Ayşen Gürcan 25 Kasım 1963 tarihinde Habibe ve Musa Kazım Gürcan çiftinin çocuğu olarak Burdur'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Burdur'da tamamlamasının ardından Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi'nden mezun oldu. Yüksek lisansını 1987 ve 1989 yılları arasında Eğitim İletişimi ve Planlaması bölümünde, doktorasını ise 1991 ve 1991 yılları arasında aynı fakültenin Eğitim Teknolojisi Anabilim dalında yaptı. Gürcan, 1990 ve 2005 yılları arasında Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde araştırma görevlisi, öğretim görevlisi ve öğretim üyesi olarak çalıştı. Aile ve nüfus politikaları, Eğitim bilimleri, öğrenme-öğretme, eğitim-iletişimi, tekno-psikoloji ve aile eğitimi alanlarında ulusal ve uluslararası yayınları bulunmaktadır. 2006 ve 2011 yılları arasında Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanı Nimet Baş döneminde Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürü olarak görev aldı. 2011–2013 yılları arasında ise Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bakan müşavirliği görevinde bulundu. Ayrıca İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümünde öğretim üyeliği yaptı.