İran'ın Afrika'da çok derin hesaplar peşinde

A HABER - Afrika kıtası yer altı ve yer üstü zenginlikleri ile birçok ülkenin iştahını kabartıyor.

Onlarca yıldır batı ülkeleri tarafından sömürülen Afrika ülkeleri şimdi başka ülkelerin radarına girmiş durumda.

Afrika'nın en büyük ekonomik gücü Nijerya son yıllarda genelde hep Boko Haram'ın saldırı haberleri ile gündemde kaldı.

Ancak bundan kısa bir süre önce yaşanan bazı olaylar başka hesapların da bu bölgede dönmeye başladığını ortaya koydu.

Nijerya ordusu ile ülkedeki Şii İslam hareketi ilk kez karşı karşıya geldi. Zaria şehrinde hareketin bazı isimleri yaşanan çatışmada öldürülürken lider konumundaki İbrahim Zekzeki tutuklandı.

Olayın ardından İran resmi açıklamalar yaparak Nijerya hükümetinden Şiilere yönelik baskının durdurulmasını istedi. Nijerya'nın farklı şehirlerinde toplanan Şii taraftarlar "Özgür Zekzeki" pankartlarıyla yürüyüşler düzenlediler.

Molla Zekzeki olarak tanınan Şii din alimi Nijerya'da oldukça popüler bir isim. Ülkede Şii cemaatin temsilcisi konumunda. Nijerya İslam Hareketi'nin lideri aynı zamanda.

Taraftarları ile düzenli toplantılar düzenliyor, halka açık konuşmalar yapıyor. Afrika'nın başka ülkelerini gezerek konferanslar veriyor.

Nijerya hükümeti konu hakkında resmi açıklama yapmazken şimdiden dünyanın değişik yerlerindeki Şiilerin tepkisini toplamış durumda. Şiiliğin lider ülkesi İran ile Afrika'nın en büyük ekonomisi Nijerya arasındaki ilişkilerin nasıl şekilleneceği ise Molla Zekzeki'nin akıbetine bağlı.

Nijerya'daki Şii nüfusun 5-10 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor. Afrika'nın genelinde ne kadar Şii nüfus olduğu ise bilinmiyor. Bu konuda yapılmış bir çalışma yok.

Şiiliğin Afrika'da yayılımı çok boyutlu. Tarihsel olarak umman üzerinden İsmaili tarikatının Tanzanya-Kenya kıyılarına ulaşarak sonrasında iç bölgelere yayılma gerçekleşmiş.

Fakat asıl planlı yayılmacı çalışmalar 1979 yılında gerçekleşen İran devriminin ardından başlamış.

İran'ın birçok Afrika ülkesinde kültür merkezleri adı altında Şiileri bir araya toplayan ve yönlendiren kurumları var. Buralar hem ibadethane hem de kültür merkezi olarak faaliyet gösteriyor.

İran ayrıca her yıl Afrika ülkelerinden öğrencilere burs vererek İran üniversitelerinde eğitim almalarını sağlıyor. Bu programla sıkı bir eğitimden geçen gençler geri döndüklerinde İran'ın gönüllü neferleri haline geliyor. Bu program Afrika'da Şii ideolojinin yayılmasında önemli bir araç.

İran'ın Afrika'ya ilgisine gelince...

İran'ın nükleer programı için uranyuma ihtiyacı var. Nijer, Namibya, Kongo uranyumun zengin olduğu Afrika ülkelerinin başında geliyor. Afrika ile ikili ilişkilerinde nükleer teknoloji transferi umudu aşılayan İran uluslararası baskıları azaltmak ve uranyum tedarik edebilmek için Afrika ülkeleriyle ilişkiler kuruyor.

Kızıldeniz'de yaşanan istihbarat toplama faaliyetlerinin dışında kalmak istemeyen İran burada da etkili olmaya çalışıyor.

Amerika'nın Cibuti üzerinden, İsrail'in Eritre üzerinden yürüttüğü askeri operasyon ve istihbarat toplama çalışmalarına benzer çalışmaları İran uzun süre sudan üzerinden gerçekleştirdi.

Suudi Arabistan'ı rahatsız etmekten korkan sudan geçtiğimiz yıl İran'ın kültür merkezini kapattığını, diplomat ve ataşelerini ülkeden çıkarttığını duyurdu.

Kızıldeniz'den vazgeçmeyen İran'ın alternatifleri ise Eritre ve Yemen. Yemen'de Şii gruplar üzerindeki nüfuzunu sürdüren İran diğer yandan da İsrail'in yakın ortağı Eritre ile iyi ilişkiler geliştiriyor.

Stratfor'un raporuna göre ilginç bir şekilde hem İran hem de İsrail'in Afrika'nın en kapalı ülkesi Eritre'de askeri üssü bulunuyor.