Bilgi savaşları: Wikipedia

Steve Jobs gibi ekranda yeni kuracağı haber sitesinin tanıtımını yapıyor. Arkada çalan müzik, duruş, ses tonu her şey kopya... Wikipedia'nın kurucusu Jimmy Wales, özgür dünyanın en tarafsız ve ispata dayalı gazeteciliğini yapacağını iddia ediyor karizmatik ses tonuyla.

Wikipedia her gün 15 bin makalenin eklendiği, maddelerine 390 bin değişiklik yapıldığı ve yaklaşık 520 milyon sayfasının ziyaret edildiği bir elektronik ansiklopedi. Ayda 1 milyardan fazla bilgisayar ya da akıllı telefonun bu siteyi ziyaret ettiği söyleniyor. Kullanıcıların oluşturduğu bilgilerle dolu bir ansiklopedi… Yanlış gördüğünüz bir bilgi varsa düzeltmek için yenisini yazabiliyorsunuz.

Yanlış ya da yalan bilgiler bu sistemin en büyük problemi. Her ne kadar bu bilgilerin kullanıcılar tarafından yazıldığı bilinse de Wikipedia'da yazan her hangi bir bilginin doğru ya da yanlış kalıcı olmaya başladığı görülüyor. Bu yanlış bilgiler de konvansiyonel medya aracılığıyla daha da geniş kesimlere ulaşıyor. Bunun birçok örneği var. Uluslararası camiada çok yoğun bir tartışma ortamı da var hâlihazırda. Dolayısıyla Wikipedia'nın, bilgi kaynağı olarak da kullandığımız diğer sosyal medya araçlarından (facebook, twitter) farklı bir konumda olduğunu görüyoruz.

Jimmy Wales de bu gücün farkında bir girişimci ve bunu kullanmaktan da geri kalmıyor. Wikipedia'daki bilgiler sadece bizim gibi sıradan insanlar için değil, algı operasyonları yapmak isteyen kötü niyetliler ya da bu operasyonlara karşı durmaya çalışan devlet için de önemli. Örneğin Kazakistan devleti bu yönde bir adım atmış. Kazak Wikipedia projesi.

Kazakistan Devlet Başkanı Nazarbayev, ülkesinin ve yönetiminin halkla ilişkiler ve lobi çalışmalarını yapması için birçok uluslararası şirketle anlaşmalar yapmış. Tony Blair İletişim, BGR Gabara Grup, Portland İletişim, ve Berlin merkezli Media Consulta bunlardan bazıları.

Kazakistan'ın uluslararası alandaki tüm imajı için bu şirketler çalışmalar yapıyorlar. Tüm küresel medya ve sosyal medya şirketleri, uluslararası önemli organizasyonlar vb. herkes ve her şey bu şirketler tarafından kullanılabiliyor. Bu danışmanlardan en önemlisi de kuşkusuz İngiltere eski Başbakanı Tony Blair. Kendisi 13 milyon dolar karşılığında Nazarbayev'e danışmanlık veriyor. Bazı haber kaynaklarında bu rakam 80 milyon sterline kadar da çıkabiliyor. Batı medyası Kazakistan'ın otoriter bir yönetime sahip olduğunu söyleyip Blair'i sık sık eleştiren haberler yapıyor. Tony Blair, Kazakistan için çok çalışıyor. Özellikle Wikipedia konusunda Kazakistan çok büyük aşama kat ediyor. Nasıl mı?

Yakın dostu Jimmy Wales sayesinde. Wikipedia'nın kurucusu olan Wales ile Blair arasındaki yakın dostluk en çok Kazakistan'a yarıyor. Aralarındaki ilişki 2000'li yıllara dayanıyor. Wales 2007'de Davos'ta yapılan Dünya Ekonomik Forumu'nda dünyanın küresel genç lideri olarak tanımlanırken, Blair ile birlikteydi. Daha sonra 2012'de Wales'in eşi olacak Tony Blair'in özel sekreteri de aynı toplantıdaydı. Hatta Wales 2012'den beri İngiltere eski Başbakanı David Cameron'ın da danışmanlığını yine bu ilişkiler ağı içerisinde yapıyor.

Danışmanlığını Blair'in yaptığı Kazakistan devleti Blair'in yakın arkadaşı Wales'in şirketi Wikipedia'ya yatırım yapmaya karar verir. Wikipedia'daki bilgiler tüm dünya için kabul gören bilgilerdir madem, o halde Kazak Wikipedia'sına yatırım yapmak kaçınılmaz olur. Devletin en büyük şirketlerinden 77,5 milyar doları yöneten Samruk-Kazyna, Kazak Wikipedia çalışmaları için finansal destek sağlar. Elbette bu destek hemen karşılığını bulur. İçerikler yüklenmeye başlar ve müthiş bir bilgi akışı elde edilir. Kazakistan devleti artık kendi kontrolündeki bilgilerin yer aldığı eşsiz bir hazineye sahiptir. Bu arada Wikipedia da bu büyük destekten fayda sağlar. Karşılığında Kazak Wikipedia'nın başındaki Rauan Kenzhekhanuly'ı yılın Wikipedian'ı seçiliyor. İsrail'de gerçekleşen törene Jimmy Wales katılır ve ödülü kendisi bizzat takdim eder.

Devlet kontrolünde oluşturulan Kazak Wiki'nin ve tüm dünyada yayın yapan Wikipedia'daki bilginin güvenirliği açısından bu ilişkiler, uluslararası alanda çokça tartışılmakta ve Wales'in canını çok sıkmaktadır. Kendi kurduğu forumlarda bu tartışmalar yüzünden sıkça skandal sansürlere imza atmaktadır.

Gelelim Türkiye'ye.

