İran'da dini lider paniği: Ali Hamaney günlerdir ortada yoktu ilk açıklama geldi

13 Haziran'da İsrail'in İran'a saldırısı ile başlayan savaşın ardından İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney'in cuma hutbesinde ya da televizyon programlarında yer almaması İranlılarda panik yaratmıştı. Devletin nihai karar mercii olan Hamaney, İran'ın son derece çalkantılı günler yaşadığı bu dönemde ne görüntülü bir açıklama yaptı ne de ses kaydı yayınladı. Son bir haftada ABD, İran'ın üç nükleer tesisini bombaladı. İran buna karşılık Katar'daki bir Amerikan üssünü balistik füzelerle vurdu. Ardından, ABD Başkanı Donald Trump'ın talebi ve Katar Emiri'nin arabuluculuğuyla İsrail ile ateşkes anlaşmasına varıldı. Ancak tüm bu gelişmeler yaşanırken, Hamaney bugüne kadar sessizliğini korudu. Yetkililer, Hamaney'in olası suikast riskine karşı yeraltı bir sığınakta bulunduğunu ve elektronik iletişimi tamamen kestiğini öne sürmüştü. Ancak onun ne ölçüde karar alma süreçlerine dahil olduğu, hatta sağlıklı olup olmadığı konusunda ciddi soru işaretleri oluşmuştu. Hamaney bugün sessizliğini bozarak İran Devlet Televizyonu'nda bir video mesaj yayınladı. Hamaney'den ilk açıklama geldi İSNA'nın haberine göre, İran İslam Cumhuriyeti Lideri Ayetullah Seyyid Ali Hamaney, İsrail rejiminin İran'a saldırmasının ve ateşkesin ardından yayımladığı görüntülü mesajında şu ifadeleri kullandı: 'Büyük İran milletine birkaç kutlama mesajı iletmem gerektiğini düşünüyorum. İlk olarak, sahte Siyonist rejime karşı kazanılan zaferi kutluyorum. Onca gürültüye, onca iddiaya rağmen Siyonist rejim, İslam Cumhuriyeti'nin darbeleri altında neredeyse çöktü ve ezildi.' Hamaney sözlerine şöyle devam etti: 'İkinci kutlama, sevgili İran'ımızın Amerika rejimine karşı kazandığı zaferdir. Amerika, Siyonist rejimin tamamen yok olacağını düşündüğü için doğrudan savaşa dahil oldu. Ancak bu savaştan hiçbir kazanç elde edemedi. Burada da İslam Cumhuriyeti zafer kazandı ve karşılık olarak Amerika'ya sert bir tokat indirdi.' İslam Devrimi Lideri üçüncü olarak şu noktaya dikkat çekti: 'Üçüncü kutlama, İran halkının sergilediği olağanüstü birlik ve beraberliktir. Elhamdülillah, doksan milyona yaklaşan bu millet yekvücut, tek ses halinde, omuz omuza durdu; taleplerinde, hedeflerinde hiçbir ayrım gözetmeksizin meydanlara çıktı, slogan attı, konuştu ve silahlı kuvvetlerin tutumunu destekledi. Bundan sonra da bu böyle devam edecek.' Ayetullah Hamaney son olarak şu ifadeleri kullandı: 'İran milleti, bu meselede büyüklüğünü, kendine özgü ve seçkin karakterini ortaya koydu ve gösterdi ki, gerektiğinde bu milletten tek bir ses yükselir. Elhamdülillah bu da gerçekleşti.' 'Töreni tarihi olur' Hamaney'e yakınlığıyla bilinen emlak odaklı Khaneman gazetesinin genel yayın yönetmeni Muhsin Halife, The New Yrok Times'a verdiği demeçte 'Onu seven herkes çok endişeli. Eğer Hamaney ölmüşse, cenaze töreni İran tarihinin en görkemlisi olur' demişti. Ordu Başkomutanlığı görevini de üstlenen dini liderin, ABD üssüne saldırı veya İsrail ile ateşkes gibi önemli kararları onaylaması beklenirdi. Ancak son gelişmelerde onun rolü hâlâ muğlak. Yetkili sessizlik, Kamuoyu endişeli Ateşkes anlaşması hızla yürürlüğe girerken, üst düzey komutanlar ve hükümet yetkilileri Hamaney'le son günlerde görüşüp görüşmediklerine dair net bir bilgi vermedi. Bu da, 'Kararlar gerçekten kim tarafından alınıyor?', 'Hamaney hâlâ günlük yönetimi denetliyor mu?', 'Yaralı mı, hasta mı, hayatta mı?' sorularını artırmıştı. İslam Devrim Muhafızları