Sarayın hiç bilinmeyeni: Harem Bandosu

Osmanlı sarayı daha ilk dönemlerden itibaren devrin en meşhur musiki üstatlarına ev sahipliği yapmış, padişahlar da sevdikleri sanatçıları sık sık huzurlarında toplayıp meşk etmeyi adet haline getirmişlerdi. Bu gelenek Batılılaşma sürecinde de terk edilmemiş, hatta sarayın harem bölümü için Sultan Abdülmecit döneminde modern anlamda bir kızlar bandosu dahi kurulmuştu...
Sultan Abdülmecit sarayda geleneksel musikiyi muhafaza etmekle beraber alafranga müziğe duyduğu yakınlık nedeniyle de Batı müziği icrası dinlemeyi severdi. Hatta bunun için Batı enstrümanlarından oluşan bir Harem (Kızlar) Bandosu kurulması için Mızıka-yı Hümayun kumandanı bestekar Ferik Ahmet Necip Paşa'yı görevlendirmişti. Sultanın bu isteğinin bir sebebi de saraydaki erkek müzisyenlerin haremde musiki icra edememesiydi. Necip Paşa aldığı emir üzerine haremde müziğe yeteneği olan kızlardan bir grup kurmuş, Avrupa'dan getirttiği hocalarla hiç vakit kaybetmeden eğitimlere başlamıştı. Seksen kızdan oluşan Harem Bandosu'nu Tambur Major denilen bir hanım komuta ediyordu. Kendisi için 'Batılı anlamda ilk kadın orkestra şefi' desek hata etmiş sayılmayız. Bu bandonun ön tarafında klarnet, flüt, keman ve birinci trompet takımı; ikinci ve üçüncü sırada ise diğer trompet takımı, zil ve davullar bulunmaktaydı. Törenlerde Harem Bandosu, sarayın merasim salonunda yerini alır, teşrifatçı kalfanın işareti ile Sultan'ın salona giriş yaptığını anlar, Tambur Major komutasında önce selam havası, ardından da Marş-ı Hümayun çalarak Sultan'ı karşılardı.
LEYLA SAZ DA TANIKLIK ETTİ
Kadınlar Bandosu esasında sarayın bir süsü sayılırdı. Birkaç selam havası birkaç potbori parça ve bir iki opera eserini icra edebiliyor, bir de bunun yanında saraydaki bale heyetine yardımcı oluyorlardı. Elbette bu süreçte çok değerli kadın müzisyenler de yetişmişti. Bunlardan en meşhuru Dürr-i Nigar Hanım'dı. Kendisi kalfalık payesindeydi ve Donizetti Paşa'nın da öğrencisiydi. Sarayda hanımlara piyano dersleri vermiş, ayrıca Harem Bandosu'nun birinci kemancısı olmuştu. Şöhret Kalfa, Peyamnigar Kalfa, Levnifer Kalfa sarayda yetişmiş haremin diğer musiki hocalarındandı. Hanedana mensup birçok hanım sultan da ciddi musiki eğitimi almış hem Türk hem de Batı müziğinde besteler icra etmişlerdi.
Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemine tanıklık etmiş ünlü bestekar Leyla Saz Hanımefendi Harem Bandosu'nun bir bayram gününde yaptığı icrayı şöyle anlatıyor: "Abdülmecid devrinin son yıllarında, Vahideddin'in doğumunda Mabeyn bando takımı bahçede, harem takımı da bahçe kapısında paravan arkasında münavebe (nöbetleşe) ile çalmışlardı. Muzikacı beylerin ne dediklerini anlamak için biz birkaç çocuğu takımın yanına göndermişlerdi. Beyler, hayretle kadınlar nasıl olur da bu kadar mükemmel çalabilirler? Hemen hemen bizden iyi çalıyorlar denmiye layık dediklerini koşup sazende kalfalarla tebir ettik. Memnun oldular. Padişahın marşından sonra, o vakit İstanbul'da pek moda olan Guillaume Tell ile La Traviata'dan bazı parçalar çaldılar, hakikaten pek mükemmeldi."
Sultan Abdülaziz zamanında kızlar bandosu, biraz Valide Sultan'ın gürültülü şeyleri sevmemesi biraz da Sultan'ın daha çok şark müziğine duyduğu ilgiden dolayı yavaş yavaş gözden düştü ve kısa sürede unutuldu. Sultan II. Abdülhamit Harem Bandosu'nu tekrar ihya edip eski günleri yad etmek istemişse de tam olarak başarılı olamamış, harem dairesinde çok mütevazı küçük bir orkestra vücuda getirebilmişti. Bu orkestra Sultan Abdülhamit'in son günlerine kadar haremin musiki ihtiyacını karşılamıştı.
Kadınlar Bandosu sarayın bir süsü sayılırdı. Birkaç selam havası birkaç potbori parça ve bir iki opera eserini icra edebilir, bir de bunun yanında sarayın bale heyetine yardımcı olurlardı.
Kaynak: Starpazar / Murat Kutlu