Swap nedir? Merkez Bankası’nın “swap” hamlesi ne anlama geliyor?

Swap nedir? Swap ne demek? Merkez Bankası'ndan yeni bir "swap" hamlesi geldi. Merkez Bankası, döviz karşılığı Türk lirası swap işlemlerinin, geleneksel ihale (çoklu fiyat) yöntemiyle 1, 3 ve 6 ay vadeli olarak da yapılacağını açıkladı. Bu gelişmenin ardından swap nedir, ne demek sorusuna yanıt aranmaya başlandı.

Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamada şöyle denildi:

"31 Ağustos 2018 tarihli ve 2018-36 Sayılı Basın Duyurusu ile Merkez Bankası bünyesinde Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasasının açılmasına karar verildiği, işlemlerin Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapmaya yetkili bankalarla limitleri dahilinde kotasyon yöntemiyle gerçekleştirileceği kamuoyu ile paylaşılmıştı.

"Türk lirası ve döviz likiditesi yönetimindeki esnekliğin artırılması amacıyla, söz konusu piyasada halen kotasyon yöntemiyle 1 hafta vadeli olarak gerçekleştirilmekte olan döviz karşılığı Türk lirası swap işlemlerinin, geleneksel ihale (çoklu fiyat) yöntemiyle 1, 3 ve 6 ay vadeli olarak da gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. İhtiyaç duyulan günlerde açılacak ihalelere ilişkin ayrıntılar aynı gün saat 10.00'da veri dağıtım sistemleri aracılığıyla ilan edilecektir.

"Kotasyon ve ihale yoluyla gerçekleştirilecek işlemler, halen kotasyon yöntemiyle gerçekleştirilen işlemler için belirlenmiş olan toplam limit dahilinde yapılacaktır."

SWAP NEDİR?

Swap kelime anlamı olarak "değiş tokuş etmek, takas etmek, değiştirmek" gibi anlamlara gelmektedir. Swap; İki tarafın belirli bir zaman dilimi içinde bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesidir diye tanımlanabilmektedir.

Örneğin on yıllık sabit faizli borca sahip bir firma ile benzer ancak dalgalı faizli borca sahip bir firma birbirlerinin yükümlülüklerini değiştirebilir. Swap işlemlerinde, faiz oranları ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan riski en aza indirmek amaçlanmaktadır.

Kelime anlamıyla iki tarafın karşılıklı olarak konusu ve değeri aynı olan iktisadi ve mali değerleri birbiriyle değiş - tokuş etmeleri anlamına gelir. Bu anlamda mübadele, değişim veya takas demektir.

Döviz piyasasında swap işlemleri: Belli miktar dövizin aynı anda yapılan tek bir işlemle, farklı vadelere tabi olarak satın alınması ve satılması. Örneğin yurt dışındaki yüksek faiz oranlarından yararlanmak isteyen bir kimseyi ele alalım. Bu kimse döviz piyasasında faaliyet gösteren bir bankadan, önce elindeki ulusal para fonları ile döviz satın alır. Sonra da buna bağlı olarak yapacağı ikinci bir işlemle bu dövizleri, diyelim ki üç ay sonra teslim kaydıyla aynı bankaya geri satar. Böylece bir Spot Piyasa işlemi ile bir Vadeli Döviz İşlemi tek işlem halinde birleştirilmiş, yani farklı vadelere tabi olarak aynı miktar döviz önce satın alınmış sonra satılmış olmaktadır.

Bir kimsenin böyle bir işlem yapmasındaki neden, yurt dışına döviz ihraç ederek bir bankaya yatırıp (veya kısa - vadeli menkul değer satın alıp) oradaki yüksek faiz oranlarından yararlanmak, fakat bunu yaparken de dövizin fiyatındaki bir düşmeye (ulusal paranın değer kazanması) karşı kendini korumaktır. Bu olaya Garantili Faiz Arbitrajı da denir.

Döviz piyasasındaki swap işlemleri her zaman spot-vadeli işlem şeklinde olmayabilir. Bazen süreler farklı olmak kaydıyla vadeli vadeli şeklinde swap işlemi de yapılabilir. Örneğin, bir kimsenin bir ay vadeli olarak bir dövizi satın alması ve dokuz ay vadeli olarak satması gibi. Aynı cins ve miktardaki bir dövizin, bu şekilde farklı vadelere tabi olarak alınıp satılmasını öngören bu işlem bir vadeli - vadeli swap işlemidir. Fertlerin bu gibi işlemleri yapmalarındaki neden, örneğin dövizin faiz oranlarında bir yükselme beklemeleri ve bu yüksek faizden yararlanma arzulan olabilir. Yukardaki örnekte söz konusu kişi, bir ay sonra devralacağı dövizleri sekiz ay dışarıdaki bir bankada tutarak aradaki yüksek faiz oranı farkından yararlanmış olur.

Vadeli döviz kurunun spot döviz kuruna göre iskonto veya prim yapması durumu: Örneğin üç ay vadeli doların TL fiyatı, spot fiyatına göre daha yüksekse buna TL/Ş kurunun "swap primi" adı verilir. Aksine üç ay vadeli TL/S kuru, spot kurdan daha düşükse buna da "swap iskontosu" denilir.

Merkez bankaları arasında swap : İki merkez bankasının, aralarında yapılan anlaşma ile, karşı ülkenin parasına ihtiyaç duyduklarında birbirinin belirli miktarlardaki paralarını değiş tokuş etmeleri. Değiş tokuş edilen bu paralar, ihtiyaç durumu ortadan kalkınca geri verilir

Faiz swapı: Borçların faiz yapısını değiştirmeye yönelik işlemler. Örneğin sabit faizin değişken faize dönüştürülmesi, ya da tersi. Bunun gibi, kredilerin faiz oranlannı değiştirmeye yönelik işlemler de faiz swapı sayılır.