Ordusu komutanlarından General Yahya Safavi'nin oğlu ve siyasi analist Hamzeh Safavi'ye göre, İsrail'in ateşkese rağmen Hamaney'e yönelik bir suikast girişimi olabileceği değerlendirilmişti. Bu nedenle güvenlik önlemleri en üst seviyeye çıkarılmış durumdaydı. Safavi'ye göre Başkan Mesud Pezeşkiyan gibi diğer liderlerin yetkilendirilmesiyle kriz yönetiliyor, ancak Hamaney'in uzaktan bazı kararlara katkı sunduğuna da inanılıyor. Yine de Hamaney'in birçok destekçisi, zaferin tam anlamıyla hissedilmesi için onun kamuoyuna seslenmesini bekliyordu. Güç mücadelesi kızışıyor: Siyasette yeni ittifaklar New York Times'ın aktardığına göre hükümete yakın dört üst düzey yetkiliye göre, Hamaney'in yokluğu sırasında hem siyasetçiler hem de askeri liderler arasında yeni ittifaklar kuruluyor ve güç mücadelesi yaşandı. Bu gruplar, İran'ın nükleer programı, ABD ile müzakereler ve İsrail'le ilişkiler konusunda farklı vizyonlara sahip. Bu yetkililere göre şu anda öne çıkan grup, daha ılımlı ve diplomatik bir çizgiye yakın olanlar. Bu kanadın başını, ABD saldırılarına rağmen müzakerelere açık olduğunu açıklayan Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan çekiyor. Pezeşkiyan'ın yanında yargı erkinin başındaki Gulamhüseyin Muhsini Ejei ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Abdürrahim Musevi bulunuyor. 'Bu savaş, yönetim anlayışını değiştirme fırsatı' Çarşamba günü yapılan kabine toplantısında Pezeşkiyan, savaşın ve halkın birliğinin ülke yönetim anlayışında değişim için önemli bir fırsat yarattığını vurguladı 'Bu, yönetişim anlayışımızı ve yetkililerimizin davranışlarını gözden geçirmek için altın bir fırsat.' Bu arada hükümet, İsrail saldırılarına karşı yükselen milliyetçi duyguları da yönetmeye çalışıyor. Resmî açıklamalara göre saldırılarda 600'den fazla kişi hayatını kaybetti. Salı akşamı, Tahran'daki Azadi (Özgürlük) Meydanı'nda düzenlenen açık hava senfoni konseri ve ışık gösterisiyle halka moral verilmeye çalışıldı. Muhalefet sesini yükseltiyor: Ateşkese tepki Ancak yetkililere göre diğer gruplar da etkili olmaya çalışıyor. Sertlik yanlısı isim Saîd Celili liderliğindeki muhafazakârlar, ateşkesi 'sürpriz' olarak niteleyerek Pezeşkiyan ve dışişleri bakanını açıkça eleştirdi. Bu grup, Meclis'te çoğunluğa sahip olan milletvekillerini ve bazı Devrim Muhafızları komutanlarını içeriyor. Celili'ye yakınlığıyla bilinen muhafazakâr yorumcu Fuad İzadi, sosyal medyada yaptığı paylaşımda 'Pezeşkiyan'ın şu an müzakere çağrısı yapması, bu ülkeyi yönetme ehliyetine sahip olmadığını gösteriyor.' ifadelerini kullandı. Pezeşkiyan'ın İletişim Başkanı Ali Ahmednia ise sert bir yanıt verdi: '12 gün boyunca gece gündüz İsrail'le savaştık, şimdi de sizinle mi uğraşacağız? Kalemlerinizle düşmanın senaryosunu tamamlayan sizlersiniz.' Nükleer program ne olacak? İran'ın hasar gören nükleer tesislerine ilişkin nasıl bir yol haritası izleyeceği hâlâ net değil. Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ile Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami yerel medyaya verdikleri röportajlarda nükleer programın yeniden inşa edileceğini ve uranyum zenginleştirme faaliyetlerine devam edileceğini duyurdu. Chatham House Orta Doğu ve Kuzey Afrika Direktörü Sanam Vakil, Hamaney'in uzun süre ortalıkta görünmemesinin dikkat çekici olduğunu ve İran liderlerinin 'son derece temkinli ve güvenlik odaklı' davrandığını belirtti. Vakil, 'Eğer Aşura gününe kadar Hamaney'i görmezsek bu kötüye işarettir. Mutlaka kamuoyu önüne çıkmalı.' ifadelerini kullanmıştı.