Deniz seviyesinden 3.940 metre yükseklikteki Taftan, İran-Pakistan sınırındaki Makran kıta volkanik yayı üzerinde yer alıyor. Bölgedeki üç volkan arasında hala aktif kabul edilen tek üye. Bu volkanik yay, Arap Levhası'nın yavaşça Avrasya Levhası'nın altına dalmasıyla oluştu.
Taftan, tarih boyunca insan eliyle kaydedilmiş büyük bir patlama yaşamamış olsa da 1902 yılında zirvesinden duman yükseldiği bildirilmişti. 1993 yılında ise doğrulanamayan küçük bir lav akışı iddiası vardı. Bilimsel tahminler, son büyük patlamanın 700 bin yıl önce henüz Homo sapiens'in bile ortaya çıkmadığı bir dönemde gerçekleştiğini gösteriyor.
ZİRVEDE GARİP HAREKETLİLİK: 9 SANTİMETRELİK ŞİŞKİNLİK
Yeni yayımlanan bir araştırmaya göre, uyuyan bu dev yeniden hareketleniyor. Uydu verilerini inceleyen bilim insanları, Temmuz 2023 ile Mayıs 2024 arasında Taftan'ın zirvesinin yaklaşık 9 santimetre kadar şiştiğini tespit etti. Dahası, bu şişkinlik hala azalmadı.
Araştırmacılar bu durumu "kendiliğinden" ve "tetikleyicisiz" bir şişkinlik olarak tanımlıyor. Genellikle volkanik hareketlilik; deprem, yer altı suyu değişimi veya aşırı yağış gibi dış etkenlerle tetiklenir. Ancak Taftan'da bu faktörlerden hiçbiri gözlemlenmedi. Bu da akıllara tek bir ihtimali getiriyor: derinlerde bir yerlerde magma, sıcak su ve buhar basıncıyla yukarı doğru itiliyor olabilir.
DERİNLERDEKİ BASINÇ: UYANIŞIN SEBEBİ NE?
Araştırmacılar, dağın 460 ila 630 metre derinliğinde bir hidrotermal sistem içinde gaz geçişkenliğinde değişiklik yaşandığını düşünüyor. Bu değişim, volkanın iç yapısında basınç birikimine yol açmış olabilir. Henüz yüzeye ulaşan bir lav akışı ya da belirgin sismik hareket yok, fakat bu "içten şişme" volkanın hâlâ canlı bir yapıya sahip olduğunu gösteriyor.
Bilim insanları patlamanın eli kulağında olduğunu söylemiyor ancak Taftan'ın sandığımız kadar "ölü" olmadığını vurguluyor. Bu durum, bölgedeki risk değerlendirmelerinin yeniden yapılması gerektiğini ortaya koyuyor.