Geçtiğimiz günlerde, Wikipedia, içeriğindeki bazı maddeler nedeniyle erişime kapatıldı. Maddeler özetle şu konular etrafında şekilleniyor; Suriye'de teröristlere destek vermek. Devlet destekli terör başlığında da "terörizm" ile işbirliği yapmak. Tam da Türkiye'ye yönelik bilgi ve algı operasyonlarının ana eksenini oluşturan konu başlıkları. Dolayısıyla devlet bu konuyu düzeltmek istiyor.

Öncelikle, Wikipedia'nın herkese açık olan özelliği kullanılarak, bu maddelerdeki bilgiler Türkiye lehine değiştirilmeye çalışılıyor. Ancak her seferinde bu değişiklikler Wikipedia tarafından engelleniyor ve yorumlar siliniyor. Daha sonra, devletin bu konuda çalışmalar yapan birimleri Wikimedia Vakfı ile iletişime geçmeye çalışıyorlar ancak herhangi bir cevap alamıyorlar. Uzun süren iletişim denemeleri başarısız oluyor ve sonuçta Wikipedia'nın Türkiye sınırları içinde erişime kapanması kararı alınıyor.

Gelelim karara. Acaba bu karar Türk halkı için bir sansür mü yoksa Wikipedia için bir yaptırım aracı mı? İkisi birbirinden ayrı şeyler. Sonuç alarak bizim erişimiz olmasa bile amacın ne olduğunu ortaya koymamız gerekiyor. Amaç; Türkiye'nin karşı karşıya olduğu bu haksız saldırıya son vermek. Zira kararı alan kurumlardan, "söz konusu maddeler silinirse ve maddeler değişikliğe açılırsa erişimi tekrar açarız" minvalinde açıklama geliyor. Demek ki burada temel hedef Wikipedia'ya geri adım attırmak. Çünkü söz konusu maddelerin Türkiye'den okunmamasının bir önemi yok. Önemli olan ve devletin de dert edindiği konu, Türkiye'nin haksız bir şekilde teröre yardım ediyormuş bilgisinin uluslararası alanda Wikipedia gibi ansiklopedik bir bilgi kaynağından yayılıyor olması ve bu bilginin Wikipedia'nın özüne aykırı bir şekilde değiştirilmesine izin verilmemesi.

Dolayısıyla burada ilk başta bize karşı uygulandığını düşündüğümüz yasak aslında Wikipedia için bir yaptırım ve geri adım attırma aracı olarak düşünülmüş. Zaten o yüzden de günlerdir yapılan şu; "Sadece o sayfalar erişime kapatılsaydı tümü neden kapatılıyor ki?" tartışmasının bir anlamı yok aslında. Çünkü temel hedef Türkiye sınırları içinde bu maddelerin okunmaması değil, Wikipedia'ya bu maddelerin silinmesi için baskı kurmak. Zira o zaman sansür yapılmış olurdu ki burada devletin sansür yapma gibi bir hedefi yok. O zaman tek tek o sayfalar erişime kapatılmalı tezini bir kenara bırakalım. Maalesef kurumlarımız da sayfaların tek tek kapatılmasını teknik olarak mümkün olmayacağına bağlayan bir açıklama yaptılar. Uluslararası medyada da benzer şekilde "sadece o sayfalar kapatılsaydı, neden tümünü kapattılar ki?" tartışmaları yürüyor. Meselenin özü bambaşka hâlbuki…

Şimdi başka bir soru soralım. Peki Wikipedia'ya başka bir yaptırım aracı uygulanabilir miydi? Görünen o ki pek yok. Açıkçası bu yaptırımın da ne kadar başarılı olacağını bilemiyorum. Wikipedia reklamlarla değil bağışlarla idare edilen bir yapı. 2016 yılında 81 milyon dolar bağış toplamış. Wales'in özgürlük kahramanı gibi açıklamalar yapmasından yola çıkarsak, daha fazla bağış toplamasına bile sebep olmuş olabiliriz.

Burada eksik olan tek konu şu... Bu girişim halka doğru bir şekilde anlatılamadı maalesef. Wikipedia'nın Türkiye'ye karşı açtığı bu savaşta, halkın da desteğini almak, onları bilgilendirmek ve bilgi üretim gücünü elinde tutan bu yapılara daha güçlü bir şekilde direnmek mümkün. Wikipedia'nın kurucusu Jimmy Wales'in yaptığı açıklamaya tekrar bakalım. Wales, "Bilgiye erişim, temel bir insan hakkıdır. Türk halkı, siz bu hak için savaşırken ben de her zaman yanınızda olacağım " Dikkat ederseniz Wales halkı yanına çekmeye çalışıyor. Ancak bunu biz yapmalıydık.

Bir savaş içindeyiz. Karşı taraf, halkı yanına çekmenin, onunla birlikte durmanın ne kadar önemli olduğunu biliyor. Çıktığı her mücadelede halkı arkasına alarak başarı elde eden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bu ilkesini bence her kurum uygulamalı. Wikipedia'nın haksız uygulamasını düzeltmesi için ona yaptırım mı uygulayacaksınız? Tamam. Ama halka bilgi verin. Anlatın. Onları yanınıza çekin. Ve sonra erişime kapatın. Bu kapatmanın kendilerine karşı bir sansür değil, Wikipedia'nın yaptığı haksızlığa son vermek ve ülkemize karşı gerçekleştirilen bilgi operasyonlarına karşı korumak olduğunu anlatın. Tankların önüne çıkacak siyasal bilince ve vatan sevgisine sahip olan bu milleti yanınıza alırsanız, Wales o açıklamayı yapamayacak ve çok geçmeden o maddeleri kaldırmak zorunda kalacaktı belki de.