Dillere destan yazlık saray
II. Mahmud’un kızı Adile Sultan’ın dillere destan kasrı, kıymetli vazolar, mozaikli-insan tasvirli dolap kapakları ve Avrupa’dan getirilen nadide eşyalarla donatılmış. Balyan Kalfa imzalı yapı, Üsküdar’ın doğal zenginliklerinden Validebağ Korusu’yla adeta bütünleşmiş.
- Tarih
- Giriş Tarihi: 00:00 | 01.02.2015
- Güncelleme Tarihi: 12:35 | 01.02.2015
Adile Sultan, adı günümüze dek gelmiş, her daim anlatılacak hikaye ve eserlere sahip, padişahlarla beraber yaşamış önemli bir sultandır. II. Mahmud'un kızı, Sultan Abdülaziz'in kardeşi, II. Abdülhamid'in halasıdır. Sadrazam Mehmed Ali Paşa'nın eşi Adile Sultan, divanı olan tek padişah kızıdır. Yaşadığı yapılar, dillere destandır.
Türbe ziyaretlerine çok önem veren Adile Sultan, tasavvufa ilgisi nedeniyle Nakşibendi tarikatına girer. Yaşadığı köşk ve yalıları da adeta birer ibadethaneye çevirdiği anlatılır. Günümüzde Mimar Sinan Üniversitesi'nin bulunduğu Fındıklı Sarayı da Adile Sultan ile anılan yapılardan biridir. Meclis-i Mebusan binası ve Güzel Sanatlar Akademisi olarak kullanılan Fındıklı Sarayı, Sultan'a evlilik sonrası ikamet için tahsis edilir. Tophane Müşiri Mehmed Ali Paşa ile dillere destan bir düğünle evlenir. Düğün, 19'uncu yüzyılın muhteşem saray düğünlerindendir. Hocam Prof. Dr. Semavi Eyice, düğün eğlencelerinden birinin "Bir yabancının İstanbul'a ilk defa getirdiği balonla göğe yükselmesi" olduğunu anlatır.
'VALİDE BAĞI'NIN HİKAYESİ
Tarihle iç içe olan Üsküdar'ın en eski alanlarından Valide Bağı Korusu, semtin çok önemli kültürel değerlerindendir. 354 bin metrekare alandaki koru, Adile Sultan Kasrı'nın yanı sıra, Sultan Aziz'in Av Köşkü, Haydarpaşa Lisesi, Validebağ Öğretmen Huzurevi, Validebağ Hastanesi ve Anadolu Sağlık Meslek Lisesi'ne de ev sahipliği yapar. Şehrin nefes aldığı ender alanlardan alan koru, doğal bitki örtüsü ile dikkat çeker.
Validelere, dönemlerinin en önemli kadınlarına ait olan korunun Valide Bağı (Validebağ) adını alması da tesadüf olmaz. Önce III. Selim, annesi Mihrişah Valide Sultan için bir bağ köşkü yaptırır koruya. Sultan Abdülmecid, Bezmialem Valide Sultan'a hediye eder tüm bölgeyi. Valide Sultan'ın korusuna çok önem verdiği, yurtiçi ve yurtdışından özel bitkiler getirdiği bilinir. Bulgaristan'dan kara dünya üzümü ve Ödemiş'ten İzmir siyahının yanı sıra 206 farklı armut türü, 98 elma, 13 tür vişne, 15 tür muşmula, 11 tür incir ve 11 tür dut fidesi yetiştirilir.
Haluk Şehsuvaroğlu, Altunizade Ailesi'nden aldığı bilgilerle yazdığı yazısında "Bu geniş arazi ve köşkün, Altunizade İsmail Paşa'nın tasarrufuna geçtiğini" ifade eder. Arazinin kaderi mi bilinmez ama Sultan Aziz önce annesi Pertevniyal Valide Sultan'a hediye eder. Koru daha sonra Sultan Aziz'in kız kardeşi Adile Sultan'a geçer. 1853 yılında Balyan Kalfa tarafından inşa edilen kasır, bodrum kat üzerine inşa edilen iki katlı bir yapıdır. Merdivenleri, kubbeli tavanı ve bezemeleriyle gerçekten çok güzel bir bina olan yapının cümle kapısının sağ tarafında bir 'araba kapısı' bulunurmuş. Bu kapı günümüze ulaşmaz.
