Garantili tazminat

FARUK ERDEM - SABAH / Geçtiğimiz hafta Orta Vadeli Program (OVP- 2015/2017) açıklandı. Büyümeden yatırıma, teşvikten enflasyona her konu detaylı olarak işlendi. Programın en önemli bölümlerinden birini de istihdam politikaları ve çalışma hayatıyla ilgili yenilikler oluşturdu. Dezavantajlı grupların işgücüne katılması, işgücü piyasasının taleplerine uyumlu mesleki beceriler kazandırılması, işçi sağlığı ve güvenliği alanındaki sorunların çözümü, geçici iş ilişkisinin sağlanması, taşeronluk gibi konular öne çıkan başlıklar. Bugün üzerinde durmak istediğimiz her iki konu da OVP'de yer aldı. Bunlardan biri, yeni kıdem tazminatı sistemi, diğeri ise kayıtdışı çalışmayı önleyecek tedbirler. Gerek iş mahkemelerindeki dosyalar gerekse bize gelen sorular hep tazminat konusuna yoğunlaşıyor. Çünkü çalışanlar tazminatlarını alamıyor. Bakanlığın açıkladığı rakamlara göre yüzde 80-90'lara ulaşan bir oranda kıdem tazminatı sorunu var. O zaman sürdürülebilir bir yeni sistemin getirilmesi şart görünüyor. OVP'de şu ifadeler var: "Sosyal taraflarla diyalog içerisinde tüm işçilerin faydalanacağı ve bireysel hesaba dayanan bir kıdem tazminatı sistemi geliştirilecektir…"
Sosyal taraflarla diyalog içerisinde ifadesi çok önemli. Bu konuda gerek işçi gerekse işveren kesimleriyle bir mutabakat aranacağı anlaşılıyor ki, yapılan haklı haksız eleştiriler de ortadan kalkacaktır.
Herkesin yararlanacağı bir sistem de önemli. Yani bugün 1 yılını dolduramayan ya da belli şartlarda çalışmayan tazminatı hak edemezken, çalışan herkes için bu imkân doğacak.
Bireysel hesaba dayalı tazminat sistemi ifadesinden de bir fonun öngörüldüğü belli oluyor. Eğer kıdem tazminatına bir garanti gelecekse bunun kime, ne zararı var? Kazanılmış hakların güvence altına alındığı, geriye gidiş olmayacak bir çözüm herkesin yararına. Üstelik tazminat ödeyemediği için iflas eden şirketler de bu fon sayesinde ayakta kalacak. OVP'de kayıtdışı sorununa yönelikse şu ifadelerle yer alıyor: "Kayıtdışı istihdam ve kayıtdışı ücretle mücadele edilerek, kayıtlı çalışan sayısı artırılacak..." Kayıtdışı istihdamla mücadelede önemli mesafeler alındı. 2005'te yüzde 48.17 olan kayıtdışı istihdam 2013'te 36.75 olarak gerçekleşti. Benim 'gizli kayıtdışılık' dediğim konu ise OVP'de de kayıtdışı ücret olarak yer aldı ki bu memnuniyet verici. Yani gerçek maaşın bordrolarda gizlenerek çalışanların asgari ücretten gösteriliyor olması. Bu konuda Alo 170'in katkısı da çok büyük.
OVP'DE İSTİHDAM HEDEFLERİ
* 3 yılda toplam istihdam: 1 milyon 833 bin kişi
* İş gücüne katılım: Yüzde 51'den 51.9'a çıkacak
* Kadınların istihdama katılımı: Yüzde 32.7 olacak
* Tarımın ağırlığı: Yüzde 23.6'dan yüzde 22.1'e gerileyecek
* İşsizlik oranı: 2014 sonu yüzde 9.5, 2017 sonu yüzde 8.9 olacak
ÜNİVERSİTELİ İŞÇİLER VE ÜNİVERSİTELİ İŞSİZLER
Üniversite mezunu arkadaşlarımızın iki büyük sorunu var. Bir kesim kamuda memur işi yapmasına rağmen işçi kadrosunda. Bu arkadaşlarımız 'maaşları düşme pahasına' memurluk talep ediyor. Yani artık yaptıkları iş gereği memur kadrosunda olmak istiyorlar. Konu KPDK toplantılarında karar bağlandı şimdi yasal düzenleme gerekiyor. Bir diğer kesim ise üniversite bitirmiş KPSS'den yüksek puan almış ama atanamayan kesim. Gıda mühendisleri, Ziraat mühendisleri. İktisadi İdari Bilimler mezunları, Arkeologlar, Sanat tarihçileri, Fen Edebiyat mezunları İş ve Meslek Danışmanları ve öğretmen adayları. Bu arkadaşlarımız kamuya yapılan atamalarda adaletli bir dağılım yapılmasını ve meslekleriyle ilgili alanlarda çalışma imkanı verilmesini istiyorlar. Üstelik bütün bu alanlarda ihtiyaç olduğu da ortada. Özellikle gıda konusunda, hem denetim karmaşasını ortadan kaldırmak hem de sağlıklı gıdaya ulaşmak için gıda mühendislerinin sahada olmasına ihtiyaç var. OVP'deki 74 bin kadro dağıtılırken tüm bu mezunlar mutlaka dikkate alınmalı.
