İstifa edip tazminat alabilir miyim? Faruk Erdem A Haber’de tek tek yanıtladı

Takvim Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Faruk Erdem, A Haber canlı yayınında vatandaşlardan gelen soruları tek tek yanıtladı. İşte emeklilik ile ilgili merak edilen soruların yanıtları... PRİMİ 5000 GÜNE TAMAMLAYARAK EMEKLİ OLABİLİR MİYİM? Bunun cevabı hayır. Emeklilik için evet bir prim gününü doldurmanız gerekiyor. Bu da 5.000 ile 5.975 gün arasında değişiyor. EYT'liler için söylüyorum. Yani 8 Eylül 99 öncesinde sigortalı olanlar. Hangi tarihte sigortalı olmuşsanız, 5000 gün işte 83-84 o yıllarda sigortalı olanlar için geçerli. 10 YIL ÇALIŞAN KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ? Ondan sonraki sigortalı olanların giderek kademeli olarak artıyor; 5975 güne kadar geliyor. Bu sorunun cevabı hayır. 2000'den sonra yani 99'dan sonra işe başlayanlar açısından ise kısmi emeklilik şartı 4500 gün ama tabii 25 yıl şartı da var ve yaş şartı da var. Dolayısıyla yaş şartı olmadan emeklilik için 5000 gün yetmez. Bu sorunun cevabı hayır. 4400 GÜNLE KAÇ YAŞINDA EMEKLİ OLABİLİRİM? 4400 günle de emekli olunmaz. Az önce söyledim, eğer 2000 sonrası sigortalı olmuşsanız en az 4500 gün lazım. 2000'den önce sigortalı olmuşsanız da en az 5000 gün lazım. Dolayısıyla 4400 günle emeklilik diye bir şey de yok. O yüzden de bu sorunun cevabı da hayır. 3600 GÜNLE DAHA ERKEN EMEKLİ OLABİLİR MİYİM? Olamazsınız. 3600 günle emeklilik var ama daha erken emeklilik yok. Yani sorunun cevabı o. Erken emekli olamazsınız. Hakkım var mı? Var. Kimin hakkı var? 8 Eylül 99 öncesinde sigortalı olmuş olanların 3600 günle yani 10 yıl çalışarak emekli olma hakları var. Bu yaştan emeklilik. Şimdi belli bir yaşa gelmiş insanlar ama çalışma imkanları yok. O insanlara sistem emeklilik hakkı tanıyor 3600 günleri varsa. 3600 günleri varsa erkekler 60 yaşında kadınlar da 58 yaşında emekli olabiliyorlar. Biz buna yaştan ya da kısmi emeklilik diyoruz. Ama 8 Eylül 99 öncesi ve SSK'lılar için geçerli. 3600 GÜNLE BAĞKUR'DAN EMEKLİ OLUNUR MU? Bağkur'dan 3600 günden emeklilik yok. Bağkur'da da kısmi emeklilik 5400 gün. 3600 sadece SSK'lılar için ve 8 Eylül 99 öncesi için ve dediğim gibi erkekler 60 kadınlar 58 yaşını tamamlaması gerekiyor. Yani emeklilik öyle kolay bir şey değil. Yani kolay bir şey zannediliyor. Belli şartları tamamlamak gerekiyor. İşte EYT sayesinde bir 5 milyon daha emekli katıldı bizim sistemimize. Orada yaş şartı kalktığı için. O ayrı bir tartışma konusu. KIDEM TAZMİNATI ALMAK İÇİN KAÇ YIL ÇALIŞMAM GEREKİR? Şimdi bu sorunun cevabını verirken şöyle bir, hani şehir efsanesini de düzeltmiş olayım. İşte ben 10 yıl çalışırsam tazminatımı alıp ayrılabilirim. Kimisi böyle diyor. Kimisi 5 yıl çalışırsam alıp ayrılabilirim diye. Çalışma yılıyla bir alakası yok kıdem tazminatının. Kıdem tazminatı alabilmek için en az bir yıl çalışmış olmak zaten kanunen gerekli. Ama buradaki sorudan kasıt şu: Ben kendim ayrılırsam tazminat almam için ne gerekiyor? Bu da emeklilik için yaş dışındaki şartları tamamlamak gerekiyor. Yani 2000 yılından sonra 7000 gününüz olacak. 