Türkiye'nin kabus dönemi: Koalisyonlar! İstikrarsızlık ve krizler damga vurdu! İşte o dönemin gazete manşetleri...

Türkiye çok partili hayata geçtiği günden bu yana, en kısası 3 ay en uzunu ise 3,5 yıl süren koalisyon hükümetleri deneyimi yaşadı. Türkiye'de, 30 Ekim 1923 tarihinden bu yana 62 hükümet görev yaptı. Bu hükümetler arasında iki ya da daha fazla sayıda partinin katılımıyla oluşan koalisyon hükümetleri de yer aldı. Ayrıca Türkiye, siyasi tarihinde geçici hükümetler, partilerüstü ve azınlık hükümetleri deneyimi de yaşadı. ÇOK SAYIDA NEDENLE KOALİSYON SİSTEMİ YÜRÜMEDİ Koalisyon deneyimlerinde, iki ya da daha fazla partinin, ileride karşılaşacağı anlaşmazlıkları da gidermek amacıyla, koalisyon protokolü yapıldı. Koalisyon hükümetleri, söz konusu protokolün ardından kısa sürede hükümet programı hazırlanıp kabine listesinin açıklanmasından sonra güvenoyu alarak göreve başladı. Koalisyonlar; hükümet içi anlaşmazlıklar nedeniyle partilerden birinin çekilmesi, başbakanın istifası, koalisyon süreci içinde gerçekleşen seçimler nedeniyle partilerin temsil oranının düşmesi gibi nedenlerden dolayı sona erdi. EN UZUN SÜRE 3,5 YIL İlk koalisyon hükümetini, 20 Kasım 1961 tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Adalet Partisi (AP) milletvekilleri oluşturdu. Bu koalisyonun ömrü yaklaşık 7 ay sürdü. İkinci koalisyon hükümeti ise 25 Haziran 1962'de, CHP, Yeni Türkiye Partisi (YTP), Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKPM) ve bağımsız milletvekilleri arasında kuruldu. Bu hükümet, 25 Aralık 1963 yılına kadar görevde kaldı. Bir sonraki koalisyon hükümeti, 25 Aralık 1963'te CHP milletvekilleri ile bağımsız milletvekillerinin katılımıyla oluşturuldu. Hükümet yaklaşık 14 ay görev yaptı. Daha sonra 20 Şubat 1965 tarihinde AP-YTP-CKMP-MP koalisyonu kuruldu. Koalisyon 8 ay görevde kaldı. Türkiye'deki diğer bir koalisyon hükümeti de 1974 yılında CHP ile Milli Selamet Partisi (MSP) arasında kuruldu ve yaklaşık 2 yıl görevde kaldı. Adalet Partisi (AP), Milli Selamet Partisi (MSP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) ise 1975 yılında koalisyon hükümeti kurdu. Hükümetin ömrü 27 ay sürdü. Diğer bir koalisyon, 21 Temmuz 1977 yılında AP, MSP ve MHP milletvekillerinden oluştu. Hükümet, 5 Ocak 1978 tarihine kadar, 6 ay görev yaptı. CHP'nin 1978'de bağımsız milletvekilleriyle oluşturduğu hükümetin görev süresi yaklaşık 2 yıl sürdü. Bir başka koalisyon hükümeti de 20 Kasım 1991 tarihinde, DYP ile SHP arasında kuruldu. Hükümet, 16 Mayıs 1993 tarihine kadar, 18 ay görevde kaldı. DYP ve SHP, 1993 yılında yeniden koalisyon hükümeti oluşturdu. Hükümet bu kez 28 ay ülkeyi yönetti. DYP, 1995 yılında ise CHP ile koalisyon hükümeti kurdu. Hükümetin ömrü 4 ay sürdü. Anavatan Partisi (ANAP) ile DYP'nin 1996 yılında kurduğu koalisyon hükümetinin görev süresi 3 ay