İhanet tarihimizde öne çıkan bir yayın: Basiret gazetesi

Osmanlı matbuat hayatının önde gelen bazı isimleri, 19. asrın ikinci yarısında gazetelerinde yazdıkları yazılarla bir takım Batılı ülkelerin yılmaz savunucusu olmuşlardı. Bunlardan biri de Alman-Fransız savaşında alenen Almanya'yı destekleyen Basiret Gazetesi sahibi Ali Efendi'ydi.
İlk Türkçe gazetelerden biri olan Basiret'i yayımladığı için Basiretçi adıyla anılan Ali Efendi, gazetesini 1870 yılında yayımlamaya başladı. Kısa zamanda okuyucuların beğenisini kazanan Basiret Gazetesi, dönemin önemli isimlerinden Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Ali Suavi ve Mustafa Asım'ı da bünyesine katmıştı. O yıllarda Osmanlı basını Almanya ile Fransa arasında çıkan savaşta taraflara ayrılmış, bir kısmı Fransızları, bir kısmı da Almanya'yı desteklemişti. Basiretçi Ali Efendi, Almanya yanlısı bir politikanın peşindeydi ve gazetesinde ısrarla savaşın Almanlar tarafından kazanılacağına dair yazılar yayımlanıyordu. Osmanlı Hariciyesinde de tam tersi, Fransızların savaşı kazanacağı kanaati mevcuttu. Savaşın en şiddetlendiği 1871 yılında, Basiret 10 bin nüsha olarak basılmış, iddiaya göre bizzat Almanya'dan gelen resmi kaynaklı haberleri de yayınlamaya başlamıştı. Bu durum matbuat camiasında, Basiret Gazetesi'nin Almanya'dan ciddi maddi destek aldığına dair dedikoduların yayılmasına neden oldu. Ali Efendi adeta bir kumar oynuyor, savaşın Almanya tarafından kazanılması halinde kendisinin ve gazetesinin itibarının artacağını biliyordu...
Ve nihayet Mayıs 1871 yılında savaş bitmiş, Almanya Fransızlara karşı galip gelmişti. Bu habere doğal olarak en fazla sevinen Ali Efendi oldu. Savaşın bitiminden bir yıl sonra Bismark'ın daveti üzerine Almanya'ya giden Ali Efendi, gitmeden evvel Sadrazam Ali Paşa ile görüşmüş, 500 lira kadar bir meblağ da yardım almıştı. Bismark tarafından kabul edilen Ali Efendi, sigara ve kahve eşliğinde prensle sohbet etti. Bismark burada kendisine savaş boyunca yaptığı yayın nedeniyle şükranlarını iletti. Ali Efendi'ye matbaa makinesi bakmak için gideceği Augsburg'a hareket etmeden evvel devlet yetkilileri tarafından bir zarf takdim edildi. İçinde Alman âdeti gereği yolda okuması için bir roman ve her biri 100 lira olarak hazırlanmış 10 banknot bulunmaktaydı. Ali Efendi ayrıca Augsburg'da fabrika sahibiyle matbaa makineleri için pazarlık yapacakken masrafların Bismark tarafından ödendiğini öğrenmiş ve çok memnun olmuştu.
GAZETECİLİK YASAKLANDI
Ali Efendi İstanbul'a döndükten sonra bir süre daha yayın hayatına devam etmiş, Mısır Hıdivi İsmail Paşa'nın maddi yardımları karşılığında bu sefer Mısır'ın Osmanlı Devleti'nden koparılması yönünde bir yayın siyaseti izlemişti. Ali Efendi, kazandığı paralarla bir de Kahkaha adında bir mizah dergisi çıkarmaya başladı lakin Çırağan Vakasıyla (Sultan II. Abdülhamit'e karşı V. Murat'ı tahta geçirmek amacıyla yapılan girişim) ilgisi olduğu iddiasıyla tutuklanarak 1978'de Kudüs'e sürüldü. Kısa bir süre sonra bir daha gazete çıkarmaması karşılığında affedildi ve Suriye'ye nahiye müdürü olarak gönderildi. 1908 yılına kadar birçok bölgede kaymakamlık yaptıktan sonra meşrutiyetin ilanı ile birlikte İstanbul'a dönen Ali Efendi, yeniden Basiret Gazetesi'ni yayınlamaya başladı ancak sadece 19 sayı çıkarabildi. Bu ikinci yayın macerasında önceden yere göğe sığdıramadığı devlet adamlarını bu sefer hakarete varan ağır ithamlarla suçladı. Tüm gayretlerine rağmen o yıllarda çok canlı olan matbuat hayatı içerisinde tutunamadı. 1912 yılında Kalamış'taki evinde hayata gözlerini yumdu.
Kaynak: Star / Murat Kutlu