Selâtin camilerinin protokol sırası

Osmanlı padişahlarının, onların annelerinin yaptırdığı büyük camilere Selatin Camii adı verilir.

Selâtin Camii tâbiri pek kullanılmadığı için genç nesil tarafından çok bilinmiyor. Bugünlerde vatandaşlar, mescide bile cami diyor. Oysa Osmanlılar, İslâm mâbedini, büyüklüklerine göre üçe ayırmışlardır: 1-Selâtin camii, 2-Camii ve 3-Mescit.

ADI NEREDEN GELİYOR?

Selâtıyn kelimesi sultan kelimesinin çoğuludur, sultanlar demektir. Osmanlı padişahının, onların selefleri olan Selçukoğulları'nın, padişah anneleri yani vâlide sultânların, imparatorluk şehzâde ve sultânlarının yaptırdığı camilere, diğerlerinden farklı olarak selâtin camileri denilmiştir. Bunların iki ve nadiren ikiden fazla minaresi vardır. Çok büyük de olsalar diğer camilere ve Osmanlı Hânedânı'na hürmet nedeniyle birden fazla minare yapılmazdı. Bugün ülkemizde ve yurt dışında kalmış Osmanlı topraklarında pek çok selâtin camii vardır. Ama selâtin camileri en çok İstanbul'da toplanmıştır.

CAMİLERARASI PROTOKOL

Osmanlı'da İstanbul selâtin camilerinin protokol sırası vardı. Ayasofya, Dünya camileri arasında protokolde 1'inci sayılmıştır. Kılıçla fethedildiği için Fâtih Sultan Mehmet, Ayasofya hatibine, cuma hutbesinde kılıç kuşanmak hakkını tanımış, bu hak camiin ibadete kapatıldığı zamana kadar kullanılmıştır. Ayasofya hatibi, yüksek rütbeli bir ilahiyye mensubu olurdu.

CUMA SELAMLIĞI

İstanbul'daki selâtin camilerinin protokol sırası bazı kaynaklarda gösterilmiştir (d'Ohsson, II, 448-50; İlmiyye Sâlnâmesi, 137-8). Hâkan-halîfe yani padişah, cuma selâmlığı denen haftalık askerî-dinî büyük merasimde, cumayı istediği selâtin caminde kılabilirdi. Osmanlı

İmparatorluğu'nun sonlarına doğru 1916 yılında İstanbul selâtin camilerinin protokol sırası şöyle idi:

-Ayasofya (Fâtih Sultan Mehmed),

-Sultân Ahmed (Birinci Ahmed)

-Süleymâniye (Kanûnî Sultan Süleyman),

-Bâyezid Camii (İkinci Bâyezid),

-Fâtih Camii (Fâtih, sonra yeniden yapıldı),

-Nûr-ı Osmâniye (Birinci Mahmud, Üçüncü Osman tamamlattı),

-Sultan Selim Camii (Yavuz adına oğlu Kanûnî yaptırdı),

-Eyüp Sultan Camii (Fâtih, sonra yeniden yapıldı),

-Lâ-leli Camii (Üçüncü Mustafa),

-Yeni Cami (Dördüncü Mehmed'in annesi Hatice Tarhan Sultan),

-Şehzâde Camii (oğlu Mehmed adına Kanûnî),

-Üsküdar Vâlide Sultan Camii (İkinci Mustafa ile Üçüncü Ahmed'in annesi Emetullah Rabîa Gülnûş Sultan),

-Üsküdar Ayazma Camii (Üçüncü Mustafa),

-Beylerbeyi Camii (eski adı: İsravroz Camii-Birinci Abdülhamîd),

-Hasköy Vâlide Sultan Camii (Üçüncü Selim'in annesi Mihr-i Şâh Sultan),

-Üsküdar Selimiye Camii (Üçüncü Selim),

-Tophâne Nusretiyye Camii (İkinci Mahmud),

-Hidâyet Camii (Eminönü'nde, İkinci Mahmûd),

-Üsküdar Şemsî Paşa Camii (İsfendiyâroğlu Şemsi Paşa),

-Tevfîkıyye Camii (Arnavutköy Akıntıburnu'nda. İkinci Mahmûd),

-Harbiye Camii (Beşiktaş, İkinci Mahmud),

-Kışlak Camii (Râmi, İkinci Mahmud),

-Âsâriye Camii (Beşiktaş Çırağan, İkinci Mahmud),

-Hamîdiye Camii (Emirgân, Birinci Abdülhamîd),

-Süleymâniye Camii (Beşiktaş, Kanûnî, şimdi yok),

-Atıyk Vâlide Sultan Camii (Üsküdar, Üçüncü Murad'ın annesi Nûrbânû Sultan),

-Mecidiye Camii (Çırağan, Birinci Abdülmecîd),

-Hırka-i Saâdet Camii (Birinci Abdülmecid),

-Mecidiye Camii (Ortaköy, Birinci Abdülmecid),

-Rumelihisârı Camii (Fâtih),

-Üsküdar Mihr-i Mâh Camii (Kanûnî'nin kızı Mihr-i Mâh Sultan),

-Dolmabahçe Camii (Birinci Abdülmecid'in annesi Bezm-i Âlem Sultan),

-Aksaray Pertevniyâl Camii (Birinci Abdülazîz'in annesi Pertevniyâl Sultan),

-Yıldız Camii (İkinci Abdülhamîd),

-Cihangir Camii.