‘Tek adam’lık diyenlere işte dünyadan örnekler

Dünyanın birçok ülkesindeki yönetim şekilleriyle yapılan kıyaslama, Cumhurbaşkanlığı sistemiyle getirilmek istenen yeni hükümet modeline yönelik eleştirilerin başında gelen, 'Tek adam'lık iddiasını ortadan kaldırıyor. İster 'Başkanlık" ister, 'Parlamenter' sistem ile yönetilsin, dünyanın ileri gelen ülkelerinde de başkanlar ve cumhurbaşkanlarına benzer yetkiler tanınıyor. Cumhurbaşkanı veya başkanlara, 'kararname çıkarma', 'yargı kurumlarına atama yapma', 'üst düzey kamu görevlilerini atama ve görevden alma' gibi detay yetkilerinin yanı sıra, anayasalarında tanınan'ülkenin temsili' yönündeki genel yetkiler Türkiye ile benzerlik taşıyor.

BİRLİĞİ TEMSİL EDECEK

Cumhurbaşkanı'nın görev ve yetkilerini düzenleyen Anayasa'nın 104. Maddesi'nde değişiklik getiren maddeyle, Cumhurbaşkanı devletin başı sayılacak. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı'na ait olacak. 'Devlet Başkanı' sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Türk Milleti'nin birliğini temsil; anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin edecek.

BAKANLARI ATAYACAK

Cumhurbaşkanı bakanları, yardımcılarını ve üst düzey kamu yöneticilerini atayıp görevlerine son verme yetkisine de sahip olacak. Milletlerarası antlaşmaları imzalayıp yayınlayabilecek. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları halkoyuna sunabilecek. Milli güvenlik politikalarını belirleyecek ve gerekli tedbirleri alacak. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin başkomutanlığını yapacak. Ayrıca Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanılmasına karar verebilecek.

DİĞER ÜLKELERDEKİ YETKİ

Cumhurbaşkanı'na, kamu görevlilerini atayıp görevlerine son verme, yargı kurumlarına üye seçme, kararname çıkarma gibi detay yetkilerinin dışında, anayasa ile verilen 'genel' yetkiler diğer ülkelerde ise şöyle:

İNGİLTERE: Başbakan, siyasi sistemde ülkedeki yetki ve otorite sahibi kişi. Başbakan'ın gücü yalnızca bakanları ataması, görevden alması ve kabineye başkanlık etmesinden değil, tüm kamu yetkilerinden, hükümet komisyonları gibi diğer devlet örgütlenmeleri üzerindeki etkisinden ve lordluk gibi unvanların dağıtımındaki yetkilerinden kaynaklanıyor.

ALMANYA: Şansölye'nin ve bakanların atanması ve görevden alınması, federal yargıçların, federal memurların, subayların ve astsubayların atanması, münferit hallerde Federal Devlet adına kullanılan af yetkisi ve Federal Meclisi toplantıya çağırmak, Cumhurbaşkanı'nın önemli görev ve yetkileri arasında. Cumhurbaşkanı'nın karar ve işlemlerinin geçerli olabilmesi için Şansölye veya yetkili bakan tarafından imzalanması gerekiyor.

FRANSA: Cumhurbaşkanı yasama organına karşı sorumlu değil. Yürütme, parlamenter sistemlerde olduğu gibi iki başlı: Cumhurbaşkanı ve hükümet. Ancak yürütmedeki yetkilerin önemli bir kısmı Cumhurbaşkanı'na ait.

İSVEÇ: Başbakan ve bakanlardan oluşan hükümet, monarşinin başı değil, sadece hükümetle ilgili kararları almak için yetkilendiriliyor. Veraset Yasası altında İsveç tahtına hâkim olan hükümdar, devlet başkanıdır. 1973 Eylül'den beri İsveç Devlet Başkanı olan Kral Carl XVI Gustaf, hiçbir siyasi güç kullanamaz ve siyasi yaşama katılamaz.

ABD: Bütün yürütme yetkileri genel olarak Başkan'a ait. Ordunun başkomutanlığını yapmak, dış ilişkileri yürütmek, uluslararası antlaşmaları görüşmek, bazı görevlileri atamak gibi yetkileri bulunuyor. Ulusal savunmadan sorumlu Başkan'ın, savaş ilan etme yetkisi bulunuyor.

MEKSİKA: Yürütme yetkisine sahip olan Başkan, hem devletin hem de hükümetin başı. Dış politikanın yürütülmesi, veto, üst düzey kamu yöneticilerini Senato'nun onayıyla atamak, kararname çıkarmak gibi önemli yetkileri var.

BREZİLYA: Başkan, temel olarak ulusal bütçenin hazırlanmasının yanı sıra, Kongre'ye yasa önerisinde bulunmak, silahlı kuvvetlere başkomutanlık etmek, çok sayıda üst düzey devlet görevlisini atamak ve kararname çıkarmak gibi yetkilere sahip.

ARJANTİN: Ülkede başkan Bakanlar Kurulu başkanını ve bakanları, başkanlık sekreterliklerini, büyükelçilik çalışanlarını ve anayasa tarafından atamaları düzenlenmemiş görevlileri atayıp görevden alabiliyor. Ayrıca Kongre'ninonayıyla savaş ilan etme yetkilerini elinde bulunduruyor.

GÜNEY KORE: Yürütme yetkisine sahip olan Başkan, hem devletin, hem yürütmenin, hem de ordunun başı sıfatını taşıyor. Başkan Ulusal Meclis'e yasa teklifinde bulunmak, meclis tarafından gönderilen yasaları veto etmek gibi yetkileri kullanabiliyor.

CHP KENDİ EVET'İNE BİLE TAHAMMÜL EDEMEDİ

TBMM'de kabul edilen ve gelecek aylarda referanduma sunulacak olan 18 maddelik anayasa değişikliğine karşı 'hayır' kampanyası başlatan Cumhuriyet Halk Partisi, 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerinde kullandığı 'Evet' sloganına bile tahammül edemedi. Halk oylamasında 'hayır' kampanyası yürütecek olan CHP, seçim otobüslerindeki 'Önce İnsan, Önce Birlik, Önce Türkiye' sloganının altında yer alan 'evet' mührü çıkartmalarını kaldırttı. Kampanya kapsamında 'evet'in yanlış anlamalara yol açabileceğinden endişe eden CHP'nin yeni sloganın belirlenmesinin ardından seçim otobüslerini yeniden giydirileceği öğrenildi.
Kaynak: STAR