Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Osmanlı İmparatorluğu tarihinde padişahtan sonra devletin en yetkili ismi olan sadrazamlar müspet ve menfi birçok karara imza attı. Peki Osmanlı'nın iki numaralı ismi olan sadrazamlar kimdi? görevleri neydi? neler yaptılar?

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Yusuf Sinan Paşa

III. Mehmed saltanatı döneminde 1591-1595 ve 1599-1604 yılları arasında toplam 10 yıl Kaptan-ı Deryalık, 27 Ekim 1596-5 Aralık 1596 tarihleri arasında da bir ay dokuz gün Sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. İstanbul'daki Cağaloğlu semti ve Bağdat'da yaptırdığı Cığalazade Hanı onun ismini taşımaktadır.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Hadım Hasan Paşa

III. Mehmed saltanatı döneminde 3 Kasım 1597-9 Nisan 1598 tarihleri arasında beş ay altı gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

1597'de Sadrazam ve Serdar olan Damat İbrahim Paşa kuzey Balkanlarda askeri br sefer düzenlemek hedefiyle Davutpaşa'da otağa çıktı. Ama hasta olduğunu ileri süren Sadrazam buradan sefere başlamaktan çekindi. Bu nedenle Damat İbrahim Paşa 3 Kasım 1597'de III. Mehmet tarafından sadrazamlıktan azledildi ve yeni sadrazam olarak sultanın mührü Hadım Hasan Paşa'ya verildi.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Cerrah Mehmed Paşa

III. Murad ve III. Mehmed saltanatları döneminde sadrazamlığa kadar yükselmiş (9 Nisan 1598 - 6 Ocak 1599) tarihleri arasında yaklaşık on bir ay sadrazamlık görevi yapmış bir Osmanlı tabibi ve paşasıdır.

Enderûn mektebinde yetişmiştir. Hasoda ağalarından iken Şehzade Mehmet'i sünnet etmekteki mahareti sebebiyle isim yaptı. Enderûndan çıkması ile yeniçeri ağalığı görevine atanmıştır. Daha sonra kubbe veziri olmuştur. İkinci vezir iken 9 Nisan 1598 Sadrazam Hadım Hasan Paşa'nın idam edilmesi üzerine sadrazam tayin edilmiştir.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Yemişçi Hasan Paşa

III. Mehmed saltanatı döneminde 10 Temmuz 1601 - 24 Eylül 1603 tarihleri arasında toplam iki yıl üç ay yedi gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Hasan Paşa, Kosova vilâyetinde doğmuştur, Arnavut olduğu belirtilir. Çocukluğunu (şimdi Kosova'da bulunan) Rogova'da geçirdiği ve ilk okulu orada bitirdiği iddia edilmektedir. Çıkmadan sonra Zülüflü Baltacılarocağına katıldı. Sonra çeşnigarbaşı; 1580'da kapıcılar kethüdası ve 1589'da kapıcıbaşı olarak görev yaptı.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Malkoç Yavuz Ali Paşa

III. Mehmed ve I. Ahmed saltanatı döneminde 16 Ekim 1603 - 26 Temmuz 1604 tarihleri arasında dokuz ay on bir gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamı.

Bosnalı yeniçeri ağası Salih Ağa'nın kardeşinin oğludur. Enderun'a çırak olarak girip eğitimini orada görmüş ve buradan silahtar olarak çıkma yapmıştır.

Saraydan çıkması ise Temmuz 1601'de Mısır valiliği görevini alması şeklinde olmuştur. Mısır valisi iken 23 Eylül 1603'te III. Mehmed'in sadrazam Yemişçi Hasan Paşa'yı azledip hemen sonra idam ettirmesinden sonra divanda yetenekli ve faal bir vezirin olmadığı görülmüş ve Mısır'da vali olan Yavuz Ali Paşa sadrazamlık görevine en uygun devlet adamı olduğu kabul edilmiştir. Mısır'a haberci gönderilip Yavuz Ali Paşa'ya acele Mısır'dan gelip sadareti alması için haberci gönderilmiştir. Yavuz Ali Paşa İstanbul'a gelene kadar sadaret kaymakamı olarak Kasım Paşa görevlendirilmiş ve mühr-ü hümayun İstanbul'a yaklaşana kadar geçici olarak hazine-i hümayunda saklanmıştır. Mısır'dan karayolu ile Halep yolu ile gelen Yavuz Ali Paşa'nın devlet başkentine yaklaştığı haberi gelince mühr-ü hümayun ona gönderilmiştir.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Sokolluzade Lala Mehmed Paşa

