesi'nin ortaklaşa çalışmasında, uzun uzay uçuşları ve uzay kolonileri için 1995'te uzayda patates yetiştirme denemesi yapıldı ve başarılı oldu. Patates, uzay mekiği Columbia'da yetiştirilmişti. Fransa Kraliçesi Marie Antoinette, 1780'lerde çiçeklerini saçlarına süs yaparak patatesi modaya sokmayı başarmıştı. İrlanda'da 1845-1852 arası açlığa neden olan ve bir milyon İrlandalı'nın hayatını kaybetmesine neden olan şey, patates hasadının son derece düşük olmasıydı. Bir hastalığın neden olduğu patates kıtlığı, yaklaşık bir milyon kişinin de Amerika'ya göç etmesine sebep olmuştu. İmdada Osmanlı İmparatorluğu yetişti ama 'Siz bizim kraliçemizden daha fazla yardım yapamazsınız' diyen yetkililer patatesin büyük bölümünü kabul etmedi. 1830-1848 arası hüküm süren Fransa Kralı Louis Philippe, bilmeden suflenin icat edilmesini sağladı. Aşçısı kendisine çok sevdiği patates kızartması yapmıştı. Ama kral saraya geç gelince patatesler soğudu. Aşçı çok kızgın yağda tekrar kızarttı. Bu kez patatesler balon gibi şişti. Aşçı ecel terleri döktü ama kral, bu patatesi sevdi (Bugün suflenin tatlısı da yapılıyor). Patates, dünyadaki açlığı sona erdirecek tek üründür. Diğer hayati ürünler buğday, mısır ve pirinçtir. Buğdayın işlenmesi gerekir. Mısır sadece haşlanır, yemeği yapılmaz. Pirinç ise yetiştirilmesi son derece zahmetlidir. Halbuki patates yetiştirmek için kabuğunu toprağa sokmak bile yeterlidir. Patates püresi, süt ve yağ, insanları yıllarca başka besine ihtiyaç duymadan yaşatır. 18'inci ve 19'uncu yüzyıllarda Avrupa hapishanelerindeki tutsaklara sadece patates veriliyordu. Onlar yıllarca hapiste hayatta kaldılar. Patates insanı öldürür de. İçindeki 'solanin' maddesi zehirlidir. Fakat oranı çok düşüktür. Yeşillenmiş patateslerde bu oran yükselir. Baş ağrısına, kramplara, komaya hatta ölüme neden olabilir. 1897-1898 yıllarında Alaska'da yaşanan altına hücum döneminde patates, madencilerin çıkardığı altın kadar değerliydi. Çünkü patatesten başka yenecek bir şey hemen hemen yoktu.