2000 yılından önce sigortalı olanlar için ise 3600 gününüz varsa Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan bir yazı alıyorsunuz, iş yerine veriyorsunuz ve tazminatınızı alıp ayrılıyorsunuz. İSTİFA EDEREK TAZMİNAT ALABİLİR MİYİM? Evet. Belli istisnaları var. Birisi, emeklilik için yaş dışındaki şartları tamamlamak. 7000 gün ve 3600 gün işe giriş tarihine göre. Askere gitmek erkekler için bir tazminat alma sebebi. Kendin ayrılarak alabilirsin. Emeklilik herkes için. Emekli olduğunuzda kendiniz ayrılıp tazminat alabiliyorsunuz. Kadınlar için de evlendikten sonra bir yıl geçmeden, işte evlilik cüzdanıyla başvurup kıdem tazminatınızı alıp ayrılabiliyorsunuz. Bir başka şey de işte haklı fesih dediğimiz, o da hukuki bir durum. Yani iş yerinde işte tacize uğradınız, sözleşmeye uyulmadı, maaşınız ödenmedi gibi konuları ispatlayarak da tazminatınızı alıp ayrılabilirsiniz. KISMİ EMEKLİLİK İLE TEM EMEKLİLİK ARASINDA BİR FARK VAR MI? Evet var. Yani az önce biraz 3600'den bahsettik ya, o kısmi emeklilik. Kısmi emeklilikte bir daha az prim var ama tabii orada yaş şartı yükseliyor. Dolayısıyla kısmi emeklilik ile tam emeklilik arasında hem yaş farkı olarak fark var hem de ileride alınacak emekli maaşı daha düşük oluyor kısmi emeklilikte. Netice itibarıyla işte 4500 günle, 5400 günle ya da 3600 günle emeklilik başka bir şey; 7000 günle, işte 9000 günle emeklilik başka. Dolayısıyla hem maaş farkı var hem de kısmi emeklilikte daha yüksek yaşta emekli oluyorsunuz. EMEKLİ OLDUKTAN SONRA ÇALIŞMAYA BAŞLAYANLAR KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI ALABİLİR Mİ? Bu sorunun cevabı da evet. Çünkü emekli olduktan sonra çalışanlarla diğer çalışanlar arasında özlük hakları bakımından hiçbir fark yok. Yani izin yapmaları, tazminat almaları, işte işe geri dönüş davaları açmaları gibi bütün haklar eşit. Hatta emekli olduktan sonra çalışanların bir kısmı 50 yaşın üstünde olduğu için onların izin günleri de 20 günden az olamıyor. Dolayısıyla emekli olduktan sonra çalışmaya başlayanlar da şartlar oluşursa kıdem ve ihbar tazminatı alabilirler. Ama az önce bir şeyden bahsetmiştik; istifa edince tazminat alınabilir noktasında. Orada işte emeklilik için yaş şartını hariç tamamlamış olanlar tazminat alabilir demiştim, bunu emekliler yapamıyor zaten emekli olduğu için. Dolayısıyla emekliler de diğer çalışanlar gibi işten çıkartılırlarsa -altını çiziyorum- kendi istek ve kusurları dışında işten çıkartılırlarsa kıdem ve ihbar tazminatı alabilirler. HERKES 3600 GÜNLE EMEKLİ OLABİLİR Mİ? 3600 gün 10 yıl demek. 360 gün sayılıyor Sosyal Güvenlik Kurumu'nda bir yıl, bir ay da 30 gün sayılıyor. Dolayısıyla 3600 günle emeklilik olabilir. Bu da 8 Eylül 99 ve öncesinde sigortalı olan SSK'lılar için geçerli. 3600 günü tamamlamışlarsa kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olurlar. Orada yaş şartı var. Bu da az önce de söyledim; yaşı belli bir yaşa gelmiş ama çalışma imkanı olmayanlar için sistemin verdiği bir hak. Dolayısıyla 3600 günden evet emekliler var, şu anda da var. Hatta 'Niye maaşım düşük?' diyenlerin bir kısmı 3600 günle emekli olanlar. İŞSİZLİK MAAŞI ALMAK İÇİN NE ZAMAN VE NEREYE BAŞVURULUR? Bir süredir bizim de uygulamamız var. İşsiz kalanlara 10 aya kadar işsizlik maaşı ödeniyor. Bu da en düşük asgari ücretin yüzde 40'ı kadar, en yüksek de