I. Ahmed saltanatı döneminde 26 Temmuz 1604 - 21 Haziran 1606 tarihleri arasında bir yıl on ay yirmi altı gün sadrazamlık yapmış ve devletin çeşitli kademelerinde hizmet vermiş bir Osmanlı devlet adamıdır.

Rumeli beylerbeyi iken Almanlar'a teslim etmek zorunda kaldığı Estergon Kalesi'ni on yıl sonra 3 Ekim 1605'te sadrazam iken geri almayı başardığı için "Estergon Fatihi" olarak anılır.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Boşnak Derviş Mehmed Paşa

Bostancı ocağında eğitim görmüştür. Nispeten genç yaşında "bostancıbaşı" olduğu için Civan Bey olarak da anılırdı. Genç I. Ahmet'in gözüne girip teveccühünü kazandı. 1605'te vezirlikle beraber kaptan-ı derya olarak da görev verildi. Sultan Ahmed'in annesi olan Handan Valide Sultan oğluna bu kişiye inanmamak için ikna etmeye çalıştı ama Handan Sultan 12 Kasım 1605'de öldü. 15 yaşında olan I. Ahmet, Kaptan-ı Derya Derviş Mehmed Paşa'nın daha çok tesiri altına girdi.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Kuyucu Murad Paşa

I. Ahmed döneminde 11 Aralık 1606 - 5 Ağustos 1611 arasında sadrazam olmuş bir Osmanlı devlet adamıdır. 1607-1608 yılları arasında 100 yıllık celali isyanlarını sona erdirmiştir. Bu süre içinde öldürdüğü toplam celali eşkıyası sayısı 60.000 civarı olduğu tahmin edilmektedir.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Nasuh Paşa

I. Ahmed saltanatında, 5 Ağustos 1611 - 17 Ekim 1614 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

1603'te Halep Valiliğine atanmıştır. İran serdarı olan Cığalzade Sinan Paşa onu Halep valiliğinden azletmiş ve yerine Canpulatoğlu'nu getirmiştir. Nasuh Paşa buna itiraz ettiyse de bu itirazı kabul edilmemiştir. Kendisine vezirlik rütbesi verilmiş ve "Tavil Ahmet" adlı Celali isyancıyı tenkil ile görevlendirilmiştir. Fakat bu isyancı üzerine gittiğinde mağlup olmuş ve geri çekilmiştir. Daha sonra 1606'da Bağdat'ı sahte bir ferman ile ele geçiren "Tavil Ahmet oğlu Mehmet" üzerine Bağdat'ı geri almak üzere gönderilmiştir. Bu seferde de başarısız kalıp Diyarbakır'a çekilmek zorunda kalmıştır. Nasuh Paşa Diyarbakır Valiliği'ne getirilmiştir. Bu görevde iken Bitlis hakimi olan Şerefhan'ın kızı ile evlenmiş ve kayınbabası yoluyla önemli bir servet edinmiştir. Burada eyalet sipahi gücü olarak 5000 atlı mükemmel bir süvari birliği kurup yetiştirmiştir.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Öküz Mehmed Paşa

I. Ahmed saltanatı döneminde 17 Ekim 1614-17 Kasım 1616 ve II. Osman saltanatı döneminde 18 Ocak 1619-23 Aralık 1619 tarihleri arasında toplam üç yıl, yedi gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Öküz lakabı bazı kaynaklarda iddia edildiğinin aksine Oğuz kelimesinin değişikliğe uğramış hali olmayıp, babasının Karagümrük'te öküz nalbantlığı yapmış olması ile alakalıdır.

