Özel emeklilikte yeni dönem: BES'ten çıkılamayacak

Toplumun büyük kesimi Meclis'te görüşmeleri süren, 18 maddelik yeni ekonomik paketinde yer alan kamu çalışanları ile emeklilerin yeni yıl zamlarına odaklandığı için tasarıdaki diğer hususlar gözlerden kaçtı. Oysa yeni ekonomi paketi, Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile ilgili milat sayılacak değişiklikler içeriyor. Öyle ki, tasarı yasalaştığında, artık BES'ten çıkılamayacak. Daha doğrusu çıkılmasına gerek kalmayacak. Çünkü BES'te devlet katkısının artırılmasından sistemdeki katılımcılara kısmi çekiş hakkı tanınmasına, 45 yaş sınırının kaldırılmasından sisteme toplu para ödeyenlere yeni imkanlar getirilmesine kadar birçok değişiklik geliyor. İşte, o değişiklikler. BİRİKİMİN BİR KISMI ÇEKİLEBİLECEK Bugüne kadar sisteme girip de sonradan ayrılanların gerekçesi neydi? Birincisi, birikimlere yeterli getiri elde edememekti ki, artık böyle bir gerekçe kalmadı, çünkü son yıllarda tasarrufların değerlendiği emeklilik fonları hiçbir yatırım enstrümanında olmayan rekor sayılacak getiriler sunuyor. İkinci ayrılma nedeni ise, acil paraya ihtiyacı olanlara, BES'teki birikimlerinin bir kısmını kullanma hakkı tanınmıyordu. Bu durumda olanlar mecburen BES'teki tasarruflarının tamamını alıp sistemden ayrılmak zorunda kalıyorlardı; devlet katkısının bir kısmını da alamıyorlardı. YÜZDE 50 İLE SINIRLI İşte, yasa çıktığında artık BES katılımcıları birikimlerinin bir kısmını acil ihtiyaçları için kullanabilecekler. Şöyle ki; sistemde belirli süre bulunan katılımcılar, BES'ten ayrılmadan devlet katkısı hesabındaki birikim tutarı hariç, kendi birikimlerinin en fazla yüzde 50'sini kullanabilecek. Daha açık bir anlatımla BES'te belirli süreyi doldurmuş olanlar kısmen ödeme alabilecek. Böylece acil ihtiyaçlar için sistemden ayrılmaya gerek kalmayacak. Ayrıca kısmen yapılan ödeme tutarının yüzde 25'ini aşmamak üzere kişinin yüzde 25'i aşmamak kaydıyla devlet katkısı hesabındaki tutardan da ödeme yapılabilecek. KONUT, EVLİLİK, EĞİTİM Tabi, bu işin iyi bir tarafı daha var. Yeni düzenleme ile BES, bir anlamda sadece emeklilik için birikim yapmaktan çıkıyor; konut alımı, evlilik, eğitim gibi ileride ihtiyaç duyulacak durumlar için de kullanılabilecek tasarruf sistemi haline geliyor. Böylece BES'e yönelik, 'kim bekleyecek 56 yaşına kadar?' söylemi de artık karşılık bulmayacak. Hangi şartlarda ve hangi durumlarda kısmi çekiş yapılabileceğinin detayları ise tasarı yasalaştıktan sonra Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) belirleyecek. BES KREDİYE TEMİNAT OLACAK Bireysel emeklilikteki düzenlemeler bu kadarla da sınırlı değil. Katılımcıların talebi halinde BES'teki sözleşmelerin temlik edilmesine de imkân tanınıyor. Peki, bu ne demek? En basit haliyle katılımcılar BES sözleşmelerini teminat olarak gösterip, bankalardan kredi kullanabilecek. Mesela, nakde ihtiyacınız var, kısmi çekiş hakkı olsa da BES'teki birikiminize dokunmak istemiyorsunuz ve kredi ile ihtiyacınızı karşılayabileceksiniz. BES sözleşmenizi teminat olarak gösterip, kredi kullanabileceksiniz. Bu uygulama ile, bankalar ile emeklilik şirketleri işbirliğine gidip, BES'i olan vatandaşa, uygun faizli kredi imkânı bile sağlayabilir. 45 YAŞ SINIRI KALKIYOR Ekonomi paketinde BES'e yönelik önemli düzenlemelerden biri de otomatik katılım sistemine yönelik. Malum, 2017 yılında 45 yaş altı çalışanların işverenleri tarafından BES'e dahil edilmesine imkan tanındı ve otomatik BES ya da bir başka adıyla Otomatik Katılım Sistemi başladı. O dönemde birçok yazımda 45 yaş sınırlamasına karşı çıkmış, otomatik BES'in tüm çalışanları kapsaması gerektiğini söylemiştim. Yeni düzenleme ile otomatik katılımdaki 45 yaş sınırı nihayet kalkıyor. Yasa çıktıktan sonra yaş şartı olmadan tüm çalışanlar işverenleri tarafından BES'e dahil edilebilecek. Daha önce yaş sınırı nedeniyle sisteme giremeyenler de bu sayede girebilecek. DEVLET KATKISI YÜZDE 30'A ÇIKIYOR Yeni düzenleme ile BES'teki yüzde 25 devlet katkısı yüzde 30'a çıkartılıyor. Peki, bundan kimler yararlanacak? Birincisi, sistemdeki tüm katılımcılar yararlanacak. Ancak yasa çıkana kadar ödenen katkı paylarına devlet yüzde 25 katkı yapmaya devam edecek, yasa çıktıktan sonra katkı payı yüzde 30 üzerinden hesaplanıp, katılımcıların hesaplarına yansıyacak. Kötü haber şu; BES'e, sene başında toplu ödeme yapanların devlet katkıları yüzde 30 üzerinden değil yüzde 25 üzerinden hesaplanacak. Ama yasa çıktıktan sonra toplu ödeme yapanlar yüzde 30 devlet katkısı alacak. TOPLU PARA ÖDEYENE AVANTAJ BES'e yönelik yasa tasarısında bir düzenleme daha var; o da sisteme toplu ödeme yapanları kapsıyor. Buna göre, toplu para ödeyenlerin devlet katkısını aşan tutarı, sonraki yıllara aktarılabilecek. Şöyle anlatayım. Malum, BES'te, bir yıl içinde alınacak en yüksek devlet katkısı tutarı o yıldaki brüt asgari ücret hesabının toplamını aşamıyor. Mevcut durumda aşan tutar için herhangi bir uygulama yapılamıyor. Yeni yasa çıktığında, diyelim ki, 2022'de sisteme ödediğiniz toplu para devlet katkısı tutarını aştı; işte aşan kısmını 2023'ün ya da 2024'ün devlet katkısı hesaplamasına ve ödemesine aktarılabilecek.