5 asırlık Gül Camii’inde ilginç mezar
Fatih'te bin yılı aşkın süredir, önce kilise olarak yapılan ve İstanbul'un fethinin ardından camiye çevrilen Gül Camii içerisinde, ilgi çeken bir mezar yer alıyor. Gül Baba'ya ait olduğu belirtilen mezarın yönünün kıbleye ters olması nedeniyle bir müslümana ait olmadığı ve hristiyan bir kadının olduğu değerlendiriliyor.
Tarihte pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış olan İstanbul, dini yapılarıyla da ilgi topluyor. Fatih Ayakapı'da yer alan ve Bizans İmparatorluğu'nda kilise olarak yapılan Gül Camii'nin, eski ismi ve yapım tarihi hakkında kesin bilgiler olmamakla beraber 10. veya 11. yüzyılda yapıldığı değerlendiriliyor. Osmanlı zamanında camiye çevrilen tarihi yapı içerisinde de, kime ait olduğu tam olarak bilinmeyen gizemli bir mezar bulunuyor. Caminin içerisinde mihrabın sağ kısmında kalan, küçük kubbenin altındaki mezarın halk arasında Gül Baba'ya ait olduğu bilinse de, mezarın kıble yönüne ters olduğu için bir müslüman mezarı olmadığı ve Aya Euphemia isimli hristiyan bir azizenin yattığı değerlendiriliyor. Diğer taraftan yapısı ile merak uyandıran caminin bodrumundaki tonozlu kalıntının içerisinde ise pek çok odanın bulunduğu görüldü.
"2. SELİM DÖNEMİNDE DE CAMİYE ÇEVRİLMİŞ OLABİLİR"
Yapının mimarisi hakkında bilgi veren Gönüllü Bizantolog Mehmet Hakan Ersoy, "İçinde bulunduğumuz bu yapı orta dönem Bizans kilisesidir. Kapalı kollu haç planlı olarak inşa edilmiştir. Rivayete göre 1499 yılında camiye çevrildiği iddia ediliyor. İkinci bir iddia ise 2. Selim döneminde de camiye çevrilmiş olabilir. Yapı içerisinde bir adet apsis, ortada kubbe altında naos, batıda da bir tane nartex bulunuyor. Apsisin sağında ve solunda birer tane pastaforion hücresi mevcuttur. Bu pastaforion hücreleri bir tören veya ayin durumunda hazırlık yapılması için kullanılıyordu. 2. Mahmut döneminde üst galeriye bir tane hünkar mahfili eklenmiştir. Ayrıca sivri kemerlerin üstünde de 19. yüzyıldan kalma Mührü Süleyman mühürleri vardır" diye konuştu.
"İSMİ İLE ALAKALI FARKLI İDDİALAR VAR"
Yapının tarihini anlatan Gönüllü Bizantolog Faruk Emrah Dervişoğlu şu ifadeleri kullandı:
"İçinde bulunduğumuz bu yapı 11. yüzyıla tarihlendirilmiş bir orta Bizans kilisesidir. Fetihten kısa bir süre sonra camiye çevrilmiş ve günümüzde hala işlevini devam ettirmektedir. Bu yapının Bizans dönemindeki ismi ile alakalı farklı iddialar vardır. Bu isimler Khiristos Evergetis, Aya Euphemia, Aya (Hagia) Theodosia'dır. İçinde bulunduğumuz bu yapı kesin olmamakla birlikte büyük ihtimalle Evergetis Kilisesi'ydi. Cami içerisinde Osmanlı dönemine ait izlerde görülmektedir. Sivri kemerler ve kubbe Osmanlı dönemine aittir."
"MÜSLÜMAN MEZARI OLDUĞUNU DÜŞÜNMÜYORUZ"
Camii içerisinde bulunan mezarın bir azizeye ait olabileceğini söyleyen Dervişoğlu, "Gül Camii içerisinde bir de mezar bulunuyor. Halk arasında bu mezar Gül Baba adında birine ait olduğu rivayet ediliyor. Fakat biz bu yapının müslüman mezarı olduğunu düşünmüyoruz. Çünkü mezarın konumu gereği kıbleye bakmıyor. Buranın Bizans döneminde Aya Euphemia adına yapıldığını düşünecek olursak burada yatan kişinin Aya Euphemia olma ihtimali yüksektir. Aya Euphemia Bizans döneminde işkenceler çektirilerek öldürülmüş ardından azize ilan edilmiş bir kadındır" şeklinde konuştu.
"BİR ARKEOLOJİK VERİYE ULAŞILAMAMIŞTIR"
Alt yapının içerisinde birçok oda olduğunu belirten Ersoy, "Şuanda Gül Camii'nin alt yapısında bulunmaktayız. Burası da kabaca kapalı kollu haç plan formunda inşa edilmiştir. Buranın bir mezar alt yapısı olduğu da söyleniyor. Ama bununla ilgili herhangi bir arkeolojik veriye ulaşılamamıştır. Osmanlı döneminde de buranın donanma deposu olarak kullanıldığını biliyoruz. Burası yine tonozlu kemerler ile desteklenmiştir ve kemerlerin bazı tahrip olan kısımlarına baktığımız zaman orada gizli tuğla tekniğini görebilmekteyiz. Alt yapıya girdiğiniz zaman sağa sola açılan bir sürü odacık görebiliyorsunuz" dedi.