STAJYERLİK SAYILMIYOR
Ekim 1996'da stajyerlik yaptım. 2002'de işe başladım. 15 yıl 3600 gün fırsatından yararlanabilir miyim? Mehmet Ali EKER
15 yıl 3600 fırsatından yararlanmak için 9 Eylül 1999'dan önce sigortalı olmanız lazım. Stajyerlik bu hakkı vermiyor. Maalesef yararlanamazsınız. Bu kural olmasa bile 15 yılınız 2017'de doluyor.
BORÇLANMA İMKANI YOK
1972 doğumlu 3 çocuk annesiyim. Sigorta giriş tarihi 1996. Doğumlar sigortadan önce. Primim eksik. Eksik günler için borçlanma yapıp emekli olabiliyor muyum? Sevda AKBABA
Sigortadan önce yapılan doğumlar maalesef borçlanılamıyor. Bu yüzden eksik primlerinizi çalışarak ya da isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlayabilirsiniz. En az 52 yaş ve 5825 gün gerekiyor.
İSTİFADA MAAŞ YOK
* 20. 04. 2010'da işe başladım. 2014'te evlendim ve 30.09.2014 de ayrıldım. Eşim çalışmamı istemiyor. İşsizlik maaşı alabilir miyim? Çağla BUSE
İşsizlik ödeneğinin prim ve çalışma süresi şartlarının dışında işten kendi isteğiniz olmadan ayrılmanız ya da geçerli bir sebeple fesih hakkınızı kullanmanız gerekiyor. Kendi isteğinizle ayrıldığınız için işsizlik maaşı alamazsınız.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
Eşimin 1997'de yatırılmış 270 gün SSK primi var. 4.8.1979 doğumlu. 2 çocuğumuz var. Ne zaman emekli olabilir? Akif GÖRGÜLÜ
Gün, ay bilgisi vermemişsiniz. En az 53 yaş ve 5900 gün şartlarına tabisiniz. Bu 54 yaş ve 5975 gün de olabilir. Borçlanma yapsanız bile 1440 gün kazanırsınız. 3600 gün emekliliğe de yetmez. O yüzden çalışması ya da isteğe bağlı prim ödemesi gerekir.
15.11.1967 doğumluyum. 1987'de askere gittim. 01.09.1991'de sigortalı oldum. 7000 iş günüm var. Ne zaman emekli olurum?. Bünyamin AKABAY
25 yıl 53 yaş ve 5600 prim günü şartlarına tabisiniz. Priminiz tamam, yılınız 2016'da dolacak. 4 ay askerlik borçlanarak 52 yaşında 15.11. 2019 tarihinde emekli olursunuz.
19.07.1969 doğumluyum ilk işe girişim 20.09.1991. 6100 prim günüm var. Çalışmam emekli maaşımı düşürür mü? Ne zaman emekli olurum? Recep BALI
25 yıl 53 yaş ve 5600 gün şartlarına tabisiniz. Priminiz tamam yılınız 2016'da tamamlanacak. Askerlik işe girişten önceyse 4 ay borçlanıp 52 yaşa tabi olabilirsiniz. Bu durumda emeklilik tarihiniz 19.07.2021 tarihi olur. Brüt maaşınız 3 bin liradan düşükse emekli maaşınız azalabilir.
16.02.1971 doğumluyum. Sigorta girişim 01.01.1991. Günüm doldu. Askerlik borçlanması ödersem ne zaman emekli olurum? Koray SERT
52 yaş 25 yıl ve 5525 prim günü şartlarına tabisiniz. Askerliği işe girişten önce yaptıysanız 14 ay borçlanıp 51 yaşında emekli olursunuz.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Sorularınızı bizesorun@sabah.com.tr ve faruk.erdem@sabah.com.tr adresine gönderebilirsiniz. Bize @farukerdem twitter adresinden de ulaşabilirsiniz
HER PAZAR SAAT 15.15'TE AHABER'DE BİZE SORUN PROGRAMI'NDA SORULARINIZI CEVAPLIYORUZ… Tel: 0212 300 66 66