sürdü. Ardından Refah Partisi ile DYP arasında koalisyon kuruldu. Bu hükümet de 1 yıl görevde kaldı. Ülkede 30 Haziran 1997 tarihinde kurulan koalisyon hükümeti ise ANAP-DSP-Demokrat Türkiye Partisi (DTP) milletvekillerinden oluştu. Bu hükümetin ömrü de yaklaşık 18 ay oldu. DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümeti ise 28 Mayıs 1999 tarihinde kuruldu, 18 Kasım 2002 yılına kadar, 3,5 yıl görevde kaldı. Necmettin Erbakan'ın başındaki RP-DYP Hükümeti, 28 Şubat sürecinde, iki partinin yaptığı koalisyon protokolü çerçevesinde görevi, DYP Genel Başkanı Tansu Çiller'e devretmek üzere istifasını Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e verdi. Ancak Demirel, hükümeti kurmak için Çiller yerine ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz'ı görevlendirdi. Türkiye çok partili hayata geçtiği günden bu yana, en kısası 2 ay en uzunu ise 3,5 yıl süren koalisyon hükümetleri deneyimi yaşadı. NELER YAŞANMIŞTI? 1991 genel seçimleri sonucunda kurulan koalisyon her geçen gün büyüyen demokratikleşememe sorununa ve ekonomik bunalıma bir yol bulamamıştı. Özal'ın vefatı sonrası Çankaya'ya çıkan Süleyman Demirel'in halefi Tansu Çiller de ülkeyi düzlüğe çıkaracak bir reçete sunamazken, Çiller hükümeti güven oyu alamayınca yeni bir koalisyon hükümeti kuruldu. 1995'de yapılan kurultayda CHP Genel Başkanı olan Deniz Baykal, başbakan yardımcısı olarak görev aldı. Ancak bu durum Çiller'de rahatsızlığa neden olunca Çiller istifa etti. REFAH'IN HİZMET SİYASETİYLE TANIŞILDI 1994'te belediye başkanları seçimlerine genel bir misyon yüklendi. Solu temsil eden koalisyon yüzde 25 gibi bir oy alıp büyük bir hüsran yaşarken Türkiye, Refah Partisi'nin hizmet siyasetiyle tanışacaktı. Ankara ve 5 büyük kent Refah Partisi'ne geçmişti. İstanbul ve Ankara'da izlediği başarılı belediye hizmetleriyle genel seçimlerden de birinci çıkmıştı. CHP ile bu seçimde barajı zor geçmişti. Ancak TBMM'de çoğunluğu sağlayamayan Refah Partisi hükümeti kuramadı. Demirel'in görevlendirdiği Tansu Çiller ve Mesut Yılmaz ile anlaşılıp hükümet kurulabilmişti. Ancak Anayol ve DYP hükümeti düşünce görev yeniden Erbakan'a verildi. Erbakan 1996'da koalisyonun başbakanı olarak ülkeye can suyu vermeye başlamıştı. Koalisyona Muhsin Yazıcıoğlu da 7 vekille dışarıdan destek verdi. FETÖ'DEN HAYIRLI OLSUN MESAJI Erbakan ve Çiller'in kurduğu bu hükümetin indirilmek için her şey denendi. Tehditler, şantajlar ve ağır hakaretler sonrası Erbakan istifa etti. Yeni hükümet koalisyonla birlikte Mesut Yılmaz'ın başbakanlığıyla kuruldu. O dönemde terör örgütü FETÖ'nün de yayın organı olan Zaman Gazetesi de 'Hayırlı olsun' ifadelerini kullandı. Türkiye büyük bir kara tünele girerken, toplumun her kesimine karşı nefret uyandıracak eylemle hücum edildi. 90'LI YILLARIN KÖRDÜĞÜMÜ: KOALİSYONLAR A HABER UYGULAMASINI İNDİRMEK İÇİN TIKLAYIN