Rusya'nın eline koz geçti

Mahkeme kararının Ukrayna'ya karşı Kremlin'in elini güçlendirip yeni bir koz sağladığı, yargı sürecinin tamamlanmasının ardından Savçenko davasının farklı bir boyut alabileceği ileri sürülüyor.

Davanın görülmesi sırasında Savçenko ile ilgili soruları "yargı sürecini" ileri sürerek yanıtsız bırakan Kremlin'in, Savçenko'yu Ukrayna'nın elindeki Rus askerlerle takas için kullanabileceği de iddialar arasında bulunuyor.

Öte yandan Savçenko davasında kırtasiye eksikliklerini gerekçe göstererek yargı ve tutukluluk sürecini uzatan mahkemenin tutumu, Rus adalet sisteminin işleyişini ortaya koymuş oldu. Ukrayna da Savçenko'ya destek çağrısıyla bu işleyişi tüm dünya kamuoyuna göstermiş oldu.

UKRAYNA ORDUSUNUN TEK KADIN PİLOTU

Ukrayna ordusunun tek kadın pilotu olarak tanınan Üsteğmen Savçenko, Ukrayna ordusunda Mi-24 tipi helikopter pilotuydu.

Eski Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'in Avrupa Birliği'ne yönelik entegrasyon sürecini reddetmesinin ardından başlayan gösterilerin ülkenin doğusuna sıçraması üzerine 2014'te ayrılıkçılarla mücadele etmek için Donbas'a giden Savçenko, Rusya yanlısı ayrılıkçılara karşı mücadele için Ukrayna İçişleri Bakanlığına bağlı olarak kurulan "Aydar" gönüllü taburunda gençlere eğitim vermeye başladı.

Yaralı Ukraynalı askerleri 17 Haziran 2014'te Lugansk yakınlarındaki Metallist köyünden taşırken ayrılıkçılar tarafından esir alınan Savçenko, Zarya taburuna götürüldü. Bu arada Savçenko'nun esir alınmasından birkaç saat sonra Metallist köyü yakınlarında görev yapan Rus medya mensupları Igor Korneluk ve Anton Voloşin, bulundukları yere top mermisi düşmesi nedeniyle hayatlarını kaybetti.

Savçenko, bir süre Rusya yanlısı ayrılıkçıların Zarya taburunda esir tutuldu. Ayrılıkçılar önce Savçenko'yu esir değişimi için kullanmak istedi ve pilotun ailesiyle temas kurmasına izin verildi. 23 Haziran'dan sonra haber alınamayan Savçenko'nun 8 Temmuz 2014'te Rusya'nın Voronej kentine götürüldüğü ortaya çıktı. Savçenko, ifadesinde kendisini Ukrayna'dan Rusya'ya bizzat ayrılıkçıların sözde Lugansk Halk Cumhuriyeti'nin savunma bakanının götürdüğünü belirtti.

Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko, Dışişleri Bakanlığı'na ve Ukrayna Baş Savcılığı'na Savçenko'nun Rusya'dan geri getirilmesi için gereken önlemlerin alınması talimatını verdi.

Ancak Rusya, Savçenko'yu iki Rus gazetecinin ölümüne sebep olmakla suçlayarak hukuki süreç başlattı. Savçenko'nun Rus gazetecilerin bulunduğu bölgenin koordinatlarını Ukrayna silahlı kuvvetlerine ilettiği ve bölgeye ateş açılması sonucu gazetecilerin ölmesine sebep olduğu iddia edildi. Rusya, Ukrayna ve dünya kamuoyunu uzun süre meşgul edecek hukuki süreç böylece başlamış oldu.

Savçenko davası, geçen yıl Rostov bölgesine bağlı Donetsk Şehir Mahkemesine taşındı. Mahkeme, 15 Eylül 2015'te yapılan duruşmada Savçenko'nun tutukluluğunu 15 Mart 2016'ya kadar uzattı. Avukatların yaptığı itiraz ise reddedildi.

Ayrılıkçılar tarafından kaçırılarak Rusya'ya gönderilmesine karşın Savçenko, 15 Ocak 2015'te Rus sınırını yasa dışı geçmekle de suçlandı.

Savcılık, 2 Mart'ta yapılan duruşmada Savçenko'nun 23 yıl hapis ve 100 bin ruble para cezasına çarptırılmasını istedi. Savcılık, suçun milletvekili seçilmeden önce işlendiğini belirterek Savçenko'nun Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) üyeliğinden kaynaklanan dokunulmazlığın geçerli olmayacağını öne sürdü. Savçenko ise kendisine isnat edilen suçun kanıtlanmadığını vurgulayarak "Ben, sadece bir Ukrayna askeri olarak görevimi yaptım." dedi.

Mahkeme heyetinin kendisine son söz hakkı vermeyerek duruşmayı 9 Mart'a ertelemesine tepki gösteren Savçenko, tekrar açlık grevine başladı.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Poroşenko, Savçenko'nun Ukrayna'nın sembolü haline geldiğini söyledi. Savçenko'ya destek için Ukrayna'nın çeşitli kentlerinde gösteriler düzenlendi. Başkent Kiev'de Rusya Büyükelçiliği ve Bağımsızlık Meydanı'nda toplanan göstericiler Savçenko'nun serbest bırakılmasını istedi ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin aleyhinde slogan attı. Savçenko, uluslararası ve Ukrayna kamuoyunda 'kahraman' ilan edildi.

Mahkeme, 9 Mart'taki duruşmada Savçenko hakkındaki kararını 21-22 Mart'ta açıklayacağını duyurdu. Savçenko, duruşmada söz alarak açlık grevine devam edeceğini belirtti.