Türk asıllı olup İstanbul'da Karagümrük semtinde doğmuştur.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Damat Halil Paşa

17 Kasım 1616-18 Ocak 1619 tarihleri arasında, I. Ahmed saltanatının son döneminde, I. Mustafa'nın ilk saltanatında ve II. Osman saltanatının ilk döneminde iki yıldan biraz fazla bir süre ve daha sonra IV. Murad saltanatı döneminde 1 Aralık 1626 - 6 Nisan 1628 tarihleri arasında bir buçuk yıla yakın bir süre olmak üzere, iki kez toplam üç yıl yedi ay yedi gün sadrazamlık yapmış devlet adamıdır.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

İstanköylü Çelebi (Güzelce) Ali Paşa

Aslı Türktür. "Güzelce" lakabı çok "yakışıklı" olmasında dolayı verilmiştir.

Babası Tunus Beylerbeyi Ahmet Paşa idi. Babası bu görevde iken Tunus'ta ortaya çıkan mehdilik iddia eden Yahya adlı bir isyancı üzerine gitmiş ve bu çarpışmada hayatını kaybetmiştir. Annesi, Kaya Paşa'nın kızıdır ve peygamber sülalesindendir.

İyi bir eğitim alan Ali Paşa önce İstanköy sancak beyi, sonra sırasıyla Dımyat Beylerbeyliği, 1602'de Yemen Beylerbeyi ve sonra Tunus Beylerbeyliği yapmıştır. Tunus Beylerbeyi iken babasının ölümüne sebep olan Yahya'yı ve emrinde bulunan askeri gücü ortadan kaldırıp babasının intikamını almıştır. Daha sonra Mora Beylerbeyi olmuş ve Kıbrıs Beylerbeyliği'nde bulunmuştur.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Ohrili Hüseyin Paşa

Günümüzde Makedonya'da bulunan Ohri şehrinde Arnavut asıllı olarak doğmuştur. Babası bir tımarlı sipahi idi.[1] Bostancı ocağında yetişti ve Bostancıbaşı oldu. 1617'de Revan Seferi'ne iştirak etti ve bu sefer sırasında yeniçeri ağalığına tayin edildi. Sonra Rumeli Beylerbeyi olmuş ve kubbe vezirliği rütbesi verildi. Mart 1621'de Sadrazam İstanköylü Çelebi (Güzelce) Ali Paşa mesane hastalığından vefat edince onun yerine Sadrazam olarak atandı.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Dilaver Paşa

II. Osman saltanatı döneminde 17 Eylül 1621- 19 Mayıs 1622 tarihleri arasında sekiz ay iki gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Kara Davud Paşa

Enderun'da eğitim yaptı. Çuhadar olarak atandı. III. Mehmed döneminde kapıcıbaşılık görevi ile saraydan çıktı. 1604'te Rumeli Beylerbeyi, 1605'te Anadolu Beylerbeyi olarak görevlendirildi. Anadolu'da Celali isyanlarının bastırılmasında, 1612'de İran seferinde, 1621'de II. Osman'ın Lehistan seferinde bulunmuştur.

Davut Paşa padişah I. Mustafa'nın kız kardeşiyle evlenerek Osmanlı Hanedanına damat oldu.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Mere Hüseyin Paşa

Mere Hüseyin Paşa, Genç Osman'ın Yeniçeriler tarafından tahttan indirilerek idam edildiği ve amcası I. Mustafa'nın ikinci kez tahta geçirildiği anarşi sırasında 13 Haziran 1622 - 8 Temmuz 1622 ve 5 Şubat 1623 - 30 Ağustos 1623 tarihleri arasında iki kez toplam yedi ay on sekiz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Arnavut asıllıdır. Osmanlı Devleti tarihinde Türkçe bilmeyen tek sadrazam olduğu rivayet edilir. Lakabının da, kellesini istediği kişiler için söylediği ve Arnavutça "alınız" anlamına gelen "mere" sözcüğünden kaynaklandığı söylenir.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Lefkeli Mustafa Paşa