NADİDE ESERLERLE SÜSLÜ
Nadide Avrupa eşyalarıyla döşeli bu kasırda, kıymetli vazolar, mozaikli ve kapaklarında insan tasviri olan dolaplar bulunurmuş. Gördeskari seccadeleri, som yaldızlı Arapkari kumaş kaplı mobilyaları, amber ağacından elvan çiçekli kumaş kaplı sandalyeleri, perdeli ve dibi ve kapağı altından su sürahisine dek her şey özenle seçilmiş.
Burayı uzun yıllar yazlık saray olarak kullanan Adile Sultan'ın "Zevci Mehmet Ali Paşa ile bu köşkte yazları oturmak için geldikleri, geliş ve dönüşlerinde karakollara, bekçilere, fakirlere altınlar dağıttıkları" söylenir.
HABABAM SINIFI'NIN HATIRASI MERDİVENLERİNDE SAKLI
Adile Sultan'dan sonra buraya yerleşen Sultan Reşad'ın eşi Darrüalem Kadın, 1909'da vefat edince kasır boş kalır. 1916 yılında Darül Eytam (Yetimler Yurdu) olarak düzenlenen yapı, 1924'te Şehir Yatı Mektebi olur.
1927 yılında hasta öğrenci ve öğretmenler için şifa yurdu (prevantoryum) olarak kullanılır. Üstelik tedavide olan öğrencilerin eğitimleri "terbiye öğretmenleri" sayesinde devam eder. 1930'larda yapının orijinal çatı katı sökülerek kagir bir kat eklenir maalesef. Ancak bu kat yapıya zarar verince sökülür ve yapı, beşik çatı ile örtülür. 1973 yılına dek hizmet veren yapı kapatılır.
Yapının hafızalarımıza kazınması ise ünlü Hababam Sınıfı filmleriyle gerçekleşir. 1975 yılında Hababam Sınıfı, 1976'da Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, 1977'de Hababam Sınıfı Uyanıyor ve 1978'de Hababam Sınıfı Tatilde filmleri çekilir. Hafize Ana'nın elinde zille merdivenlerden inişi, Mahmud Hoca'nın pencerelerden öğrencilerini takip edişi hep bu kasrı hatırlatır. İçinde Hababam Sınıfı Müzesi olan bu yapıyı görmenizi tavsiye ederim.
Gerek mimari değeri yüksek, zarafetin ifadesi yapıları, gerekse tabiatının eşsiz dokusuna tanıklık etmek için 'Valide Bağı' korusuna düşürün yolunuzu. Doğayla tarihin buluşmasının en güzel örneği koru ve Adile Sultan Kasrı sizleri bekliyor.
Belkıs Kamut Aktürk / STAR PAZAR
Türbe ziyaretlerine çok önem veren Adile Sultan, tasavvufa ilgisi nedeniyle Nakşibendi tarikatına girer. Yaşadığı köşk ve yalıları da adeta birer ibadethaneye çevirdiği anlatılır. Günümüzde Mimar Sinan Üniversitesi'nin bulunduğu Fındıklı Sarayı da Adile Sultan ile anılan yapılardan biridir. Meclis-i Mebusan binası ve Güzel Sanatlar Akademisi olarak kullanılan Fındıklı Sarayı, Sultan'a evlilik sonrası ikamet için tahsis edilir. Tophane Müşiri Mehmed Ali Paşa ile dillere destan bir düğünle evlenir. Düğün, 19'uncu yüzyılın muhteşem saray düğünlerindendir. Hocam Prof. Dr. Semavi Eyice, düğün eğlencelerinden birinin "Bir yabancının İstanbul'a ilk defa getirdiği balonla göğe yükselmesi" olduğunu anlatır.
'VALİDE BAĞI'NIN HİKAYESİ
Tarihle iç içe olan Üsküdar'ın en eski alanlarından Valide Bağı Korusu, semtin çok önemli kültürel değerlerindendir. 354 bin metrekare alandaki koru, Adile Sultan Kasrı'nın yanı sıra, Sultan Aziz'in Av Köşkü, Haydarpaşa Lisesi, Validebağ Öğretmen Huzurevi, Validebağ Hastanesi ve Anadolu Sağlık Meslek Lisesi'ne de ev sahipliği yapar. Şehrin nefes aldığı ender alanlardan alan koru, doğal bitki örtüsü ile dikkat çeker.