21 Mart'ta başlayan ve 22 Mart'ta sona eren karar duruşmasında, Savçenko 22 yıl hapis ve Rusya sınırını yasa dışı geçmekten de 30 bin ruble para cezasına mahkum edildi.

SAVÇENKO, RUSYA'DA TUTUKLUYKEN MİLLETVEKİLİ SEÇİLDİ

Savçenko, Rusya'da tutukluyken eski Başbakanı Yuliya Timoşenko'nun Anavatan (Batkivshçina) Partisi'nden milletvekili adayı gösterildi ve ülkede yapılan erken seçim sonucunda milletvekili oldu.

Milletvekili seçildikten sonra avukatı aracılığıyla Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nden istifa eden Savçenko'nun parlamento genel kuruluna gönderdiği yemini kabul edildi. Savçenko, 25 Aralık 2014'te de AKPM üyesi oldu.

Anavatan Partisi, geçen yıl Rus yöneticilere yaptırımlar içeren Magnitskiy listesine benzeyen "Savçenko listesi"ni hazırladı. Parti, Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi'ne listede bulunan isimlere yaptırım uygulanması çağrısında bulundu.

Savçenko listesi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya Federal Güvenlik Servisi Müdürü Aleksandr Bortnikov dahil olmak üzere Savçenko'nun tutuklu bulundurulmasından sorumlu 35 kişiyi kapsıyor.

MAHKEMENİN TUTUMUNA AÇLIK GREVİYLE TEPKİ

Savçenko, Rus yargısının tutumunu tutukluluğu sırasında çeşitli dönemlerde açlık grevine giderek protesto etti. Hapishanede sağlık sorunlarına karşın tıbbı destek verilmeyen Savçenko, serbest bırakılması için süresiz açlık grevi ilan etti.

Savçenko'ya aminoasit verildiğinin ortaya çıkması üzerine AKPM'nin Litvanyalı üyesi Peyatras Auştryaviçus, protesto için açlık grevi başlattığını ilan etti. Auştryaviçus'a bazı İspanyalı, Polonyalı ve Çek milletvekilleri de destek verdi.

Açlık grevi sırasında Savçenko'nun sağlık durumunun kötüye gitmesini engellemek için zorla glikoz iğnesi yapıldığı ileri sürüldü. Savçenko, sağlık durumunun bozulması sonucu açlık grevine son verdi. Ukrayna, Savçenko'yu muayene ve tedavi etmeleri için Rusya'ya doktor gönderdi.

Savçenko, 3 Mart'ta görülen duruşmada kendisine son söz hakkının verilmemesi üzerine mahkemenin tutumunu protesto etmek için yeniden açlık grevine başladı. Kararın açıklandığı 22 Mart'ta Savçenko, avukatları aracılığıyla açlık grevine devam edeceğini açıkladı.

KAMUOYUNUN İLGİSİ

Savçenko'nun açlık grevi, kamuoyunun dikkatini çekti. Ukrayna'nın yanı sıra Rusya'da da Savçenko'nun serbest bırakılması için çağrılar yapıldı. Savçenko'nun serbest bırakılması için Putin'e verilmek üzere imza kampanyası başlatıldı. Toplanan 11 bin 500 imza Rusya Devlet Başkanlığına teslim edildi.

Uluslararası düzeyde ilk tepki, 10 Eylül 2014'te Uluslararası Af Örgütü'nden geldi. Örgüt, Savçenko'nun AKPM üyeliğinin açıklanmasının ardından 24 saat içerisinde serbest bırakılması ya da üçüncü bir ülkeye verilmesi çağrısında bulundu.

Dönemin ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Jen Psaki, Savçenko'yu Rus yönetiminin esiri olarak niteleyerek hemen serbest bırakılmasını istedi.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Sözcüsü Rupert Colville de insani nedenlerle Rusya'ya Savçenko'yu acilen serbest bırakması çağrısı yaptı.

Helsinki'de geçen yıl yapılan AGİT Parlamenterler Asamblesi toplantısında da Savçenko ve Ukrayna topraklarında tutuklanan diğer Ukrayna vatandaşı esirlerin hemen serbest bırakılması istendi.

9 Mart'taki duruşmada 57 Avrupa Parlamentosu üyesi, "Ukrayna milletvekili Savçenko'nun kaçırılması, yasa dışı alıkonulması, hapsedilmesi ve hakkında sahte delil üretilmesinde rol oynadığı" gerekçesiyle aralarında Rusya Devlet Başkanı Putin'in de bulunduğu 29 kişi hakkında yaptırım kararı alınmasını istedi.

Karar duruşmasına bir hafta kala G-7 ülkelerinin Ukrayna'da bulunan büyükelçileri yaptıkları ortak açıklamada, "G7 ülkelerinin büyükelçileri Rusya yönetimine bir an önce Nadejda Savçenko'yu serbest bırakması ve Minsk anlaşmasından doğan, tüm yasa dışı yollarla gözaltına alınan tutuklu ve esirlerin serbest bırakılmasıyla ilgili yükümlülükleri yerine getirmesi çağrısında bulunuyor" ifadesini kullandı.

17 Mart'ta Brüksel'de Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko ile görüşen AB Konseyi Başkanı Donald Tusk, Savçenko'nun serbest bırakılması çağrısını yineledi.

Ancak Rusya bütün bu çağrıları mahkeme sürecini ileri sürerek yanıtsız bıraktı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in danışmanı Dmitri Peskov, söz konusu soruları "Rus yargısına dış müdahale kabul edilemez" şeklinde cevapladı.