Bilecik'in Osmaneli ilçesi olan Lefke doğumludur. Enderun'da yetişmiştir. Sonra Silahtar görevine atanmıştır. Aralık 1617'de saraydan çıkmayla Mısır valiliği görevi verilmiştir. Sultan II. Osman olayının çıkması olan tarihi olan 1622'den önce İstanbul'a dönmüştü ve bu olaylar sırasında vezir olarak görev yapmakta idi.

I. Mustafa ve annesi Davut Paşa Sarayı'nda bulunmakta iken asilerin ileri gelenleri ona bir name gönderip sadrazamın rüşvet yediğini ve herkese yumuşak davrandığını ileri sürerek onu istemediklerini bildirdiler. Bunun üzerine 21 Eylül 1622'de Lefkeli Mustafa Paşa sadrazamlıktan azledildi ve tecrübeli bir vezir olan Gürcü Hadim Mehmed Paşa sadrazamlığa atandı.

Sonraları Lefkeli Mustafa Paşa'ya İzmit ve Kastamonu sancakları arpalık olarak verilerek İstanbul'da konağında oturdu. 1648 yılı sonlarına doğru İstanbul'da hayat gözlerini yumdu. Divanyolu üzerinde bulunan Ali Paşa Camii mezarlığına defnedilmiştir.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Kemankeş Kara Ali Paşa

I. Mustafa'nin ikinci kez padişahlığının son döneminde ve IV. Murad saltanatının devlet idaresinin annesi Kösem Sultan'ın elinde olduğu ilk dönemlerinde 30 Ağustos 1623 - 3 Nisan 1624 tarihleri arasında yedi ay dört gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Isparta civarlarında doğmuş Türk asıllıdır. Eğitimini Enderun'da yapmıştır. Saraydan çıkması vezirlik rütbesiyle beraber Bağdat Beylerbeyi görevi verilmesiyledir. Sonra Diyarbakır valiliği yapmıştır. Bu valilikten azledildikten sonra İstanbul'a dönmüş ve divanda dördüncü vezir olarak görev yapmaya devam etmiştir.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Çerkes Mehmed Ali Paşa

Çerkes asıllıdır. Enderun'da yetişmiştir. Önce padişah silahtarı olmuştur. Saraydan çıkması 1618'de Şam Beylerbeyliği'ne atanması ile olmuştur. Sonra 1621'de İstanbula' gelmiş ve kubbe veziri olarak Divan-ı Hümayun'da görev yapmıştır.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Bayram Paşa

İstanbul doğumlu ve Türk asıllıdır.

Enderun'da eğitim gördü. Çıkışta çuhadar-ı şehriyari oldu. 1621'de ilk defa yeniçeri ağası olarak tayin edilmekle beraber bir gün sonra tenzil edilip "turnacıbaşı" olarak görev verildi. Sonra da "kul kethudası" oldu. Eylül 1623'de yeniçeri ağalığına terfi etti. Hemen o yıl vezirlik rütbesi verilip kubbealtı veziri oldu. Haziran 1626'da Mısır valiliğine atandı. 1628'de bu valilik görevinden alındı ve İstanbul'a dönüp kubbealtı vezirliğinde göreve devam etti.

Gençliğinde çok yakışıklı olduğu kayda geçmişti. Daha yeniçeri iken dönemin padişahı I. Ahmed'in kızı Hanzâde Sultan ile evlendi. Saraya intisabından sonra kendine bir konak verilip önemli mevkilere getirildi.