Validelere, dönemlerinin en önemli kadınlarına ait olan korunun Valide Bağı (Validebağ) adını alması da tesadüf olmaz. Önce III. Selim, annesi Mihrişah Valide Sultan için bir bağ köşkü yaptırır koruya. Sultan Abdülmecid, Bezmialem Valide Sultan'a hediye eder tüm bölgeyi. Valide Sultan'ın korusuna çok önem verdiği, yurtiçi ve yurtdışından özel bitkiler getirdiği bilinir. Bulgaristan'dan kara dünya üzümü ve Ödemiş'ten İzmir siyahının yanı sıra 206 farklı armut türü, 98 elma, 13 tür vişne, 15 tür muşmula, 11 tür incir ve 11 tür dut fidesi yetiştirilir.
Haluk Şehsuvaroğlu, Altunizade Ailesi'nden aldığı bilgilerle yazdığı yazısında "Bu geniş arazi ve köşkün, Altunizade İsmail Paşa'nın tasarrufuna geçtiğini" ifade eder. Arazinin kaderi mi bilinmez ama Sultan Aziz önce annesi Pertevniyal Valide Sultan'a hediye eder. Koru daha sonra Sultan Aziz'in kız kardeşi Adile Sultan'a geçer. 1853 yılında Balyan Kalfa tarafından inşa edilen kasır, bodrum kat üzerine inşa edilen iki katlı bir yapıdır. Merdivenleri, kubbeli tavanı ve bezemeleriyle gerçekten çok güzel bir bina olan yapının cümle kapısının sağ tarafında bir 'araba kapısı' bulunurmuş. Bu kapı günümüze ulaşmaz.
NADİDE ESERLERLE SÜSLÜ
Nadide Avrupa eşyalarıyla döşeli bu kasırda, kıymetli vazolar, mozaikli ve kapaklarında insan tasviri olan dolaplar bulunurmuş. Gördeskari seccadeleri, som yaldızlı Arapkari kumaş kaplı mobilyaları, amber ağacından elvan çiçekli kumaş kaplı sandalyeleri, perdeli ve dibi ve kapağı altından su sürahisine dek her şey özenle seçilmiş.
Burayı uzun yıllar yazlık saray olarak kullanan Adile Sultan'ın "Zevci Mehmet Ali Paşa ile bu köşkte yazları oturmak için geldikleri, geliş ve dönüşlerinde karakollara, bekçilere, fakirlere altınlar dağıttıkları" söylenir.
HABABAM SINIFI'NIN HATIRASI MERDİVENLERİNDE SAKLI
Adile Sultan'dan sonra buraya yerleşen Sultan Reşad'ın eşi Darrüalem Kadın, 1909'da vefat edince kasır boş kalır. 1916 yılında Darül Eytam (Yetimler Yurdu) olarak düzenlenen yapı, 1924'te Şehir Yatı Mektebi olur.
1927 yılında hasta öğrenci ve öğretmenler için şifa yurdu (prevantoryum) olarak kullanılır. Üstelik tedavide olan öğrencilerin eğitimleri "terbiye öğretmenleri" sayesinde devam eder. 1930'larda yapının orijinal çatı katı sökülerek kagir bir kat eklenir maalesef. Ancak bu kat yapıya zarar verince sökülür ve yapı, beşik çatı ile örtülür. 1973 yılına dek hizmet veren yapı kapatılır.
Yapının hafızalarımıza kazınması ise ünlü Hababam Sınıfı filmleriyle gerçekleşir. 1975 yılında Hababam Sınıfı, 1976'da Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, 1977'de Hababam Sınıfı Uyanıyor ve 1978'de Hababam Sınıfı Tatilde filmleri çekilir. Hafize Ana'nın elinde zille merdivenlerden inişi, Mahmud Hoca'nın pencerelerden öğrencilerini takip edişi hep bu kasrı hatırlatır. İçinde Hababam Sınıfı Müzesi olan bu yapıyı görmenizi tavsiye ederim.
Gerek mimari değeri yüksek, zarafetin ifadesi yapıları, gerekse tabiatının eşsiz dokusuna tanıklık etmek için 'Valide Bağı' korusuna düşürün yolunuzu. Doğayla tarihin buluşmasının en güzel örneği koru ve Adile Sultan Kasrı sizleri bekliyor.
Belkıs Kamut Aktürk / STAR PAZAR
DİĞER