asgari ücretin yüzde 80'i kadar bir para ödeniyor her ay. İşsizlik maaşı alabilmek için birinci şart; son 3 yılda herhangi bir iş yerinde toplamda 600 gün çalışmak gerekiyor. Yani son 3 yılın 2 yılını çalışmışsanız işsizlik maaşı alırsınız. Yani bunun sürekli 2 yıl olması gerekmiyor, aralıklarla da olabilir, 600 gününüz varsa. İkincisi; sizin istifa etmemeniz gerekiyor, sizin işten çıkartılmış olmanız lazım işsizlik maaşı alabilmek için. NEREYE BAŞVURULUR? İŞKUR'un internet sitesinden başvurabilirsiniz, e-Devlet'ten başvurabilirsiniz, İŞKUR'a gidip başvurabilirsiniz. Zamanı niye önemli biliyor musun? İşten ayrıldıktan sonra bir ay içinde başvurman lazım. Başvurmadın, 2 ay içinde başvurdun, 3 ay içinde başvurdun; her geciktiğin süre sana ödenen maaşların azalmasına sebep oluyor. Yani 2 ay sonra başvurdun, 10 ay alacağına 9 ay alıyorsun. EMEKLİ MAAŞLARI NASIL HESAPLANIYOR VE NEYE GÖRE ZAMLANIYOR? Evet, bu tabii biraz kapsamlı bir soru ama ben kısaca cevaplayayım. Çünkü bu da çok merak ediliyor. 'Benim emekli maaşım niye düşük?' Mesela bazen emekliler işte oturuyorlar çay içerlerken diyor ki; 'Sen ne zaman emekli oldun?', '2016'da.' 'Ben de 2016'da emekli oldum. Sen kaç lira alıyorsun?', '15 bin lira.' 'Ben niye 13 bin lira alıyorum? Seninki niye benden fazla?' Halbuki herkes için emekli maaşı spesifik olarak farklı farklı hesaplanıyor. Senin yaşın farklı, işe giriş tarihin farklı, çalışma şartların farklı, ödediğin primler farklı. Dolayısıyla herkesinki farklı. Kimse kimseyle eşit değil bu noktada. Emekli maaşı da sizin ödediğiniz primlere göre hesaplanıyor. Yani Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilen maaşınız var ya o çok önemli. O yüzden de ben diyorum ki; asgari ücretten gösterilmeye razı olmayın. Yani maaşın yüksek ama seni asgari ücretten gösteriyorlar; ileride emekli maaşın düşük oluyor. O yüzden emekli maaşı hesaplanırken sizin ödediğiniz primlere bakılıyor, güne değil, yatırılan paraya bakılıyor. Bu paradan üçlü bir hesaplama yapılıyor: 2000 öncesi, 2000-2008 arası, 2008 sonrası. Üçü birleştiriliyor, emekli maaşınız ortaya çıkıyor. Bu da bir çarpanla çarpılıyor. O yüzden bazen işte '2024'te emekli olanlar 2025'e göre daha yüksek maaş alıyorlar' gibi deniliyor. Bu da o çarpan enflasyona göre belirlendiği için enflasyon düştükçe çarpan azalıyor. Emekli maaşını belirleyen en önemli etken sorunun cevabı: Sizin maaşınız, çalışırken maaşınız. O yüzden bunun yüksek olması önemli. Neye göre zamlanıyor? Her yıl iki kere, biz burada hesaplıyoruz, Ocak ve Temmuz ayında enflasyona göre de zam alıyor emekliler. DOĞUM BORÇLANMASI YAPAN KADINLAR ERKEN EMEKLİ OLABİLİR Mİ? Sorunun cevabı hem evet hem hayır. Yani şöyle; doğum borçlanması askerlik borçlanması gibi işe giriş tarihini geriye çekmiyor. Ama kadınlara 6 yıl kazandırıyor. Yani sizin priminiz 6 yıl eksik, 3 çocuk borçlanma imkanı var, 2160 gün eksiğiniz var. Yaşınız da gelmiş. Ne yapacaksınız? 6 yıl çalışmanız lazım. Dolayısıyla borçlandığınız zaman çocukları, 6 yıl beklemeden 6 yıl erken emekli olabilirsiniz. O yüzden sigortadan sonra doğumu olan kadınların mutlaka doğum borçlanması yapmalarını öneriyoruz erken emeklilik için. A HABER UYGULAMASINI İNDİRMEK İÇİN TIKLAYIN