IV. Murad saltanatında 2 Şubat 1637'de Tabanıyassı Mehmed Paşa'nın azli ile sadrazamlığa yükseldi. Bayram Paşa sadrazamlığı sırasında şair Nef'i'yi idamı ettirmesi ile de tanınmaktadır. IV. Murad'ın, Nef'i'den bir daha hicviye yazmaması istemesinden sonra Nef'i, sözünü tutmamış ve IV. Murad'ın eniştesi Bayram Paşa'yı hicvetmiştir. Bayram Paşa'nın isteği üzerine padişah, Nef'i'yi idam ettirmiştir.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Tabanıyassı Mehmed Paşa

Arnavutluk'da Taşlıca'da doğmuştu. Kızlarağası Hacı Mustafa Ağa'nın hizmetinde yetişmişti. Mirahor oldu. Sonra vezirlikle Mısır valiliğine gönderildi.

18 Mayıs 1632'de bir yeniçeri isyanı çıkarmasi sebebi ile IV. Murat emriyle idam edilen Topal Recep Paşa'nın yerine sadrazamlığa getirildi.

Kapıkulu isyanını bastırdı, kapıkulu ocaklarında temizlik yapıp ocaklarda disiplin sağladı. Özellikle İstanbul'da asayiş sağlandı.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Kemankeş Kara Mustafa Paşa

IV. Murad saltanatının son yıllarında ve Osmanlı Padişahı İbrahim saltanatının ilk yıllarında, 23 Aralık 1638 - 31 Ocak 1644 tarihleri arasında beş yıl bir ay sekiz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Arnavut asıllı olup Elbasan'lı veya Avlonya'lıydı. Devşirme olarak İstanbul'a getirildi. Yeniçeri Ocağı'na katıldı. Bu ocakta iken Ferhad Ağa'dan okçuluk dersleri aldı ve okçulukta büyük bir yetenek göstererek "Kemankeş" lakabı ile anılmaya başlandı. Bu ocakta çorbacılığa, kul kethüdalığına terfi ettirildi. Önce kul kethüdalığından azledildi ise de 1634'de Sekbanbaşı yapıldı.

IV. Murad saltanatının son yıllarında ve Osmanlı Padişahı İbrahim saltanatının ilk yıllarında, 23 Aralık 1638 - 31 Ocak 1644 tarihleri arasında beş yıl bir ay sekiz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Nevesinli Salih Paşa

Osmanlı Padişahı İbrahim saltanatında 17 Aralık 1645 - 16 Eylül 1647 tarihleri arasında bir yıl dokuz ay sadrazamlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Hersek sancağına bağlı Nevesinlidir. Boşnak asıllıdır. Önce defterdar Niğdeli Mustafa Ağa'ya intisap etmiştir. Sicil-i Osmani ise onun Niğdeli Mustafa Paşa'nın oğlu olduğunu bildirir. Defterdar Mustafa Ağa'nın ölümünden sonra Ruznameci İbrahim Ağa'ya intisap edip maliye mesleğinde yetişmiştir. Sırasıyla baş-muhasebeci, cizye muhasebecisi, matbah emini, defter emini, tersaney-i hümayun emini ve kapıcılar kethüdası; 1643'de ikinci imrahor; Haziran 1644'de Yeniçeri Ağası olmuştur. 1644'de vezirlik rütbesi verilerek başdefterdar görevine geçmiştir.

17 Aralık 1645'de Sultanzade Mehmed Paşa sadrazamlıktan azledildikten sonra sadrazam olmuştur.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Kara Murad Paşa

IV. Mehmed saltanatında 21 Mayıs 1649 - 5 Ağustos 1650 ve 11 Mayıs 1655 - 19 Ağustos 1655 tarihleri arasında iki kez, toplam bir yıl, beş ay, yirmi dört gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Cihan imparatorluğunun iki numaralı adamları: Sadrazamlar

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

Osmanlı padişahı Avcı Mehmet saltanatı sırasında 3 Kasım 1676 - 15 Aralık 1683 tarihleri arasında yedi yıl bir ay on iki gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. 1672-1676 Osmanlı - Lehistan Savaşı ve 1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşında kazandığı başarılara rağmen, II. Viyana Kuşatması ile özdeşlemiş olan sadrazamdır ve kuşatmanın hüsranla sonuçlanması üzerine idam edilmiştir.